جمع بندی ارتباط میان صدر و ذیل آیه 97 سوره مائده چیست؟

سوال:
(جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَاماً لِلنَّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَ الْهَدْيَ وَ الْقَلاَئِدَ ذٰلِکَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ وَ أَنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ‌) خدا، [زیارتِ] کعبه، آن خانه با حرمت، و ماه های حرام، و قربانی های بی نشان، و قربانی های نشان دار را وسیله قوام و برپایی [زندگی، معیشت و سامان دنیا و آخرت] مردم قرار داد. این [شرایع و احکام] برای آن است که بدانید: یقیناً خدا آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمین است می داند؛ و قطعاً خدا به همه چیز داناست. ﴿المائدة، 97﴾
هرچی فکر کردم نفهمیدم که اینها چه ربطی به هم دارند.یعنی اینکه خدا کعبه و ... را «قیاما للناس» قرار داد چه ربطی به این دارد که ما بدانیم خدا هر چه در آسمان و زمین است را می داند؟(ذلک لتعلموا ان الله یعلم...)
لطفا ربط این دو را توضیح دهید.

پاسخ:
به نام خدا
با سلام خدمت شما
از آنجا كه در ايات قبل - يعني آيات 95 و 96 - در خصوص صيد و شكار در حال احرام و نيز در همين آيه 97 در مورد ماههاي حرام سخن به ميان آمده است ، برخي از مفسران بر اين عقيده كه چنين قوانين و احكامي را تنها كسي مي تواند بياورد كه داناي اسمانها و زمين باشد و تنها او كه از نياز هاي واقعي بندگانش باخبر است مي تواند چنين احكامي صادر كند:

"و ازآنجا كه مجموع اين برنامه‏ ها و قوانين و مقررات حساب شده درباره صيد و همچنين حرم مكه و ماه حرام و غير اينها حكايت از عمق تدبير و وسعت علم چنين قانونگزارى مى ‏كند ، در پايان آيه چنين مى‏گويد : خداوند اين برنامه‏ هاى منظم را به خاطر اين قرار داد تا بدانيد علم او به اندازه‏اى وسيع است كه آنچه در آسمانها و زمين است مى ‏داند و از همه چيز - مخصوصا نيازمنديهاى روحى و جسمى بندگانش - با خبر است ( ذلك لتعلموا ان الله يعلم ما فى السماوات و ما فى الارض و ان الله بكل شيى‏ء عليم).

با توجه به آنچه در بالا گفتيم ، پيوند آغاز و انجام آيه روشن مى‏شود ، زيرا اين دستورات عميق تشريعى را كسى مى ‏تواند ، تنظيم كند كه از عمق قوانين تكوينى آگاه و با خبر باشد ، تا كسى از تمام جزئيات زمين و آسمان و آنچه به حكم آفرينش در روح و جسم انسان قرار دارد آگاه نباشد نمى ‏تواند چنين احكامى را پيش‏بينى كند ، زيرا قانونى صحيح و سازنده است كه هماهنگ با قانون خلقت و فطرت باشد . "(1)
لذا وجه ارتباط بين صدر و ذيل ايه در اين ديگاه اين است آن خدايي كه عالم به اسرار زمين و آسمان است صرفا مي تواند چنين قوانيني را براي بشر وضع نمايد كه با خلقت و فطرت هماهنگ باشد .

برخي نيز مانند استاد جوادي آملي معتقدند كه ارتباط صدر و ذيل ايه به اين ترتيب است كه بر اساس آيه شريفه و نيز ساير ايات قران كريم، مردمي زنده اند كه قيام براي خدا داشته باشند " قياما للناس" و قيام براي خدا ، دين را عالمگير مي كند .از آنجا كه كعبه قيام مردمي است و حج منحصر در رفتن و ماندن نيست بلكه مقدمه اي است براي رسيدن به رفعت و تعالي برخاسته از بركات بيت المامور و نيز عرش الهي . اين مردمي كه قيام براي خدا كردند و رفعت يافتند يعني آن خدايي آنها را رفيع كرد - در حالي كه بصورت ظاهر امر ، كعبه در گودي و نشيب قرار دارد - كه خدايي است كه عالم و داناي به اسرار آسمانها و زمين است و مي داند كه چگونه و از چه راهي بايد اين رفعت صورت بگيرد و اين خانه اي كه در گودي و نشيب و پستي مكه قرار دارد ، مركز دين و اقتصاد و امنيت قرار بگيرد . اگر ملتها به رفيع راه تكيه كنند در حالي كه او خود به خدا متكي است ، رفيع خواهند شد و اين را جز خداي داناي آسمانها و زمين نمي تواند تدبير كند :

"ملتي زنده است كه زير بار ذلت نرود ملتي زنده است كه معتقد باشد قيام داشته باشد ...براي خدا برخيزيد خب وقتي براي خدا برخاستند دين خدا عالمگير مي‌شود ...چنين ملتي چنين مردمي قيام دارند كعبه قيام مردمي است ... اگر اينچنين است پس اين مراسم مقدمه است ...همه اين بركات به احترام ...مسجد الحرام است بعد به كعبه مي‌رسد وقتي به كعبه رسيد ديگر همانجا دفن نمي‌شويم مي‌رويم بالا مي‌بينيم همه اين بركات به وسيله بيت المأمور است بعد به وسيله عرش است بعد به وسيله تسبيحات اربعه خب اين را مي‌گويند كه قرآن بدون عترت اصلاً معنا ندارد...
الآن كه شما مي‌رويد مكه اين كعبه در لاي اين كاخهاي بلند دفن شده است فقط مناره‌هايش پيدا است اينكه برجسته نيست و اصولا در گودترين جاي مكه قرار دارد و خطر سيل هم او را تهديد مي‌كند اصلاً آن جاي نشيب قرار دارد نه روي كوه است نه در دامنه كوه، اطرافش همه كوه است و تمام اين سيلها به آن سمت مي‌ريزد در فرورفته‌ترين جاهاي كعبه همين مكه است وجود مبارك حضرت امير (سلام الله عليه) فرمود خدا امتحان كرده بندگانش را به جايي كه در اوهن زمين است سنگلاخ است و فرورفته‌ترين جا و اطرافش هم پر هامون اما اينكه خدا نام او را و ياد او را گرامي داشت و زنده نگه داشت آن است كه در حقيقت ...ملتها مردمي .. رفيع‌اند كه به رفيع راه تكيه كنند و آن رفيع به راه خدا است و اسماي حسناي خدا است كه به خدا متكي است ﴿جَعَلَ اللّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِيامًا لِلنّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ الْهَدْيَ وَ الْقَلائِدَ ذلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي اْلأَرْضِ وَ أَنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ﴾ حالا تناسب صدر و ساقه مشخص مي‌شودخدايي كه به اسرار آسمان و زمين عالم و آگاه است چنين جايگاهي را محور امنيت قرار داد محور اقتصاد داد محور رفعت ذهن قرار داد كه اينها عظيم شدند و اينها رفيع شدند" (2)

منابع:
(1)- تفسير نمونه ج 5،ص91
(2)- ر. ك: بنياد بين المللي علوم وحياني اسراء ، تفسير سوره مائده ، جلسه 122