جمع بندی آیا توقع خدا در مورد معاد منطقی است؟

بلکه بالعکس، انصافا مطلبی که بنده عرض کردم مطلب بدیهی ای است که شما زیر بار آن نمی روید.

سوال شما از علت و عامل ترجیح جانب آخرت بر دنیا هست، نه ابهام و روشنی نعمت ها و پاداش های اخروی.
برای سوال شما صرف اعتماد به خداوند کفایت میکند حتی اگر هیچ درکی از نعمت های اخروی نداشته باشیم. بارها مثال ملموس آن را در امور دنیوی دیده ایم که به خاطر وعده کسی که به او اعتماد داشته ایم پیرو او شده ایم حتی اگر پاداش را علنا اعلام نکرده باشد.
اما با این حال چون شما نتوانستید چنین مساله ای را تصور کنید باز بنده در گام بعدی عرض کردم این وعده ها به اندازه ای روشن هست که بتوان روی آنها حساب کرد، وقتی پاداش را اراده خود انسان قرا میدهند دیگر ابهام معنا ندارد، یعنی شما در هر عالمی، با هر قواعدی باشید مزدتان هر چه باشد و هرچه اراده کنید در اختیارتان خواهد بود، ملاک فقط و فقط رضایت شماست ، بدون حد و مرز، و بدون محدودیت زمانی و کیفی.

انصافا این ها برای ترجیح جانب اخرت کفایت می کند، من واقعا مانده ام شما چرا از پذیرش آن سر باز می زنید و بنده را به دفاع بد متهم می کنید!!

قطعا درست است

منظورتان از ایتکه نعمتهایی که در آیات و روایات به تصویر کشیده شده اند تمثیلی هستند چیست؟ اینکه مثلا میوه های بهشتی هیچ ربطی و ارتباطی با میوه های دنیوی ندارند جز در اسمشان که پذیرفتنی نیست! آن کسانی که میگویند بهشت و جهنم در آخرت با این جهان متفاوت است از حیث قواعد این جهان و آن جهان میگویند وگرنه زبان قرآن و روایات که لغو میشود! اینکه قرآن به عنوان پاداش از همسرانی بگوید که هیچ شباهتی با همسران دنیوی ندارند جز در نامشان! این که لغو وفریبنده است! آنانکه میگویند حقیقت آخرت با حقیقت دنیا متفاوت است می گویند کیفیت این دو جهان با هم فرق می کند، اما ذات لذات که همان است، حقیقت لذت جنسی در دنیا و آخرت یکی است، هر دو از یک سنخ است، آنچه متفاوت است کیفیت های فرعی آن است، مثلا در لذات جنسی در آخرت نجاستی در کار نیست، سستی و ضعف بدنی در میان نیست و مانند آن.
و قطعا همه متکلمین اسلامی به تبع آیات و روایات کیفیت پاداش های اخروی را به نسبت مشابه دنیوی آنها بالاتر می دانند، یعنی لذت های محض هستند، برخلاف لذت های دنیوی که با عوارض هموراه هستند، لذت های اخروی آن عوارض را هم ندرارند.

بنابر فرمایش شما اگر انسان تابع عقلش باشد همین برای شوق او هم کفایت می کند، چون شوق عقلانی تابع درک عقل است، و اگر تابع شوق غیر عقلانی و از روی احساس باشد، نکته ای که در بالا عرض شد او را بس است.

با سلام و احترام

در اینکه دنیا و آخرت با هم متفاوت هستند و الفاظ هم ظرفیت بیان اون رو ندارند شکی وجود ندارد، اما اینطور هم نیست که کاملا آن نعمت ها و این الفاظ بی ربط باشند و این زبان کاملا نمادین و سمبولیک باشد!! مثلا همین حوض کوثر اگرچه ممکن است به این معنا نباشد که حوضچه ای از آب باشد مثل دنیا و پیامبر(ص) با دستشان کاسه، کاسه آب به شیعیان بدهند، اما کاملا هم بی ربط نیست، بالاخره یک اتفاقی شبیه به این الفاظ خواهد افتاد وگرنه این الفاظ به کار نمی رفت.

وقتی قرآن می فرماید لذت های خوردنی و لذت های جنسی هست حتی اگر تمثیلی هم باشد تا حدی که الفاظ کشش آن را دارند تمثیلی خواهد بود، نه ورای آنها، اینطور نیست که وعده گلابی داده شود و بعد به جای آن چیزی بدهند که هیچ ارتباطی با واژه «گلابی» ندارد، مثلا هندوانه بدهند! این که منطقی نیست، پس بالاخره مزد و پاداش باید تناسبی با این الفاظی که در قرآن و روایات آمده داشته باشد.

علاوه بر اینکه قطعا انسان ها نعمت های اخروی و لذت های آن را بالاتر از نعمتهای دنیوی خواهند یافت، اگر غیر از این باشد به حکم چک سفیدی که خداوند به اهل بهشت داده و فرموده هرچه بخواهید در بهشت برایتان فراهم است(نحل:31) انسان میتواند بگوید من اینها را نمی خواهم، من یکی از همان نعمت های مشابه دنیا را می خواهم!

و بازعلاوه بر اینکه اصلا عادلانه هم نیست که خداوند ما را از نعمت های با لذت بیشتر نهی کند و مزد ما را نعمت هایی با لذات کمتر قرار دهد!! این غیر حکیمانه و غیر عادلانه است، همان طور که خودش نیز فرموده نعمت های آخرت برتر و بالاتر است:
«لَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى‏»؛ و مسلّماً آخرت براى تو از دنيا بهتر است‏.(ضحی:4)

اولا عمده اندیشمندان اسلامی مخالف چنین نظری هستند، و آیات و روایاتی چون برخواستن انسان ها از قبر هم معاد جسمانی عنصری را تأیید می کند.
ثانیا همان طور که اشاره شد در هر صورت آخرت برتر و بالاتر از دنیاست: «وَ لَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى‏» و همین کفایت می کند.

این که پذیرفتنی نیست، تمثیل باید وجه داشته باشد، بی قاعده و بی ضابطه که نمی شود.
ثانیا بر فرض پذیرش سخنان شما این تمثیل غیر قابل بیان بالاتر از مشابه دنیوی آن است، در همین مثال علامه حسن زاده یقینا لذت ازدواج بسیار بالاتر از خوردن عسل است اما از آنجا که فرزند توان درک آن را ندارد به یک لذت خیلی سطح پایین تر تشبیه شده است، پس باز هم این مسئله برای شوق به آن کفایت می کند.

اولا: وقتی همانطور که گذشت ما قبول کردیم که آخرت برتر از دنیاست دیگر خواسته های ما هم قطعا ارتقاء خواهد یافت، نه نزول
ثانیا انسان ها بالاخره تجربیات خود را که با خود دارند، یعنی انسان که صفر کیلومتر وارد بهشت نمیشود، اگر این می بود که خودش را فراموش می کرد و از برادر و پدر و مادرش هم فرار نمی کرد! پس معلوم است گذشته اش یادش است، لذا حتی اگر تغییر کرده باشد و شرایط جدید برایش مطلوب نباشد به اقتضاء همان چک سفید امضاء می تواند نعمت های پیشین را درخواست کند.
ثالثا انسان که قرار نیست در آخرت استحاله شود! اصالت انسان همان روح اوست که منشأ خواسته های اوست، و این روح که اصل و اساس انسان هست در آخرت هم حضور دارد. قرار نیست روح انسان که عوض شود!

علاوه بر نکات فوق که گذشت باید دقت کرد بحث بر سر نیاز کنونی ما نیست، ما چه خوب باشیم و چه بد قرار است بعد از 70، 80 سال بمیریم و در سرای دیگر زندگی کنیم، این مسئله حتمی است، اینطور نیست که ما اگر پی نیازهای اینسویی مان رفتیم مرگ اتفاق نیفتد، بنابراین با حتمی بودن مرگ برای تعیین پاداشمان باید به شرائط همان دنیا نگاه کنیم، نه این دنیا.
باید دید در آن سرای باقی نیازهای ما کدام سوئی است و همان را به عنوان پاداش طلب کرد.

من واقعا تعجب میکنم چرا موضوع به این سادگی را شما اینقدر پیچیده می کنید؟! بارها تأکید کرده ام و دوباره بیان می کنم:

اولا این بدیهی است که انسان در صورت اعتماد به وعده دهنده حتی اگر هیچ آگاهی از مزدش نداشته باشد، همین وعده برای تشویق کفایت می کند، مثلا بانک بگوید به سپرده گذاران جایزه ای می دهیم که فوق تصور آنها باشد، وتضمین می کنیم همه آن را بپسندند و بی نهایت راضی شوند، خب طبیعتا در صورت اعتماد ، این برای سپرده گذاری کافیست. خواهش می کنم سعی نکنید مصداق را مخدوش کنید، این فقط مثال است، به اصل مطلب بنده فکر کنید.

ثانیا: بنا بر نص آیات و روایات لذت های آخرت لذت هایی نیستند که از اساس نسبت به لذت های دنیوی بی ارتباط و بی ربط باشند، لذا قطعا همین لذت جنسی، همین لذت خوردن ها و آشامیدنی ها، و همین لذت های معنوی ارتباط با خداوند است که آنجا با کیفیت بسیار بالاتر به انسان داده می شود؛ کسی نمی تواند روز قیامت به خداوند بگوید من خیال کردم این نعمتهایی که در قرآن گفته ای همه اش تمثیل است لذا جذب آن نشدم و گناه کردم!! آیا چنین حرفی قابل قبول است؟

قرآن کریم دیگر چگونه بفرماید همین لذت های دنیوی در آخرت هم به شما داده خواهد شد:
«وَ بَشِّرِ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُونَ»؛ به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‏اند، بشارت ده كه باغهايى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زير درختانش جاريست. هر زمان كه ميوه‏اى از آن، به آنان داده شود، مى‏ گويند: «اين همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است.)» و ميوه‏ هايى كه براى آنها آورده مى‏ شود، همه (از نظر خوبى و زيبايى) يكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.(بقره:25)

در برابر چنین آیاتی می توان گفت که منظور خداوند چیز دیگری است؟! خواهش می کنم در چارچوب منطق ابراز نظر کنید و احتمالی بدهید که بتوان از آن دفاع کرد! حتی امثال ملاصدرا که قائل به معاد جسمانی عنصری نیستند، اما لذت های مادی را انکار نمی کنند، یعنی می گویند دقیقا همین لذت های مادی ناشی از خوردنی ها و جنسی و... وجود دارد، تفصیل آن در جای خود بحث شده است.

از این سخنان روشن و صریح که بگذریم، حتی بر فرض مثال شما اگر ازدواج به عنوان مزد بچه ای قرار گیرد، این مزد زمانی به او داده خواهد شد که توانایی درک آن لذت را داشته باشد و لذت آن را بچشد، و قطعا لذت آن هم بالاتر از عسل و بستنی است!
اما اینکه چرا اکنون برای او تشبیه به عسل و بستنی شده است اصلا به همین خاطر است که به قول شما برای او جذاب بوده و مشوّق باشد، پس اشکالی به آن وارد نیست، اگر از اول ازدواج به عنوان مزد یک بچه تعیین میشد، آن موقع بود که غیر حکیمانه بود چون قابل درک نبوده و نقش تشویقی برای او نداشت! اما این لذت هایی که الان در دسترس اوست و بسیار پایین تر از آن مزد است به عنوان مشوق تعیین می شود پس حتی بنا بر فرض شما عیبی ندارد مزد بچه ای بستنی تعیین شود اما وقتی به آن رسید، آن را تشبیهی بیابد که بالاتر از ان است که در ذهنش بوده است، به شریط که بتوان از نظر لُغوی ارتباطی بیم بستنی و ازدواج تصور کرد؛ اما باز هم اگر به آن مزد رسید و آن را بالاتر نیافت می تواند درخواست کند من همان بستنی و آبنبات را می خواهم، مانعی نیست به او می دهند!

منظور بنده از ساده بودن موضوع، سوال شماست، نه معاد؛ اینکه وعده های خداوند مشوق خوبی نباشند برای ترجیح عمل، این را می گویم موضوع ساده و روشنی است که دارید آن را پیچیده می سازید.

اگر از سخن بنده کفرآمیز بودن سوال، و یا کفرِ سوال کننده برداشت می شود عذرخواهی میکنم.

اگرچه علما در کیفیت معاد اختلاف دارند، اما این مشکلی به وجود نمی آورد زیرا:

اولا: همه ی علما لذات آخرت را بالاتر از لذات دنیا می دانند و این به تنهایی برای ترجیح آخرت و شوق به آن کافیست.

ثانیا: همه ی علما لذات خوردنی و جنسی و مانند آن را که امروز درک می کنیم در آخرت هم جاری و ساری می دانند، و باز این به تنهایی برای ترجیح آخرت و شوق به آن کافیست.

ثالثا: ولو اینکه همه علما اصلا از بیخ و بُن در معاد اختلاف نظر داشته باشند و به این خاطر شما به تشویق های خداوند اعتنایی نکنید و این را به عنوان دلیلی برای خود بدانید، با داشتن این دلیل اگر خداوند به شما فقط این جمله را بگوید:

«آیا به من اعتماد نداشتی؟

شما در پاسخ چه می گویید؟

پاسختان که اعتماد نقشی ندارد که پذیرفتنی نیست، اما بر فرض که سخن شما را بپذیریم، چرا فقط پاسخ ثالثا بنده را دادید؟ پاسخ اولا و ثانیا چه شد؟

اصل و اساس تشویق همین اعتماد است، باور کنید همین اعتماد است، اگر در همین دنیا کسی که به او اعتماد ندارید به شما وعده روشنی بدهد که هیچ ابهامی در آن ندارید، و فقط در صداقت وعده دهنده ابهام دارید، مثلا به شما بگوید اگر فلان کار را برای او انجام دهید(و کار نسبتا سختی هم باشد) دو میلیارد تومان به شما می دهد آیا انجام می دهید؟ طبیعتا نه، چرا؟ آیا پاداش برای شما مبهم است؟ خیر؛ بلکه به او اعتماد ندارید.
پس وقتی کسی که به او اعتماد صد در صد دارید که حکیم است و عاقل، بلکه عاقل ترین و حکیم ترین است، و شما را و سلیقه شما را هم خوب می شناسد، دروغگو هم نیست، از کار شما هم هیچ نفعی برای خودش نمی خواهد، و چنین شخص مورد اعتمادی می گوید: قطعا پاداشی که به تو می دهم از تمام دنیا و آنچه در آن است بالاتر است! اینجا باز هم ابهام مانع از عمل است؟! انصافا نیست.

خواهش می کنم منطقی به ماجرا نگاه کنید، یک درصد احتمال بدهید دارید اشتباه می کنید، و بعد دوباره پاسخ بنده را بخوانید.

ما هم گفتیم که اینطور هست، شما اگر می گویید اینطور نیست یک مصداق بیاورید که عالمی گفته باشد درک این لذات دنیوی در آخرت نیست.

نیازی نیست، همین که شما بدانید لذات آخرت از نظر کیفیت از این لذات دنیوی بالاتر است کفایت می کند؛ و در این مسئله هم اختلافی بین علما نیست.

خواهش می کنم با دقت بیشتری آنچه میگویم را تحت نظر بگیرید:

اولا: آنچه که خداوند فرموده روشن است:
«جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ»؛ باغ هایی که از زیر درختانش رود ها جاریست.(بقره:25)
«لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَة»؛ در آن بهشت همسرانی پاکیزه برای اهل بهشت است.(بقره:25)
«مُتَّكِئينَ فيها يَدْعُونَ فيها بِفاكِهَةٍ كَثيرَةٍ وَ شَراب‏»؛ در حالى كه در آنجا بر تخت‏ها تكيه مى‏ زنند و ميوه‏هاى فراوان و نوشيدنى مورد دلخواهشان را در آنجا مى ‏طلبند.(ص:51)
نمی توانید بگویید اینها برای ما روشن نیست، همه اش روشن است، همه این لذت ها را انسان درک کرده نمی تواند بگوید معنای آنها برای من روشن نیست، احدی از علما هم نگفته اند انسان در آخرت این لذت ها را درک نخواهد کرد، با این اوصاف انسان طعم لذت های اخروی را قبلا در دنیا چشیده است و بهانه ای برای عمل نمی ماند.

ثانیا: خود خدا می فرماید قطعا این بهشت برتر و بالاتر از آنچه است که الان دارید:
«لَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى‏»؛ و بى ‏ترديد آخرت براى تو از دنيا بهتر است‏.(ضحی:4)
«مَتاعُ الدُّنْيا قَليلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى‏»؛ متاع دنيا اندك، و آخرت براى آنان كه تقوا ورزيده ‏اند بهتر است‏(نساء:77)
این هم برای ترجیح آخرت کفایت می کند، مثلا پدری به فرزندش بگوید پاداشی بهت می دهم که قطعا از بستنی خوشمزه تر است، خب طبیعتا فرزند چون طعم بستنی را چشیده آن پاداش را قبول خواهد کرد، مگر آنکه به پدرش و شناخت او اعتماد نداشته باشد.

ثالثا: از اینها بالاتر خداوند می فرماید:
«لَهُمْ فيها ما يَشاؤُن‏»؛ در آنجا هر چه بخواهند براى آنان فراهم است‏.(نحل:31).
نمی توانید بگویید من نمی دانم در آخرت چه موجودی هستم!
چون:

اولا: انسان در آخرت به موجودی که نوع نیازها و تمایلات او را تغیر کند تبدیل نخواهد شد؛ اگر چنین ادعایی دارید اول باید آن را اثبات سازید.

ثانیا: حتی اگر انسان به موجود دیگری قرار است تبدیل شود بالاخره تمایلاتی دارد و همین که به او بگویند تمایلاتت را بدون استثنا پاسخ خواهیم داد برای او کافیست، چون انسان باید بداند بالاخره وارد عالم آخرت خواهد شد و اینکه آن دنیا تمایلاتش به هر صورتی که هست پاسخ داده شود خیلی بهتر از این است که برای مدت نامحدودی که قرار است در آخرت زندگی کند به نیازهای جدید او پاسخی داده نشود!
مثل این است که فرض کنید همه انسان ها بدون استثناء قرار است به کره ماه بروند، بدون استثناء، بعد به آنها می گویند کسی که فلان کار را انجام بدهد تمام نیازهایش در آنجا را تأمین می کنیم، و کسی که این کار را نکند هرگز نیازی از او برآورده نمیکنیم! و فرض این است که راهی برای نرفتن بدانجا وجود ندارد؛ حالا شما چه می کنید؟ بله اگر رفتن به دست خود انسان بود حرف شما درست بود، اما وقتی بدون اجازه از ما قرار است برای مدت نامحدود در عالم دیگری زندگی کنیم حتما به خاطر تأمین نیازهایمان در آن عالَم عمل خواهیم کرد.

ثالثا: بر فرض ما در مورد آخرت ابهام داشته باشیم، اما این را می دانیم که انسان یا نیازهای دنیوی دارد یا ندارد در هر دو صورت: اگر انسان در آخرت تمایل به لذات مادی داشته باشد خب خداوند تصریح می کند که اگر اراده کند به او می دهند؛ و اگر در آخرت قرار است انسان تمایل به لذات مادی نداشته باشد، پس چرا چانه زنی کند که حتما باید اینها که او درک کرده به عنوان مزد باشد؟! خب انسان در آخرت هرگز به اینها میلی نخواهد داشت.(دقت کنید) پس اینکه خداوند بگوید هر چیزی بخواهید در هر صورتی کافیست.

من واقعا بیش از این نمی فهمم، هزار پست دیگر هم به شما پاسخ بدهم، پاسخم همین است که امری بدیهی است.