وحدت وجود مولانا

بسمه تعالی

"وحدت وجود" از ديد قونوي و مولانا
نويسنده:دكتر قاسم كاكايي
منبع:سایت راسخون

"وحدت وجود" ديدگاهي است كه بدواً از عرفان سرچشمه گرفته است. حتي اگر در قالب نظريه اي فلسفي نيز ارائه شده باشد باز هم منشأ عرفاني آن نبايد فراموش شود. برخي از انديشمندان بحث "وحدت" را هستة اصلي همة اقسام انديشه هاي عرفاني شمرده اند. يعني در عرفان همواره با نوعي وحدت انگاري مواجهيم. عارف كسي است كه درجه اي از شهود وحدت را دارا باشد. يعني عارف كسي است كه تجربة عرفاني وحدت را تجربه كرده و چشيده و در عمل و در طريق وحدت "قدم" زده است. اما تجربة هر عارفي امري كاملاً شخصي است كه تن به بررسي‌ها و كاوش‌هاي ما ناعارفان نمي دهد چرا كه به ساحت تجربة ايشان راه نداريم. بنابراين، عرفا صرفاً از طريق تعبيرات زباني قادرند كه مكاشفات و تجربيات خويش را به غير عارفان منتقل كنند. پس، بايد بين دو ساحت "تجربه" و "تعبير" تمايز قايل شد. در ساحت تعبير است كه دري از سوي عرفا به سوي ما باز مي شود و بحث نظر و انديشه و "قلم" پيش مي آيد و عرفان نظري رخ مي نمايد.1 بررسي و قضاوت ما دربارة عارفاني چون شيح صدرالدين و مولانا جلال الدين نيز تنها از راه بررسي آثار و تعابير ايشان است.
عرفان نظري و وحدت وجود در بين عرفاي مسلمان

در جهان اسلام، ما عرفاي زيادي داشته ايم. برخي هيچ نوشته اي از خود باقي نگذاشته‌اند و برخي نيز آثار فراواني نگاشته اند. اما همان طور كه گفتيم اساس همة مكاتب عرفاني را بحث وحدت وجود تشكيل مي دهد. در اسلام مسألة توحيد، خدامحوري، استناد همة امور به خدا، فقر و احتياج همة اشيا به او، سيطرة او بر كل هستي و "فعال مايشاء" بودن او و زمينة مناسبي براي بحث وحدت وجود فراهم مي آورد. عارف با شناخت اين امور، عظمت و جلال خدا را دريافته، خود را در برابر وي هيچ مي بيند و اين امر "به تصديق اين مطلب مي انجامد كه تنها اوست كه وجودي حقيقي و پايدار دارد و تنها اوست كه حق دارد بگويد من"2 يعني بحث توحيد اگر تعميق يابد به بحث "وحدت وجود مي انجامد.
در عرفان اسلامي، يعني در عرفان نظري اسلام، دو سؤال مطرح مي شود كه جنبة زير بنايي دارد و ساير مطالب عرفان نظري شاخ و برگ پاسخ به همين دو سؤال است: 1- توحيد چيست؟؛ 2- موحد كيست؟ پاسخ سؤال اول اين است: "وحدت وجود". در پاسخ به سؤال دوم نيز عرفاي مسلمان بحث "انسان كامل" را مطرح ساخته‌اند. در آثار قونوي و مولوي نيز اين دو امر كاملاً‌ هويداست.

به حول و مشیت الهی ادامه دارد...