جمع بندی انسان کامل

[="Tahoma"][="Blue"]با عرض سلام و ادب خدمت شما دوست گرامی
در پاسخ به سوالتان باید بگویم نه تنها انسان کامل مظهر و تجلی خداوند سبحان است بلکه تمامی موجودات نظام احسن عالم، مظاهر و تجلیات حق سبحانه و تعالی بوده و هریک به حسب کمال خود، نمايانگر صفات متكثر ذات حق می باشند؛ و في حد ذاته از خود هیچ کمالی ندارند، لذا باید در آیات شریفی همچون «هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقّ» (الأنعام/74)و «خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ» (الجاثية/22) بیشتر دقت نمود که کلمه «بالحق» اشاره بدان است که همه موجودات ارضی و سماوی از حقند و بیرون از دایره حق و وجود نیستند و هرکمالی که دارند تجلی کمالات ذات اقدس الهی است.
منتهی در این میان انسان کامل خلیفه الله است یعنی تمامی کمالات حق سبحانه و تعالی را یک جا در خود دارد و آیه «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً» (بقره/30) اشاره به همین حقیقت است که ملائکه الله از آن دچار شگفتی شدند و بر فرمان سجده بر آدم تردید نمودند. البته این بدان معنا نیست که انسان کامل هم رتبه خداوند است بلکه فرق بین حق و عبد همان است که از حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در زیارت رجبیه وارد است که فرمود: «لَا فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ» یعنی هیچ فرقی بین خداوند با انسان های کامل نیست جز اینکه ایشان بندگان و مخلوقات خداوند هستند. یعنی اگر انسان کامل دارای کمالی هست این کمال بالذات نبوده و از جانب حق المتعال آن کمال را دارا شده است برخلاف حق سبحانه و تعالی که کمالات خویش را بالذات داراست.
به عبارت دیگر وجه تمايز عبد از رب، افتقار عبد است. و اگر خداوند اراده کند که فقر را در همه جهات از عبد زايل نمايد او نيز مزيّن به صفات و اسماء الهی می شود. و از این روی است که انسان کامل به توفیق الهی صاحب مقام کن می شود و با القای کلمه «کن» روح حیات را به اشیا می دمد و آنها را در خارج ایجاد می کند. و همین تفضل حق بر انسان بهشتی است که هرچه اراده کند در آخرت برایش حاضر می شود. «و لکم فيها ما تشتهی انفسکم» یعنی تمامی مقامات انسان کامل در دنیا و آخرت و تمامی کمالات مومن در بهشت بخاطر آن است که وی به حسب قابلیت خویش آینه کمالات و تجلیات حق سبحانه و تعالی شده است.
[/]

با سلام


خداوند كمال مطلق بوده و داراي صفات كمالي است.حال آيا انسان قابليت كسب اين صفات را دارد؟ به نظر مي‌رسد پاسخ مثبت باشد، اولين آيه‌اي كه درباره خلقت انسان در قرآن كريم آمده است، به همين نكته اشاره مي‌كند: «اذ قال ربك للملائكة اني جاعل في الارض خليفة...» (بقره ـ و آن زمان كه خداي تو به فرشتگان فرمود: «من در زمين جانشيني قرار خواهم داد»، توجه به اين آيه كريمه روشن مي‌شود كه خداوند متعال علم به تمام‌ اسماء را به انسان مي‌آموزد و سپس آن را به فرشتگان مي‌نماياند، تا ملائكه ظرفيت‌هاي وجودي آدم را بشناسند و او را شايستة سجده بيابند.
راه ديگر شناخت خصوصيات انسان كامل، مطالعه اوصافي است كه در قرآن و روايات براي مؤمنين، متقين و اولياء الهي ذكر شده است. اين صفات خود به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند، بخش اوّل مفاهيمي كه ناظر به رفتارها و ملكات اخلاقي و انجام وظايف ديني در حد اعلاي آن است. مثل: مداومت بر ذكر خدا ، نصيحت به خاطر خدا، صبر بر بلايا، اقامه صلاة، ايتاء زكاة، امر به معروف و نهي از منكر، جهاد در راه خدا و اقامه حدود كه در زيارت جامعه كبيره آمده يا راستگويي، تواضع، چشم‌پوشي از محرمات الهي، دنياگريزي، تلاوت قرآن و كم شمردن اعمال خود در مقابل عظمت خداوند و... كه در خطبه ۱۹۳ نهج‌البلاغه معروف به خطبه همام و در وصف متقين ذكر شده‌اند، و نيز صفاتي هم‌چون: شكور، قانع، ظلم نكردن به دشمنان، غيرتمندي، عفت در حال غني، پيش قدم بودن در سلام و... كه در برخي روايات در توصيف مومن وارد شده‌اند.
اين صفات جزو وظايف همة مومنين مي‌باشد، كه هر كسي به قدر ايمان و همت خود، به آن‌ها عمل مي‌كند و بديهي است كه انسانها در اين عرصه، داراي درجات مختلفي مي‌باشند، چنان كه در احاديث نيز براي ايمان درجات مختلف بيان شده است. اما انسان كامل شخصي است كه همه اين صفات را به نحو اعلي و اشرف داراست .

[="Tahoma"][="Blue"]

سوال:

آیا به راستی انسان کامل آئینه و تجلی خداوند است؟ سند این مطلب کدام است؟

پاسخ:

در پاسخ به سوالتان باید بگویم نه تنها انسان کامل مظهر و تجلی خداوند سبحان است بلکه تمامی موجودات نظام احسن عالم، مظاهر و تجلیات حق سبحانه و تعالی بوده و هریک به حسب کمال خود، نمايانگر صفات متكثر ذات حق می باشند؛ و في حد ذاته از خود هیچ کمالی ندارند، لذا باید در آیات شریفی همچون «هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقّ» (1)و «خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ» (2) بیشتر دقت نمود که کلمه «بالحق» اشاره بدان است که همه موجودات ارضی و سماوی از حقند و بیرون از دایره حق و وجود نیستند و هرکمالی که دارند تجلی کمالات ذات اقدس الهی است.
منتهی در این میان انسان کامل خلیفه الله است یعنی تمامی کمالات حق سبحانه و تعالی را یک جا در خود دارد و آیه «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً» (3) اشاره به همین حقیقت است که ملائکه الله از آن دچار شگفتی شدند و بر فرمان سجده بر آدم تردید نمودند.

البته این بدان معنا نیست که انسان کامل هم رتبه خداوند است بلکه فرق بین حق و عبد همان است که از حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در زیارت رجبیه وارد است که فرمود: «لَا فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ» یعنی هیچ فرقی بین خداوند با انسان های کامل نیست جز اینکه ایشان بندگان و مخلوقات خداوند هستند. یعنی اگر انسان کامل دارای کمالی هست این کمال بالذات نبوده و از جانب حق المتعال آن کمال را دارا شده است برخلاف حق سبحانه و تعالی که کمالات خویش را بالذات داراست.

به عبارت دیگر وجه تمايز عبد از رب، افتقار عبد است. و اگر خداوند اراده کند که فقر را در همه جهات از عبد زايل نمايد او نيز مزيّن به صفات و اسماء الهی می شود. و از این روی است که انسان کامل به توفیق الهی صاحب مقام کن می شود و با القای کلمه «کن» روح حیات را به اشیا می دمد و آنها را در خارج ایجاد می کند. و همین تفضل حق بر انسان بهشتی است که هرچه اراده کند در آخرت برایش حاضر می شود. «و لکم فيها ما تشتهی انفسکم»(4) یعنی تمامی مقامات انسان کامل در دنیا و آخرت و تمامی کمالات مومن در بهشت بخاطر آن است که وی به حسب قابلیت خویش آینه کمالات و تجلیات حق سبحانه و تعالی شده است.

پینوشت:
1-الأنعام/74
2-الجاثية/22
3-بقره/30
4- فصلت/ 31