خلیج فارس در بحار الانوار

سلام به همه دوستان،
بنده از آغازکننده و مبتکر این موضوع بسیار تشکر می کنم. موضوعی جالب و بسیار مستند است. ان شاء الله تا جایی که بتوانم، موارد استعمال واژه خلیج فارس و بحر فارس (دریای فارس) را از کتابهای قدیمی تفسیری و کتاب های قدیمی حدیثی جمع آوری می کنم. حداقل قدمت کتابهای مورد استناد، 300 سال به قبل خواهد بود؛ حتی برخی کتابهای مورد استناد مربوط به بیش از 1000 سال پیش است!

این اسناد 300 تا 1100 ساله، سندی روشن و بی حرف و حدیث است بر رسوایی مزدورانی که چشم طمع به دزدیدن نام نامی [="red"]خلیج فارس[/] و [="red"]دریای فارس[/] دارند! نامی که ده ها دانشمند نامدار از مذاهب و کشورهای مختلف اسلامی، طی صدها سال قبل همواره از آن یاد کرده اند؛ نامی که به صورت قطعی و بدون کمترین تردید و اختلاف، در همه دوران، و در ذهن همه محققین نامدار، نقش بسته است.

جالب اینکه نویسندگان دست کم بخشی از کتاب های مورد استناد غیر ایرانی هستند؛ مصری، مدائنی و... ؛ و برخی از آنان از بزرگان و نامداران علمای اهل سنت و دیگر مذاهب اسلامی می باشند، و از این جهت هم زمینه هرگونه شک و تردید برطرف می شود!

طبق بررسی که بنده انجام دادم، واژه «بحر فارس» (یعنی همان خلیج فارس) در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی (متوفی 1110 ق = بیش از 300 سال پیش) 5 بار آمده است.

1- بحارالانوار، ج 13، ص 281
در توضیح «مرج البحرین یلتقیان» (الرحمن/ 19) می نویسد: قیل انّهما [="red"]بحر فارس [/]و بحر الروم. (گفته شده: منظور از دو دریا دریای فارس و دریای روم است.)

2- همان، ج 57، ص 26
«قیل انهما [="red"]بحر فارس [/]و بحر الروم » (معنا همانند مورد قبلی)

3- همان، ص 32
«المد و الجزر فی [="red"]بحر فارس[/] یکون علی مطالع الفجر فی اغلب الاوقات» (جزر و مد خلیج فارس غالبا هنگام صبح رخ می دهد).

4- همان، ص 42
«ثم ینصب فی [="red"]بحر فارس[/]» (که در توضیح متن یک روایت توضیحاتی می نویسد و سر آخر می گوید: رود دجله بعد از عبور از فلان شهرها به دریای فارس می ریزد).

5- همان، ص49
«و من زاویته الغربیة الی زاویة من [="red"]بحر فارس[/]...»

واژه «خلیج فارس» دو بار در بحارالانوار علامه مجلسی (بیش از 300 سال پیش) آمده است:

1- بحارالانوار، ج 57، ص 46
«الثالث [="red"]خلیج فارس[/] طوله من الجنوب الی الشمال اربعمائة و ستون فرسخا و عرضه قریب من مائة و ثمانین فرسخا و علی سواحل ضلعه الغربی بلاد عمان ...» (سوم خلیج فارس است که طولش از جنوب تا شمال 460 فرسخ است و عرضش نزدیک 180 فرسخ است و در سواحل غربی آن سرزمین عمان واقع است...)

2- همان، ص 130
«ثم یمر علی [="red"]خلیج فارس[/]...»

همچنین واژه «بحر فارس» در کتاب شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی (متوفی 656 ق = حدود 800 سال پیش) دو بار آمده است؛

1- شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 252
«فان البصرة غرقت مرتین ... حسب ما اخبر به امیرالمؤمنین (ع) جاء ها من [="red"]بحر فارس [/]من جهة الموضع المعروف بجزیرة الفرس...» (بصره دو بار در آب غرق شده [گرفتار سیل عظیم شده] یکی در زمان القادر بالله و دیگری در زمان القائم بامر الله... و آب سیل از دریای فارس از مکانی که اکنون به خلیج فارس معروف است آمده است.)

2- همان، ص 267
«فقد قدمنا معنا قوله قریبة من الماء و ذکرنا غرقها من [="red"]بحر فارس[/] دفعتین و ...» (توضیح کلامی از بیانات امیر بیان (ع) )

نظام الدين حسن بن محمد نيشابورى (متوفاى بعد از 728 ق = حدود 700 سال پيش)
تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج‏1، ص 456 :

«و ثالثها [="red"]خليج فارس[/]، طوله من الجنوب إلى الشمال أربعمائة و ستون فرسخا، و عرضه قريب مائة و ثمانين، و على سواحل ضلعه الغربي اليمن و بلاد عمان‏»

ملا فتح الله شريف كاشانى (متوفى سال 988 ق = بيش از 400 سال پيش)
تفسير منهج الصادقين في إلزام المخالفين، ج‏7، ص 27 :

«بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ ميان دو درياى عذب و مالح يا [="red"]خليج فارس [/]و خليج روم»

(فخر رازى ، متوفی 606 ق = بیش از 800 سال پیش)
مفاتيح الغيب، ج‏4، ص 167 :

«الثالث: خليج بحر أرض فارس، و يسمى: [="red"]الخليج الفارسي[/] ... و بين هذين الخليجين أعني خليج أيلة و خليج فارس أرض الحجاز»

فخر رازی که از نامداران و بزرگان علمای اهل سنت است، 800 سال پیش در کتاب معروف و تفسیری اش، تصریح می کند که نام دریای کنار سرزمین فارس (یعنی ایران)، خلیج فارس است.

حسين بن على كاشفى سبزوارى (متوفى 910 قمرى = بيش از 500 سال پيش)
مواهب علية، ص 844 :

«وَ جَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ و گردانيد ميان دو دريا عذب و مالح ياد و [="red"]خليج فارس[/] و روم»

ابو جعفر احمد بن محمد بن اسماعيل بن يونس مرادى معروف به ابن نحاس (متوفاى 338 قمرى = [="indigo"]1100 سال پیش[/]) ؛ متولد: مصر
إعراب القرآن، ج‏4، ص 206 :

«مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ
روى علي بن أبي طلحة عن ابن عباس قال: مرج أرسل. و اختلف العلماء في معنى البحرين هاهنا فقال الحسن و قتادة: هما بحر الروم و [="red"]بحر فارس[/]»

نويسنده: محمود بن ابو الحسن‏ نيشابورى (قرن ششم‏ = بیش از 700 سال پیش)
ايجازالبيان عن معاني القرآن، ج‏2، ص 527 :

«مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ: بحر روم و [="red"]بحر فارس[/]، يبتدئ أحدهما من المشرق و الآخر من المغرب فيلتقيان»

در پی نوشت این قول به مدارک دیگر چنین استناد شده است:
__________________________________________________
(1) أخرج الطبري هذا القول في تفسيره: 15/ 271 عن قتادة، و مجاهد.

اثير الدين محمد بن يوسف بن على بن حيّان نفزى غرناطى اندلسى (متوفى 745 قمرى = حدود 700 سال پيش)
البحر المحيط في التفسير، ج‏7، ص 199 :

«و مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ قال مجاهد و قتادة: هو مجتمع [="red"]بحر فارس[/] و بحر الروم»

نصر بن محمد بن احمد سمرقندى (متوفی 373 تا 393 ق = قرن چهارم‏ = [="indigo"]بیش از 1000 سال پیش[/])
بحرالعلوم، ج‏2، ص: 354

«قوله: لا أَبْرَحُ حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ، أي بحر الملح، و هو [="red"]بحر فارس[/] و بحر الروم‏»

[=&quot]ابو جعفر محمد بن حسن طوسى، معروف به «شيخ الطائفه»، (متوفی 460 ق‏ = حدود 1000 سال پیش)[/]

[=&quot]التبيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص 66 :[/]

[=&quot]«و قال قتادة: مجمع البحرين: بحر فارس و الروم»[/]

[=&quot]و
[/]
[=&quot]التبيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص 67 :[/]

[=&quot]«حتى يبلغ مجمع البحرين، بحر فارس و الروم»[/]

[=&quot]جلال الدين ابو الفضل عبد الرحمن بن ابى بكر بن محمد بن سابق الدين خضيرى سيوطى (متوفی 911 ق = بیش از 500 سال قبل)[/]

[=&quot]تفسير الجلالين، ص 303 :[/]

[=&quot]«وَ اذكر إِذْ قالَ مُوسى‏ هو بن عمران لِفَتاهُ يوشع بن نون كان يتبعه و يخدمه و يأخذ عنه العلم لا أَبْرَحُ لا أزال أسير حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ ملتقى بحر الروم و بحر فارس مما يلي المشرق أي المكان الجامع لذلك»[/]

[=&quot] اسماعيل ابن عمر ابن كثير، دمشقى شافعى‏ (متوفی 774 ق = بیش از 650 سال پیش)
[/]
[=&quot]تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)، ج‏5، ص: 156[/] :

[=&quot]حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أي هذا المكان الذي فيه مجمع البحرين ... قال قتادة و غير واحد: هما بحر فارس مما يلي المشرق، و بحر الروم مما يلي المغرب‏[/]

[=&quot]عبد الرحمن بن محمد بن ادريس بن منذر تميمى حنظلى رازى مشهور به ابن ابى حاتم (متوفى 327 ق = بیش از 1100 سال پیش)

[/][=&quot]تفسير القرآن العظيم (ابن أبي حاتم)، ج‏8، ص: 2708[/] :

[=&quot][15259][/][=&quot] حدثنا أبو سعيد الأشج، ثنا ابن يمان، عن سفيان، عن رجل، عن الحسن: مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ قال: بحر فارس و الروم.[/]

ابو محمد عبد الحق بن غالب بن عبد الرحمن بن غالب محاربى، مفسر و محدث مالكى مذهب و از رجال سياسى اندلس در دوره مرابطون. (متوفاى 541 ق = حدود 900 سال پیش)

[=&quot]المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز، ج‏3، ص: 527[/] :

[=&quot]و اختلف الناس في مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أين هو؟ فقال مجاهد و قتادة هو مجتمع بحر فارس و بحر الروم.[/]

[=&quot]فضل بن حسن طبرسى‏ (متوفی 548 ق = حدود 900 سال پیش)

تفسير جوامع الجامع، ج‏2، ص: 371[/] :

[=&quot] «حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ» و هو المكان الّذى وعد فيه موسى لقاء الخضر- عليهما السّلام- و هو ملتقى بحرى فارس و الرّوم فبحر الرّوم ممّا يلى المغرب و بحر فارس ممّا يلى المشرق‏[/]

[=&quot] محمد بن على لاهيجانى‏ (درگذشت وى در فاصله 1088 تا 1095 رخ داده است = بیش از 300 سال پیش)

تفسير شريف لاهيجي، ج‏4، ص: 332[/] :

[=&quot]مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ ارسال كرد دو دريا را يكى عذب و شيرين ديگرى شور و تلخ يَلْتَقِيانِ حالكونى كه برأى العين مجاور و ملاقى يكديگر مي شوند و سطوح آنها مماس يكديگر مي گردند. گويند كه اين دو بحر بحر فارس و رومست كه در محيط به يكديگر مي رسند زيرا كه اين دو بحر دو خليج اند از بحر محيط [/]

[=&quot] نظام الدين بن حسن بن محمد بن حسين خراسانى نيشابورى معروف به نظام اعرج (متوفى بعد از 728 ق = بیش از 700 سال پیش)

تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج‏1، ص 457[/] :

[=&quot]و من زاويته الشرقية من بحر فارس يسمى بحر الهند لكون بعض ولاياتهم على سواحله‏[/]

[=&quot]ملا فتح الله فرزند ملا شكر الله شريف كاشانى‏ (متوفی 988 ق = بیش از 400 سال پیش)

تفسير منهج الصادقين في إلزام المخالفين، ج‏5، ص: 354[/] :

[=&quot]حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ‏[/][=&quot] ؛ تا برسم بمجمع البحرين كه مكان او است و آن ملتقاى بحر فارس و روم است در جانب شرق‏[/]

[=&quot]ابو جعفر محمد بن جرير طبری ، تولد آمل مازندران (طبرستان‏) ، متوفی 310 ق = بیش از 1100 سال پیش)

جامع البيان في تفسير القرآن، ج‏27، ص: 75[/] :

[=&quot]عن ابن عباس، في قوله: مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قال: بحر في السماء و الأرض يلتقيان كل عام. و قال آخرون: عني بذلك بحر فارس و بحر الروم. ذكر من قال ذلك: حدثنا ابن حميد، قال: ثنا مهران، عن سفيان، عن زياد مولى مصعب، عن الحسن مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قال: بحر الروم، و بحر فارس و اليمن. [/]

عبدالرحمن بن محمد ثعالبی ، عالم مشهور اهل سنت، (متوفی 875 ق = بیش از 550 سال قبل)

[=&quot]جواهر الحسان في تفسير القرآن، ج‏3، ص: 534[/] :

[=&quot]و اختلف الناس في «مجمع البحرين»، فقال مجاهد و قتادة هو مجمع بحر فارس و بحر الروم‏[/]

فعلا به همین مقدار از اسناد و مدارک مهمی که در متون اسلامی درباره نام «خلیج فارس» و «بحر فارس (= دریای فارس)» وجود دارد، اکتفا می کنم و اگر همین طور بخواهم اسناد و مدارک بی شمار این موضوع را در این تاپیک درج کنم، قصه هفت من کاغذی خواهد شد که تمامی ندارد.

نکته مهم و مشترک تمام این مدارک که تالیفشان مربوط به 300 سال تا 1100 سال پیش است، اینست که احدی از علمای بزرگ شیعه و سنی و غیره، چه ایرانی و چه غیر ایرانی، در اینکه نام این دریا «بحر فارس (= دریای فارس)» و «خلیج فارس» است، کمترین اختلاف نظری ندارند و حتی یک نقل معتبر که این دریا را با نام خلیج عربی یا دریای عرب (بحر العرب) یاد کرده باشد، وجود ندارد و این سندی محکم و غیر قابل خدشه در قدمت و حقانیت نام دریای همیشه فارس است.

گفت: در خانه اگر کس است، یک حرف بس است!
مزدورانی که خواسته یا ناخواسته، بازیچه دشمنان اسلام و مسلمین شده اند و به جای ایستادن در مقابل دشمنانی که کیان اسلامی را نشانه گرفته اند، پیوسته در بوق اختلاف می دمند و در چنین مسایل مسلمی تشکیک می کنند، اگر ذره ای بوی گفتمان و استدلال را برده باشند، باید به دیدن این مدارک مهم که مشتی از خروار است، دست از بازیچه بودن و اختلاف افکنی بردارند.

از خدای سبحان می خواهیم که همه ما را در صراط مستقیم خویش، ثابت قدم فرماید؛ رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ تَوَفَّنا مُسْلِمينَ (اعراف/126)

[=&quot][/]