شبهه حديثى؟

لطفا به اين شبهه جواب بديد ؟
قبلاً در مورد عنایت و توجه اهل سنت به روایت بیان گشت، و ذکر شد که این کار بسیار زود انجام شد و موجب حفظ احادیث نبوی شد. اهل سنت به راویان و تراجم آنان و معرفی آنان و شیوخ و شاگردانشان و درجه حفظ و دیانت آنان عنایت داشته‎اند. علاوه بر این مصطلحاتی حدیثی را برای احادیث نبوی وضع کردند تا میان درجات آنان تفاوت بگذارند. این موضوع بیشترین تأثیر را در حفظ سنت نبوی و شناخت احادیث صحیح از ضعیف داشته است.
اما ظهور مصطلح الحدیث در میان شیعه بسیار دیر روی داد و این آثاری منفی بر آنان برجای گذاشت. این مسأله در مطلب سابق تحت عناوین متعددی بیان شد. در این مطلب نگاهی را به آن و تحت آن عناوین خواهیم داشت:
1- ابتدای ظهور مصطلح الحدیث
قبلاً بیان شد که مصطلح الحدیث که به وسیله آن در مورد روایات شیعه داوری می‏شود، تا قرن هفتم هجری به تأخیر افتاد. این بدان معنی است که تا آن وقت، آنان قواعدی نداشته‎اند تا در هنگام اختلاف در مورد یک روایت، جهت داوری از این قواعد استفاده نمایند، زیرا داوری و صدور حکم در مورد یک روایت، نیاز به بیان درجات راویان و وضع الفاظی دارد که بر درجات آنان دلالت می‏کند و سپس بیان درجات روایات و وضع الفاظی که بر آنها دلالت نماید.
آن الفاظ اصطلاحی هستند، یعنی علما در مورد اطلاق الفاظی بر معانی مشخصی اتفاق نظر می‎کنند که بکارگیری آنها توسط پژوهشگر در هنگام بررسی روایات آسان باشد و به صدور حکم در مورد آن روایات با استفاده از این اصطلاحات بینجامد.
قبل از قرن هفتم هجری شیعیان در این علم تصنیفی ندارند، بلکه در قرن هفتم و بدست ابن مطهر حلی از علمای شیعه اثنی عشری ایجاد شد. وی این مصطلح را ایجاد کرد و اصطلاحاتی را برای آن وضع نمود.
اما با وجودی که قبل از ظهور مصطلح الحدیث (در نزد شیعیان)، مذهب شیعه استقرار یافته بود و مصنفات شیعی نوشته شده بودند و قواعد ایجاد شده بودند، ایجاد مصطلح الحدیث چه فائده‎ای داشت؟ اما بر خلاف شیعه، اهل سنت قبل از وضع کتب عقائد و فقه این مصطلحات را ایجاد کردند، و این قضیه نقش مهمی در بررسی روایت و استدلال و اعتماد به آن داشت.
کسی که کتابهای تألیفی اهل سنت در قرن هفتم، نظیر المغنی ابن قدامه و المجموع نووی و امثال آن را بنگرد در می‏یابد که پر از تصحیح و تضعیف بنابر قواعد مصطلح الحدیث است، یعنی علمی که قواعد آن قرنها قبل استقرار و پختگی یافته بود.
اما اینکه شیعیان بعد از تدوین کتب روایت و فقه و عقیده، علم مصطلح الحدیث را ایجاد می‎کنند، این کار آنان چه فائده‎ای در بر دارد؟! آیا شیعیان بعد از ایجاد این علم برای تصنیف کتب در باب عقائد و فقه استفاده کردند و برای داوری در باب روایات از آن بهره گرفتند، و به روایات ضعیف استدلال کردند و احادیث ضعیف را رها نمودند؟
اگر جوابشان مثبت بود، در جواب به آنان می‎گوئیم: شما تنها یک کتاب را به عنوان نمونه بیاورید که آن مصطلحات حدیثی در آن بکار برده شده و هدفشان از این اصطلاحات، همان معانی اصطلاحی قبل از قرن هفتم و حتی قرن هفتم باشد.
حیدر حب الله، از علمای معاصر شیعه این مسأله را به صورت قطعی بیان داشته و می‎گوید: «پدیده نقد اسانید که در بحث از علامه و افراد بعد از او بیان شد، در بحث خلاصه منابع قدیمی به قدر امکان در مورد آن بحث کردیم، اما جز در مواردی نادر، تأثیری برای آن نیافتیم»[1].
تا پایان قرن سیزدهم و حتی شاید تا به امروز، در مبحث عقائد شیعه، کتابی یافت نمی‏شود که در آن به صحت و ضعف اشاره کرده باشد و کتابی را نمی‏یابیم که بر این روش تکیه کرده باشد.
آری، گاهی در برخی موسوعات- دائرة المعارف- یا در برخی کتب فقهی به تصحیح و تضعیف اشاره می‏شود، اما چنین چیزی تقریباً در کتب عقیده یافت نمی‏شود.
سید شمس الدین محمد بن علی عاملی(م1009ﻫ) در کتاب «مدارک الأحکام فی شرح الإسلام» خواسته بود این مصطلحات را در مورد مسائل فقهی- و نه عقائد- مورد استفاده قرار دهد، لکن از جانب رموز طائفه شیعه- چنان که حیدر حب الله می‏گوید- مورد هجوم شدیدی قرار گرفت[2].
پس آیا می‏توان از علمای شیعه این انتظار را داشت که جهت تصحیح روش و مراعات تصحیح و تضعیف در کتب استدلالی، کتب خود را مورد بازبینی قرار دهند و آنها را از روایات ضعیف و کذب پاک نمایند؟!
2- مصطلح مورد استفاده شیعه، از اهل سنت گرفته شده است
استفاده مسلمانان از علوم و روشهای همدیگر اشکال و حرجی ندارد، اما شیعیان با یک روش ادعائی، خود را از امت جدا کرده‎اند و همین عامل مانع از این شده که آنان زود به بررسی در علوم بپردازند، زیرا شیعیان بر وجود امامانی تکیه دارند که دینشان را حفظ کرده و در وقایع برای آنان فتوا می‏دهند و قرآن را- حسب اعتقاد شیعه- برایشان تفسیر می‎کنند. به همین دلیل علوم روایت و فقه و تفسیر دچار اهمال شد. سپس با انقطاع ائمه ظاهر- حسب اعتقاد شیعه- غافلگیر شدند. در چنین حالتی بود که آنان بنیان هائی برای حفظ دین خود و تبیین معانی و مفاهیم قرآن و استنباط احکام دینی از خلال آن نیافتند و بناچار به علوم اهل سنت روی آوردند و بنیان آن علوم را از آنها اخذ کردند. این موضوع از خلال مقایسه علوم اهل سنت و امثال آن در نزد شیعه و اعتراف علمای شیعه- که بعداً ذکر خواهد شد- به این امر روشن می‏شود.
شکی نیست که این موضوع مؤید تأخر عنایت شیعه به مذهب و عدم وفای آن به عوامل حفظ و بقا است. این موضوع شایسته است که آنان را نسبت به این حقیقت بیدار نماید، اما این وضعیت فقط برای گروه‏های اندکی از پیروان مذهب روی داده است.

[1]- نظری السنة فی الفكر الإمامی الشیعی التكون والصیرورة 194.

[2]- نظری السنة فی الفكر الإمامی الشیعی التكون والصیرورة 209.

[3]- نظری السنة فی الفكر الإمامی الشیعی التكون والصیرورة 777