حركت عملى به سوى پاكى‏ ==>از تو حرکت از خدا برکت

3- دعا همراه با حركت و عمل‏
اصل قرار دادن نيت در خصوص كارها ممكن است اين اشتباه را در پى آورد كه گروهى بى‏هيچ كارى، دست روى دست بگذارند و به اميد اين‏كه نيت فلان كار نيك را دارند، دل خوش سازند.
متأسفانه بسيارى از مردم براى كارها كلاه شرعى درست مى‏كنند، مثلًا اگر دروغ مصلحت‏آميز را جايز بدانيم، اما حدود «مصلحت» را تعيين نكنيم، آيا كدام دروغ است كه در آن مصلحتى ملحوظ نباشد؟

پس بايد توجه داشت كه اصلْ قرار دادن نيت از آن روست كه اگر كارى را با نيت درست شروع كنيم؛ اما امكانات و قدرت ما براى كمال آن كافى نباشد يا مثلًا به منظور اصلاح امرى آن را خراب‏تر كنيم، از لحاظ شرعى و اخلاقى مسؤوليتى متوجه ما نيست، در صورتى كه امكان اصلاح آن از دست ما برود و گرنه در يك‏جا نشستن و دست روى دست گذاشتن هيچ مشكلى را حل نمى‏كند، حتى اگر نيت انجام كارى را داشته باشيم، چرا كه نيت راه رفتن به تنهايى كافى نيست كه ما را از جايى به جايى ببرد، مگر اين‏كه راه رفتن و حركت را با نيت همراه سازيم.

در مورد دعا نيز وضع همين طور است، درخواست چيزى از خداوند بى‏آن‏كه در جهت كسب آن كوشش كنيم، كوچك ترين اثر مثبتى نخواهد داشت.
دعا در حقيقت يعنى اقدام و كوشش در جهت مطلوب و اين همان مطلبى است كه به صورت مَثَل مى‏گويند:

«از تو حركت از خدا بركت».

سلطان ولد براى روشن ساختن مطلب، تمثيلى زيبا آورده است:

باز مى‏گويد: خواجه‏اى براى خريدن غلام به بازار رفت، يكى از غلامان، بسيار از خود تعريف كرد و گفت: من محاسن زيادى دارم و يكى از آن‏ها اين است كه نيازهاى خواجه را بدون آن‏كه بگويد درك مى‏كنم.

خواجه او را خريد و به خانه برد. پس از چند روزى خواجه تشنه شد، اما هرچه منتظر نشست غلام آبى نياورد. بر غلام بانگ زد كه تشنه‏ام آبى بياور، اما او پاسخ نداد و حركتى نكرد، تا آن كه خواجه از تشنگى برخاست و كوزه‏اى آب را به چنگ آورد و نوشيد، آن گاه غلام گفت: اى خواجه! اكنون بر من معلوم شد كه تشنه‏اى زيرا علامت نياز به چيزى حركت در رفع آن است.

4- كشتن هواهاى نفس و دورى از شهوات‏
در وجود آدمى دو نيروى متضاد فرمانرواست. نخست نيرويى كه اعمال نيك و شايسته را در نظر آدمى جلوه مى‏دهد و عارفان بر اساس اصول الهى آن را عقل نام نهاده‏اند و ديگر نيرويى كه از آن تعبير به نفس و هواهاى آن شده كه در برابر آن نيروى ايزدى است و اين نيرو راهبرنده به شهوات و بدى ها است و در حقيقت نيروى شيطانى و اهريمنى به شمار مى‏رود.

نفس، تمايلات حيوانى را در وجود آدمى مى‏آرايد و آن گونه كه كودكان را با شيرينى مى‏فريبند، انسان را به راه نادرست مى‏كشاند كه پايان آن جز تلخى و رنج نخواهد بود!!

مهم‏ترين اصل در مبارزه با نفس شناختن نيروهاى گوناگون آن است و گرنه هر لحظه اين امكان وجود دارد كه يكى از جنبه‏هاى اهريمنى نفس، خود را در چشم انسان بيارايد و نيكو جلوه دهد و آن وقت گمراهى انسان قطعى است.

سلطان ولد، نيروهاى ظاهرى و باطنى نفس را به ديو سياه و سپيد تشبيه كرده است.
او مى‏گويد: ديوان سپيد و سياه در نفوس مردمند، حال هاى بد مثل، زنا و قتل و حرام خوردن و غير آن ديوان سياهند و آن را همه كس مى‏بينند و مى‏دانند و حال‏هاى نيك مثل ترك دنيا كردن و به طاعت و عبادت و خير مشغول شدن از روى ظاهر به غرض آن‏كه خلق قبول كنند ديوان سپيدند، آن را هركس نتواند ديدن و دانستن مگر كه اوليا كه ايشان را دائم نظر در باطن است و تمامت ديوان سياه و سپيد را در خود ديده‏اند و كشته‏اند و در همه هم مى‏بينند و مى‏دانند.

شهوات لذايذ خارج از حدود و مقررات الهى است كه در امروز گرچه ظاهر شيرين و خوش مزه‏اى دارد، ولى فردا كه باطنش آشكار شد، به صورت رنج ابدى و عذاب هميشگى گريبان انسان را خواهد گرفت!

در حديث نبوى آمده:

حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكارِهِ وَحُفَّتِ النّارُ بِالشَّهَواتِ‏ «3».

بهشت، در گرو تحمل سختى‏هاست و جهنم با شهوات پر مى‏شود.

در تقرير اين حديث در «رباب نامه» آمده:

هرچه تو را آن رنج و تلخ و ناخوش مى‏نمايد هم‏چون خارستان، آن راه بهشت است و هرچه تو را شيرين و گوارنده و خوش مى‏نمايد، مثل خوردن و شهوت راندن و عيش و عشرت كردن، هم‏چون گلشن و سبزه زار، آن راه دوزخ است.

پس هركه راه رنج را گزيد، به گنج جنت رسيد و هركه راحت را اختيار كرد در محنت ابد افتاد و به نار دوزخ پيوست!

5- مجاهده، رنج كشيدن، گرسنگى‏
گرفتار ماندن در دنياى مادى و فراموش كردن جوار حق موجب پرداختن به گمان ها و انديشه‏هاى نفسانى است و هريك از اين نوع انديشه‏ها در حقيقت نوعى بت به شمار مى‏روند كه براى رسيدن به كمال، بايد آن‏ها را از ميان برداشت.

سلطان ولد، اين‏گونه بت‏هاى فكرى را به پرده‏هايى تشبيه مى‏كند كه ميان بنده و حق كشيده شده است و بايد به نيروى رياضت و مجاهده آن‏ها را از ميان برداشت.

6- عبادت‏
كشتن هواى نفس و ترك خود و رياضت و مجاهدت هنگامى سودمند است كه با عبادت و خدمت در راه حق همراه شود و گرنه به استناد آيه:

[وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ‏] «4».

و جن و انس را جز براى اين‏كه مرا بپرستند نيافريديم.

چون مقصود حق از خلقت انسان عبادت بود، هركه اينجا نكند در دوزخ گرفتار خواهد آمد.

7- پيروى از ولى حق‏
اگر كسى شش مرحله گذشته را بدون ولى و راهنماى الهى طى كند بدون شك به جايى نمى‏رسد.

اگر كسى فى المثل هزاران سال عبادت كند و در رياضت و مجاهده باشد و دائم در حال انديشه ديده شود و به مبارزه با نفس سخت كوشا باشد، ولى به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نگرود، هم به جايى نمى‏رسد، هم عباداتش مقبول نخواهد بود.

تمام برنامه‏هاى انسان در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله بايد زير نظر راهنمايى پيامبر صلى الله عليه و آله و در زمان امام بايد زير نظر امام معصوم و در زمان غيبت بايد زير نظر عالم ربانى باشد.

چون اين هفت مرحله را گذر كنى، به مرز پاكى و صداقت مى‏رسى و آن ارزش و اعتبار الهى را كسب كرده لايق ورود به بساط خدمت جانان و نشستن در مقام قرب او خواهى گشت كه حضرت صادق عليه السلام مى‏فرمايد:

لا يَطَأُ بَساطَهُ إلَّاالْمُطَهَّرُونَ وَلا يُؤذَنُ لِمُجالَسَتِهِ إلَّاالصِّدِّيقُون‏

پی نوشت ھا:
______________________________

(1)- رباب نامه.
(2)- تفسير ابن كثير: 2/ 343.
(3)- روضة الواعظين: 2/ 421، مجلس فى الحث على مخالفة النفس؛ بحار الأنوار: 68/ 72، باب 62، حديث 42.
(4)- ذاريات (51): 56.

این مراحل رو باید به ترتیب رفت؟

میشه برای کسی که اول راهه، یه کم عملی تر و ملموس تر یا مثلا با مثال توضیح بدین؟