صیانت از نیت

نیت و قصد :
نیت امری صد در صد باطنی است که از اراده ، اختیار و قصد آدمی سرچشمه می گیرد .

فرق نیت با قصد :
قصد اراده ی انجام فعل است ، ولی نیت ، افزون بر اراده و تصمیم ، گونه ای تعیین هدف و جهت فعل را نیز لحاظ می کند ؛ بر این پایه ، می توان گفت :

صاحب نیت ، چهره ای از هدف داری و هدف مندی را در خود نهفته دارد : به همین جهت کسی که انجام کاری را نیت می کند ، در واقع ، قصد انجام کاری هدف دار را در خود می پروراند .

گاهی انسان نسبت به کاری که می خواهد انجام دهد ، قصد دارد ، ولی هدف و منظور ویژه ای را درباره ی آن کار دنبال نمی کند ؛ مانند این که کسی به قصد مسافرت از خانه خود بیرون آید – بدون این که قصد جای ویژه ای را داشته باشد – و بی هدف از این خیابان به آن خیابان و از این شهر به آن شهر در سیر و حرکت باشد. روشن است چنین انسانی راه به جایی نمی برد و از این مسافرت جز سرگردانی و پریشانی بهره ای نمی گیرد ؛ زیرا هدف و مقصد خود را تعیین نکرده است و نمی داند به کجا و به چه منظور می رود و از این مسافرت چه بهره ای را دنبال می کند ؛ پس چنین مسافری نمی تواند صاحب نیت باشد ؛ گر چه صاحب قصد است . او قصد مسافرت دارد ولی مقصد و مقصودش روشن نیست .
گاهی آدمی بدون هیچ قصدی چمدان مسافرتش را می بندد و از خانه بیرون می آید و پیاده یا سواره به سویی حرکت می کند . چنین انسانی یا گرفتار است یا دچار فراموشی شده است . اگر هم انسانی عاقل باشد ، دست کم آدمی بی کار و پوچ گراست و در شریعت نیز چنین شخصی مسافر شرعی دانسته نمی شود ، از این رو نمازش را باید تمام بخواند .

آدمی بدون داشتن قصد ، نیت ، انگیزه و هدف مشخص ، هرگز راه به جایی نمی برد ؛ به همین جهت امیرالمؤمنین علیه السلام در بیانی نورانی می فرماید :

المتعبّد علی غیر فقه کحمار الطاحونة یدور و لا یبرح .1
عبادت گر بدون فقه ( بی دانش) مانند الاغ و اسب آسیابی است که همچنان به دور خویش می چرخد ، ولی هرگز به جایی راه نمی برد و همیشه در سر جای نخست خود می باشد .

پی نوشت :
1 – بحارالانوار ج 1 ص 208 حدیث 10 .
2 – یاد داشت از دروس استاد نکونام حفظه الله .