جمع بندی قرآن در مقام شفاعت

جمع بندی: پرسش: شفاعت قرآن در قیامت چگونه است و چه کسانی مشمول شفاعت قرآن در موقوف قیامت خواهند بود؟ پاسخ: یکی از آموزه های قرآن کریم شفاعت شافعان در روز قیامت است. بر این اساس در روز قیامت گروه کثیری از مؤمنان که تا موقف قیامت مشمول بخشش الهی قرار نگرفته اند؛ از طریق شفاعت شافعان مورد رحمت و تفضل خاص پروردگار قرار گرفته و پس از بخشیده شدن گناهان وارد بهشت می شوند. (1) هر چند که شفاعت منحصر در بخشش گناهانی که مستوجب آتش است نبوده و برای نیل به درجات برتر بهشت نیز انسانهای مومن به واسطه ی شفاعت، استحقاق ورود به مراتب بالاتر بهشت را خواهند داشت. یکی از شافعان روز قیامت قرآن است که در روز قیامت در حق گروهی که با قرآن مانوس بوده و عمل کننده ی به معارف آن بوده اند شفاعت گری خواهد نمود. در روایات نبوی (صلی الله علیه و آله) و ائمه ی معصومین (علیهم السلام) روایات زیادی در رابطه با فضیلت انس با قرآن وقرائت و عمل به فرامین آن وارد شده است که این روایات خود بیانگر ویژگی افرادی اند که قرآن در حق آنان شفاعت خواهد نمود که چند مورد از این روایات بیان می گردد.

1. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در بیان شفاعتگری قرآن فرمودند: «فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الْأُمُورُ كَقِطَعِ‏ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ- فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ مَاحِلٌ مُصَدَّقٌ مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّارِ»؛‌(2) «هر گاه كارها چون شب ظلمانى برايتان مشتبه و تاريك گرديد، بر شما باد به(رجوع به) قرآن، چون او شفيعى است كه شفاعتش پذيرفته و شاهدى است كه تصديق شده است، هر كس كه او را رهبر خويش گرداند، وى را به بهشت رهنمون مى‏ سازد و هر كس كه بدان پشت پا زند، به جهنم سوقش مى‏ دهد...».
2. همچنین در روایتی از آن حضرت آمده است که فرمودند: «عَدَدُ دَرَجِ‏ الْجَنَّةِ عَدَدُ آيِ الْقُرْآنِ فَإِذَا دَخَلَ صَاحِبُ الْقُرْآنِ الْجَنَّةَ قِيلَ لَهُ ارْقَأْ وَ اقْرَأْ لِكُلِّ آيَةٍ دَرَجَةٌ فَلَا تَكُونُ فَوْقَ حَافِظِ الْقُرْآنِ دَرَجَةٌ»؛(3) «تعداد درجات بهشت به تعداد آيه هاى قرآن است، هنگامى كه اهل قرآن وارد بهشت شود به او گفته مى شود قرآن بخوان و بالا برو، براى هر آيه اى درجه اى است، بنابراين بالاترين درجه از آنِ حافظان قرآن است».
3. از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «مَن نَسِيَ سُورَةً مِن القرآنِ مُثِّلَت لَهُ في صُورَةٍ حَسَنةٍ و دَرَجةٍ رَفيعَةٍ ، فإذا رَآها قالَ : من أنتِ ؟ ما أحسَنَكِ ! لَيتَكِ لي ! فتقولُ : أ ما تَعرِفُني ؟ أنا سُورَةُ كذا و كذا ، لو لم تَنسَني لَرَفَعتُكَ إلى هذا المَكانِ ...»؛(4) «هر كس سوره اى از قرآن را فراموش كند، آن سوره [در بهشت ]به صورتى زيبا و درجه اى رفيع در برابرش مجسم مى شود و چون او را ببيند، گويد: تو كيستى؟ چقدر زيبايى! كاش از آنِ من بودى. جواب دهد: مرا نمى شناسى؟ من فلان و بهمان سوره هستم. اگر مرا فراموش نكرده بودى، تو را به اين مكان بالا مى آوردم».
4. در روایت دیگری از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «إِنَّ الرَّجُلَ لَيَنْسَى السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ فَتَأْتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى تُشْرِفَ عَلَيْهِ مِنْ دَرَجَةٍ مِنْ بَعْضِ الدَّرَجَاتِ فَتَقُولُ السَّلَامُ عَلَيْكَ فَيَقُولُ وَ عَلَيْكِ السَّلَامُ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا سُورَةُ كَذَا وَ كَذَا ضَيَّعْتَنِي وَ تَرَكْتَنِي أَمَا لَوْ تَمَسَّكْتَ بِي بَلَغْتُ بِكَ هَذِهِ الدَّرَجَةَ ثُمَّ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ ثُمَّ قَالَ عَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ فَتَعَلَّمُوهُ‏ فَإِنَ‏ مِنَ‏ النَّاسِ‏ مَنْ يَتَعَلَّمُ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَتَعَلَّمُهُ فَيَطْلُبُ بِهِ الصَّوْتَ فَيُقَالُ فُلَانٌ حَسَنُ الصَّوْتِ وَ لَيْسَ فِي ذَلِكَ خَيْرٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَتَعَلَّمُهُ فَيَقُومُ بِهِ فِي لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ لَا يُبَالِي مَنْ عَلِمَ ذَلِكَ وَ مَنْ لَمْ يَعْلَمْهُ»؛(5) «فردى سوره ‏اى از قرآن را فراموش مى‏ كند، روز قيامت همان سوره در درجه ‏اى از درجات بر او مشرف مى‏ شود و مى‏ گويد: السلام عليك. او در جواب مى‏ گويد: و عليك السلام، تو كيستى؟ مى‏ گويد: فلان سوره و فلان سوره‏ اى‏ هستم كه مرا واگذاشتى و تركم نمودى، اگر نگاهم مى‏ داشتى تو را به اين درجه مى‏ رساندم- در اين حال با انگشتش اشاره كرد، آنگاه فرمود:- بر شما باد به قرآن تا آن را فرا گيريد كه بعضى از مردم آن را مى‏ آموزند تا گفته شود: فلانى قارى است. و برخى آن را مى ‏آموزند و هدفشان فقط صداست كه گفته شود فلانى خوش صوت است، در اينها خيرى نيست، اما برخى هم قرآن را مى ‏آموزند و شبانه روز بر اين كار مداومت دارند و برايشان فرقى نمى‏ كند كه كسى اين را بداند يا نداند».
5. از امام  صادق (علیه السلام) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «القران عهد الله الى خلقه فينبغى للمسلم ان ينظر في عهده و ان يقرأ في كل يوم خمسين آية»؛(6) «قرآن، عهد خدا به سوى خلق اوست، پس سزاوار است براى يك مسلمان كه در عهدش نظر كند و در هر روز، پنجاه آيه بخواند».

و.... با توجه به این روایات مشخص می گردد که شفاعت قرآن در مورد کسانی است که با آن کتاب الهی مأنوس بوده و در صدد عمل به فرامین آسمانی آن بوده اند که در این صورت بر اساس سعی و تلاش معنوی خویش در روز قیامت مشمول مراتب شفاعت قران خواهند بود. پی نوشت ها:

1. بر اساس خبری که فریقین تلقی به قبول نموده اند از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «ادَّخَرْتُ شَفَاعَتِي‏ لِأَهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِي‏». (مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق،‌ج8، ص30).
2. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج2، ص599، ح2.
3. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق، ج89، ص22.
4. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - إسلامية)، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 4، 1407 ه.ق، ج6، ص609، ح6.
5. ابن فهد حلى، احمد بن محمد، آيين بندگى و نيايش (ترجمه عدة الداعي)، 1جلد، بنياد معارف اسلامي - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1375ش، ص487.
6.  همان، ص496.