قناعت، ثروت اندوزی، توسعه اقتصادی

فرهنگ قناعت ورزی / بی اعتنایی به مال دنیا
انگیزه و رغبت به سرمایه‌گذاری‌، نیاز به اخلاق مبتنی بر حرص و آزمندی به دنیا دارد. در مکتبی که مفسران آن، مردم را به قناعت هر چه بیشتر دعوت می‌کنند. انگیزه‌های سودجویانه نمی‌تواند رشد کند. این در حالی است که پیشوایان دینی ما شب و روز مشغول کار در نخلستان و تأمین معیشت خانواده خود و فقرا و یتیمان بود و دین اسلام هم کناره‌گیری از دنیا و عبادت صرف را نکوهش کرده تا آنجا که کار را بزرگترین تفریح و یک نوع عبادت می‌داند. یکی از نویسندگان متأخر تفاوت میان روحیه کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها را چنین بیان می‌کند: کاتولیک‌ها مردم نسبتاً قانعی هستند‌، به درآمد کمتر راضی‌اند و حاضر نمی‌شوند وضع موجود خود را به وضع بهتر تغییر دهند. رمز موفقیت و پیشرفت پروتستان‌ها را در قانع نبودن آنها می‌داند. همینطور در فرهنگ مکتوب ما هم به کرات به تکریم و تمجید از فرهنگ قناعت و بی ارزش شمردن مال دنیا پرداخته شده است. مثلاً سعدی یک باب از کتاب ماندگار خود «گلستان» را به ذکر فضایل قناعت اختصاص داده است.
مسلماً وقتی در جامعه‌ای این همه تأکید بر بی‌وفایی و بی‌ارزش بودن مال دنیا و حداقل معیشت گذاشته شود تا جایی که دنیا‌گرایی به معنی ترک اسلام باشد‌، در عوض در مقابل تحمل سختی‌ها به افراد کم‌درآمد وعده پاداش در دنیای دیگر داده شود‌، نمی‌توان همانند کشورهای پیشرفته انتظار کار و تلاش فوق‌العاده و خطر‌جویی اقتصادی از توده‌های مردم داشت. از سوی دیگر قسمتی از ایام زندگی یا ساعات فراغت مردم را در ایران سوگواری‌ها و عزاداری‌ها مانند : مجالس ترحیم، شب هفتم، چهلم و سال درگذشتگان با یاد مرگ پر می‌کند. در این مجالس پر از غم و اندوه معمولاً به حاضرین وحشت قبر یادآوری می‌شود. وقتی مردم دائماً بشنوند که مرگ در چند قدمی آنها قرار دارد و لزومی ندارد که به مال دنیا و مادیات دل بست، بلکه باید بیشتر به فکر توشه آخرت بود، خواه ناخواه انگیزه‌های اقتصادی در شنوندگان واکنش زیادی ایجاد نمی‌کند. بلکه آنها انسان‌های کم‌مصرف، قانع و بی‌علاقه به مال دنیا بار‌آمده، کار و تلاش بیشتر، زحمت قبول ریسک و ثروت‌اندوزی را که لازمه رشد و توسعه اقتصادی است بی‌ثمر و غیر‌ضروری تشخیص داده فراغت را بر سود ترجیح خواهند داد.

ادامه دارد ..................................