اعتقاد شیعه در تعداد روز های ماه رمضان

[="Tahoma"][="Magenta"]

سلام

کی گفته؟

شیعه هم با توجه به وضعیت ماه صحبت می کنه

و ماه قمری کمتر از 29 نیست

[spoiler]فکر کنم چون تو عمل که اینطوریه شما مطمئنید جایی که شنیدید 30 گفتند؟[/spoiler][/]

با سلام

شیخ الطائفة الامامیة طوسی رضوان الله علیه در رد این قبیل احادیث میگوید:

أَمَّا حَدِيثُ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ شَهْرُ رَمَضَانَ ثَلَاثُونَ يَوْماً لَا يَنْقُصُ أَبَداً وَ فِي الرِّوَايَةِ الْأُخْرَى لَا يَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً
غَيْرُ مُوجِبٍ لِمَا ذَهَبَ إِلَيْهِ أَهْلُ الْعَدَدِ وَ ذَلِكَ أَنَّ قَوْلَهُ ع شَهْرُ رَمَضَانَ لَا يَنْقُصُ أَبَداً إِنَّمَا أَفَادَ أَنَّهُ لَا يَكُونُ أَبَداً نَاقِصاً بَلْ قَدْ يَكُونُ حِيناً تَامّاً وَ حِيناً نَاقِصاً وَ لَوْ نَقَصَ أَبَداً لَمَا تَمَّ فِي حَالٍ مِنَ الْأَحْوَالِ وَ هَذَا مِمَّا لَمْ يَذْهَبْ إِلَيْهِ أَحَدٌ مِنَ الْعُقَلَاءِ

فِي الرِّوَايَةِ الْأُخْرَى لَا يَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً
غَيْرُ مُوجِبٍ لِمَا ذَهَبَ إِلَيْهِ الْعَدَدِيُّونَ وَ ذَلِكَ أَنَّ قَوْلَهُ ع شَهْرُ رَمَضَانَ لَا يَنْقُصُ أَبَداً إِنَّمَا أَفَادَ أَنَّهُ لَا يَكُونُ أَبَداً نَاقِصاً بَلْ قَدْ يَكُونُ حِيناً تَامّاً وَ حِيناً نَاقِصاً وَ لَوْ نَقَصَ أَبَداً لَمَا تَمَّ فِي حَالٍ مِنَ الْأَحْوَالِ وَ هَذَا مِمَّا لَا يَذْهَبُ إِلَيْهِ أَحَدٌ مِنَ الْعُقَلَاءِ

فَكَيْفَ يَصِحُّ التَّعْلِيلُ بِأَمْرٍ لَا يُوجِبُهُ عَقْلٌ وَ لَا عَادَةٌ وَ لَا لِسَانٌ وَ كَذَلِكَ التَّعْلِيلُ لِكَوْنِ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلَاثِينَ يَوْماً لِأَنَّ الْفَرَائِضَ لَا تَكُونُ نَاقِصَةً لِأَنَّ نُقْصَانَ الشَّهْرِ عَنْ ثَلَاثِينَ يَوْماً لَا يُوجِبُ النُّقْصَانَ فِي فَرْضِ الْعَمَلِ بِهِ وَ قَدْ ثَبَتَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ يَتَعَبَّدْنَا بِفِعْلِ الْأَيَّامِ وَ لَا يَصِحُّ تَكْلِيفُنَا فِعْلَ الزَّمَانِ وَ إِنَّمَا تَعَبَّدَنَا بِالْعَمَلِ فِي الْأَيَّامِ وَ الْفِعْلِ بِالزَّمَانِ

لِذَلِكَ بِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى وَ لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ (البقرة -: 185 -) غَيْرُ مُوجِبٍ مَا ظَنَّهُ أَصْحَابُ الْعَدَدِ مِنْ أَنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ لَا يَكُونُ تِسْعَةً وَ عِشْرِينَ يَوْماً لِأَنَّ إِكْمَالَ عِدَّةِ الشَّهْرِ النَّاقِصِ بِالْعَمَلِ فِي جَمِيعِهِ كَإِكْمَالِ عِدَّةِ الشَّهْرِ التَّامِّ بِالْعَمَلِ فِي سَائِرِهِ لَا يَخْتَلِفُ فِي ذَلِكَ أَحَدٌ مِنَ الْعُقَلَاءِ

وَ هَذِهِ الْجُمْلَةُ الَّتِي ذَكَرْنَا تَدُلُّ عَلَى أَنَّ التَّعْلِيلَ الْمَذْكُورَ لِتَمَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلَاثِينَ يَوْماً مَوْضُوعٌ لَا يَصِحُّ عَنِ الْأَئِمَّةِ ع وَ لَوْ سَلِمَ هَذَا الْحَدِيثُ مِنْ جَمِيعِ مَا ذَكَرْنَاهُ لَمْ يَكُنْ مَا تَضَمَّنَهُ لَفْظُ مَتْنِهِ مُخْتَلًّا لِوِفَاقِ الْعَمَلِ عَلَى الْأَهِلَّةِ وَ لَمْ يُوجِبِ الْحُكْمَ بِصِحَّةِ خِلَافِهِ وَ ذَلِكَ أَنَّ تَكْذِيبَ الْعَامَّةِ فِيمَا ادَّعَوْهُ مِنْ صِيَامِ رَسُولِ اللَّهِ ص شَهْرَ رَمَضَانَ تِسْعَةً وَ عِشْرِينَ يَوْماً أَكْثَرَ مِنْ صِيَامِهِ إِيَّاهُ ثَلَاثِينَ يَوْماً لَا يَمْنَعُ أَنْ يَكُونَ قَدْ صَامَهُ تِسْعَةً وَ عِشْرِينَ يَوْماً غَيْرَ أَنَّ صِيَامَهُ كَذَلِكَ كَانَ أَقَلَّ مِنْ صِيَامِهِ إِيَّاهُ ثَلَاثِينَ يَوْماً

شیخ طائفة رضی الله عنه بعد از اقامه این دلایل عقلی دلیل قاطعی در اصل وریشه این خبر ارائه و بیان کرده :

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا وَ اللَّهِ مَا نَقَصَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَا يَنْقُصُ أَبَداً مِنْ ثَلَاثِينَ يَوْماً وَ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً فَقُلْتُ لِحُذَيْفَةَ لَعَلَّهُ قَالَ لَكَ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَ ثَلَاثِينَ يَوْماً كَمَا يَقُولُ النَّاسُ اللَّيْلُ قَبْلَ النَّهَارِ فَقَالَ لِي حُذَيْفَةُ هَكَذَا سَمِعْتُ
وَ هَذَا الْخَبَرُ لَا يَصِحُّ الْعَمَلُ بِهِ مِنْ وُجُوهٍ أَحَدُهَا أَنَّ مَتْنَ هَذَا الْخَبَرِ لَا يُوجَدُ فِي شَيْ‏ءٍ مِنَ الْأُصُولِ الْمُصَنَّفَةِ وَ إِنَّمَا هُوَ مَوْجُودٌ فِي الشَّوَاذِّ مِنَ الْأَخْبَارِ وَ مِنْهَا أَنَّ كِتَابَ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَرِيَ عَنْ هَذَا الْحَدِيثِ وَ هُوَ كِتَابٌ مَعْرُوفٌ مَشْهُورٌ فَلَوْ كَانَ هَذَا الْخَبَرُ صَحِيحاً عَنْهُ لَضَمَّنَهُ كِتَابَهُ وَ مِنْهَا أَنَّ هَذَا الْخَبَرَ مُخْتَلِفُ الْأَلْفَاظِ مُضْطَرِبُ الْمَعَانِي أَ لَا تَرَى أَنَّ حُذَيْفَةَ تَارَةً يَرْوِيهِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ تَارَةً يَرْوِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع بِلَا وَاسِطَةٍ وَ تَارَةً يُفْتِي بِهِ مِنْ قِبَلِ نَفْسِهِ وَ لَا يُسْنِدُهُ إِلَى أَحَدٍ وَ هَذَا الضَّرْبُ مِنَ الِاخْتِلَافِ مِمَّا يُضَعِّفُ الِاعْتِرَاضَ بِهِ وَ التَّعَلُّقَ بِمِثْلِهِ وَ مِنْهَا أَنَّهُ لَوْ سَلِمَ مِنْ جَمِيعِ مَا ذَكَرْنَاهُ لَكَانَ خَبَراً وَاحِداً لَا يُوجِبُ عِلْماً وَ لَا عَمَلًا وَ أَخْبَارُ الْآحَادِ لَا يَجُوزُ الِاعْتِرَاضُ بِهَا عَلَى ظَاهِرِ الْقُرْآنِ وَ الْأَخْبَارِ الْمُتَوَاتِرَةِ الَّتِي ذَكَرْنَاهَا وَ لَوْ سَلِمَ مِنْ ذَلِكَ أَيْضاً كُلِّهِ لَمْ يَكُنْ فِي مَضْمُونِهِ مَا يُوجِبُ الْعَمَلَ بِهِ عَلَى الْعَدَدِ دُونَ الْأَهِلَّةِ وَ أَنَا أُبَيِّنُ عَنْ وَجْهِ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ

http://sites.google.com/site/hojjah/ramazan.30rooz.doc

هر سال قمری دوازده ماه دارد،[1] امّا بر خلاف ماه های شمسی که روزهای آن همیشه مشخص است، ماه های قمری ابتدا و انتهایش تنها با دیدن ماه فهمیده می شود[2] و در این بخش تفاوتی بین ماه ها نیست،[3] از این رو است که در روایات ما آمده: صُمْ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْیَةِ؛[4] یعنی ملاک و معیار در آغاز و پایان ماه مبارک رمضان، دیدن هلال برای اول ماه رمضان و دیدن هلال شوّال برای پایان ماه رمضان است، نه چیز دیگر.

نمونه ای از احادیثی که ماه رمضان را سی روزه معرفی می کند، چنین است:

"عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الدُّنْیَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اخْتَزَلَهَا عَنْ أَیَّامِ السَّنَةِ وَ السَّنَةُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ أَرْبَعٌ وَ خَمْسُونَ یَوْماً شَعْبَانُ لَا یَتِمُ‏ أَبَداً رَمَضَانُ لَا یَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً وَ لَا تَکُونُ فَرِیضَةٌ نَاقِصَةً‏".[5]

مطابق این روایت، از امام صادق نقل است که ... ماه شعبان هیچ وقت کامل نبوده و ماه رمضان نیز هیچ گاه ناقص نیست.

این حدیث، که ظاهراً از مهم ترین احادیث این باب است، در منابع دست اول ما، تنها با سلسله سند فوق در کافی نقل شده است، و کتاب های دیگر نیز از وی نقل کرده اند، امّا اشکالاتی بر این حدیث وارد است که موجب شده ما از آن دست برداشته و به آن عمل نکنیم:

الف. این حدیث در اصطلاح علم رجال، حدیث مرسلی است که نمی توان به آن عمل نمود؛ زیرا در انتهای حدیث اسم یا اسامی راویان بیان نشده، بلکه تنها با عبارت "عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ" بسنده نموده است.

در منابع دیگر نیز راوی گاهی بدون واسطه از امام صادق (ع) نقل می کند که مرفوعه محسوب می شود و زمانی نیز از پیش خود فتوا می دهد و به کسی استناد نمی کند.[6]

ب. رجال این حدیث ضعیف هستند که نمی توان به آن عمل نمود؛ در سلسله سندش محمد بن سنان است که مورد نکوهش قرار گرفته است، به نحوی که کسی در ضعف او تردید نمی کند. بنابر این نمی شود به این روایت عمل نمود.[7]

ج. این روایت با احادیث بسیاری که از نظر سند هم مشکلی ندارند، معارض است که در صورت تعارض این خبر واحد ضعیف و مرسل، کنار گذاشته شده و به احادیث دیگر عمل می شود.

علامه حلی در مورد این حدیث می فرماید: این حدیث خبر واحدی است که با قرآن و اخبار متواتر در تعارض است.[8]

بنابر این، احادیثی که در این باب وجود دارد، گرچه برخی از فقهای متقدم شیعه به آن فتوا دادند، امّا به نظر می رسد که آن احادیث با توجه به اشکالاتی که بر آن وارد است نمی تواند ملاک عمل قرار گیرد، پس ملاک و معیار در تعداد روزهای ماه مبارک رمضان –مانند ماه های دیگر- دیدن هلال برای اثبات اول ماه رمضان، و دیدن هلال شوّال برای پایان ماه رمضان است، نه چیز دیگر.

پی نوشت
--------------------------
[1]توبه، 36، "إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً".
[2] بقره، 189، "یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَواقیتُ لِلنَّاس"‏.
[3] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 55، ص 356، "وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) أَنَّهُ قَالَ یُصِیبُ شَهْرَ رَمَضَانَ مَا یُصِیبُ سَائِرَ الشُّهُورِ مِنَ الزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ".
[4] شیخ طوسی، تهذیب‏الأحکام، ج 4، ص 159، دار الکتب الإسلامیه تهران، 1365 هـ ش.
[5] کافی، ج 4، ص 78، بَابٌ نَادِرٌ ، ح 2، راستى خدا تبارک و تعالى دنیا را در شش روز آفرید و آنها را از روزهاى سال برکنار کرد، و سال سیصد و پنجاه و چهار روز شد، شعبان هرگز تمام نیست، و رمضان به خدا هرگز کم نشود.
[6] حلی، حسن بن یوسف بن مطهر‏، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج ‏3، ص 501، مؤسسة نشر اسلامی وابسته به جماعه مدرسین‏، چاپ دوم، قم، 1413 هـ ق‏.
[7] مفید، محمّد بن محمد بن نعمان‏، الرد على أصحاب العدد، جوابات أهل الموصل، ص 20، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید(سمینار جهانی هزاره شیخ مفید)، قم، چاپ اول، 1413 هـ ق.‏
[8] مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج ‏3، ص 501.

با استفاده از: http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa12458

[=&quot]اصل متن مورد اشاره طولانی است و همه متن استبصار در بالا ذکر نشده بلکه ظاهرا گزیده کاری شده و از عبارات مختلف کتاب گلچین شده است؛ چکیده ای از ترجمه متن مذکور را عرض می کنم؛ شیخ می فرماید:
[/]
[=&quot]روایت محمد بن سنان که گفته «[/]شَهْرُ رَمَضَانَ ثَلَاثُونَ يَوْماً لَا يَنْقُصُ أَبَداً[=&quot]» (ماه رمضان به طور همیشگی ناقص (و کمتر از سی روز) نمی شود)، منظورش اینست که این چنین نیست که ماه رمضان همیشه 29 روزه و ناقص باشد، بلکه گاهی 29 روزه و گاهی 30 روزه است. [/][=&quot]
[/]
[=&quot]اگر بگوییم منظور اینست که ماه رمضان هیچگاه 29 روزه نمی شود، چنین مطلبی را هیچ عاقلی نمی پذیرد و عادت و واقعیت طبیعت نیز بر خلاف آن است.[/]

[=&quot]برخی در تعلیل روایاتی که می گوید «ماه رمضان همیشه 30 روزه است» گفته اند: دلیلش اینست که واجبات ناقص نیستند و با 29 روزه شدن ماه مبارک، در واقع روزه واجب ناقص می شود!
[/]
[=&quot]شیخ می فرماید: چنین تعلیلی صحیح نیست زیرا میان نقصان یک ماه (و 29 روزه شدنش)، و نقصان عمل واجب شده در آن ماه، ارتباط و تلازم معقولی وجود ندارد زیرا آنچه بر ما واجب شده، روزه گرفتن در ماه مبارک است، نه روزه 30 روزه یا 29 روزه![/]

[=&quot]و بعد شیخ بزرگوار چند مثال فقهی مطرح می کنند که در استبصار هست اما در متن بالا که همکار گرامی ارائه داده اند، نیامده. یک مثال شیخ به اتمام عده است که اگر کسی زنش را طلاق داد و وی عده سه ماهه اش را بعد از طلاق گرفت ولی مثلا ماه اول و ماه سوم 29 روزه بود و ماه دوم 30 روزه، همه مسلمین اجماع دارند در اینکه این زن عده اش را به اتمام رسانده و واجبش را ادا کرده است، و کسی اشکال نکرده که چون دو ماهش 29 روزه بوده، پس عده اش ناقص است و به واجبش نقصان وارد شده است!
[/]
[=&quot]یا مثلا کسی نذر می کند اگر از سفر [به سلامت] برگشت، ماه بعدش را روزه بگیرد یا مثلا بیماری نذر می کند اگر از بیماری اش خوب شد، ماه بعدش را روزه بگیرد، و اتفاقا ماه بعد از سفر و بعد از بهبود از بیماری 29 روزه بود. اگر آنها آن ماه را روزه گرفتند، به نذرشان وفا کرده اند، و کسی اشکال نکرده که: چون آن ماه 29 روزه شده، پس عمل آنان هم ناقص بوده و از واجبشان کم گذاشته اند و به نذرشان وفا نکرده اند![/]

[=&quot]شیخ در ادامه به روایتی که به 30 شب و 30 روز بودن ماه رمضان تصریح دارد اشاره می کند و از جهت سندی و دلالی بر آن اشکالات متعدد وارد می کند مانند اختلاف الفاظ، اضطراب معانی، واحد و شاذ بودن خبر، خلاف ظاهر آیات و روایات متواتر و ...[/]

پرسش:
آیا احادیثی که می گوید «ماه رمضان کمتر از 30 روز نمی شود»، صحیح اند؟

پاسخ اجمالی:
سلام به شما پرسشگر گرامی،

هر سال قمری دوازده ماه است، امّا بر خلاف ماه های سال شمسی (که روزهای هر ماهش همیشه مشخص است)، ماه های سال قمری ابتدا و انتهایش با دیدن هلال ماه فهمیده می شود و در این بخش تفاوتی بین ماه مبارک رمضان و دیگر ماه ها نیست؛ لذا در روایات آمده که: صُمْ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْیَةِ؛ یعنی ملاک و معیار در شروع و اتمام ماه مبارک رمضان، دیدن هلال است که با دیدن آن در انتهای ماه شعبان، ماه رمضان آغاز می گردد و با دیدن آن در انتهای ماه رمضان، ماه مبارک تمام شده و شوال آغاز می گردد.

احادیثی بر خلاف این قاعده وجود دارد که می گوید: ماه رمضان همیشه سی روزه است! و برخی فقهای متقدم نیز ظاهرا مطابق آن فتوا داده اند، امّا به دلیل آنکه این گونه احادیث با روایات بسیار دیگری (که از ارزش و اعتبار سندی و محتوایی بیشتری برخوردار بوده و ماه رمضان را مانند ماه های دیگر دانسته و ملاک آغاز و پایانش را دیدن هلال معرفی نموده) در تعارض است، لذا بیشتر فقها از این نظر ویژگی خاصی برای ماه رمضان در نظر نمی گیرند و آغاز و پایانش را دیدن هلال می دانند.

پاسخ تفصیلی:
هر سال قمری دوازده ماه دارد،[1] امّا بر خلاف ماه های شمسی که روزهای آن همیشه مشخص است، ماه های قمری ابتدا و انتهایش تنها با دیدن ماه فهمیده می شود[2] و در این بخش تفاوتی بین ماه ها نیست،[3] از این رو است که در روایات ما آمده: صُمْ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْیَةِ؛[4] یعنی ملاک و معیار در آغاز و پایان ماه مبارک رمضان، دیدن هلال برای اول ماه رمضان و دیدن هلال شوّال برای پایان ماه رمضان است، نه چیز دیگر.

نمونه ای از احادیثی که ماه رمضان را سی روزه معرفی می کند، چنین است:

"عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الدُّنْیَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اخْتَزَلَهَا عَنْ أَیَّامِ السَّنَةِ وَ السَّنَةُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ أَرْبَعٌ وَ خَمْسُونَ یَوْماً شَعْبَانُ لَا یَتِمُ‏ أَبَداً رَمَضَانُ لَا یَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً وَ لَا تَکُونُ فَرِیضَةٌ نَاقِصَةً‏".[5]

مطابق این روایت، از امام صادق نقل است که ... ماه شعبان هیچ وقت کامل نبوده و ماه رمضان نیز هیچ گاه ناقص نیست.

این حدیث، که ظاهراً از مهم ترین احادیث این باب است، در منابع دست اول ما، تنها با سلسله سند فوق در کافی نقل شده است، و کتاب های دیگر نیز از وی نقل کرده اند، امّا اشکالاتی بر این حدیث وارد است که موجب شده ما از آن دست برداشته و به آن عمل نکنیم:

الف. این حدیث در اصطلاح علم رجال، حدیث مرسلی است که نمی توان به آن عمل نمود؛ زیرا در انتهای حدیث اسم یا اسامی راویان بیان نشده، بلکه تنها با عبارت "عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ" بسنده نموده است.

در منابع دیگر نیز راوی گاهی بدون واسطه از امام صادق (ع) نقل می کند که مرفوعه محسوب می شود و زمانی نیز از پیش خود فتوا می دهد و به کسی استناد نمی کند.[6]

ب. رجال این حدیث ضعیف هستند که نمی توان به آن عمل نمود؛ در سلسله سندش محمد بن سنان است که مورد نکوهش قرار گرفته است، به نحوی که کسی در ضعف او تردید نمی کند. بنابر این نمی شود به این روایت عمل نمود.[7]

ج. این روایت با احادیث بسیاری که از نظر سند هم مشکلی ندارند، معارض است که در صورت تعارض این خبر واحد ضعیف و مرسل، کنار گذاشته شده و به احادیث دیگر عمل می شود.

علامه حلی در مورد این حدیث می فرماید: این حدیث خبر واحدی است که با قرآن و اخبار متواتر در تعارض است.[8]

بنابر این، احادیثی که در این باب وجود دارد، گرچه برخی از فقهای متقدم شیعه به آن فتوا دادند، امّا به نظر می رسد که آن احادیث با توجه به اشکالاتی که بر آن وارد است نمی تواند ملاک عمل قرار گیرد، پس ملاک و معیار در تعداد روزهای ماه مبارک رمضان –مانند ماه های دیگر- دیدن هلال برای اثبات اول ماه رمضان، و دیدن هلال شوّال برای پایان ماه رمضان است، نه چیز دیگر.

پی نوشت
--------------------------
[1]توبه، 36، "إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً".
[2] بقره، 189، "یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَواقیتُ لِلنَّاس"‏.
[3] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 55، ص 356، "وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) أَنَّهُ قَالَ یُصِیبُ شَهْرَ رَمَضَانَ مَا یُصِیبُ سَائِرَ الشُّهُورِ مِنَ الزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ".
[4] شیخ طوسی، تهذیب‏الأحکام، ج 4، ص 159، دار الکتب الإسلامیه تهران، 1365 هـ ش.
[5] کافی، ج 4، ص 78، بَابٌ نَادِرٌ ، ح 2، راستى خدا تبارک و تعالى دنیا را در شش روز آفرید و آنها را از روزهاى سال برکنار کرد، و سال سیصد و پنجاه و چهار روز شد، شعبان هرگز تمام نیست، و رمضان به خدا هرگز کم نشود.
[6] حلی، حسن بن یوسف بن مطهر‏، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج ‏3، ص 501، مؤسسة نشر اسلامی وابسته به جماعه مدرسین‏، چاپ دوم، قم، 1413 هـ ق‏.
[7] مفید، محمّد بن محمد بن نعمان‏، الرد على أصحاب العدد، جوابات أهل الموصل، ص 20، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید(سمینار جهانی هزاره شیخ مفید)، قم، چاپ اول، 1413 هـ ق.‏
[8] مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج ‏3، ص 501.

با استفاده از: http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa12458