احکام جانبی نماز (عبادت و خودسازی)

در این خصوص در ابتدا با توسلی به رسول اکرم ( صلوات الله و سلامه علیه و آله) روایتی را عرض میکنم:

شخصی خدمت رسول خدا آمد و عرض کرد یا رسول الله وضع مالی بدی دارم.
حضرت فرمودند : شاید نماز نمیخوانی.
عرض کرد نماز میخوانم.
حضرت فرمودند شاید فکر و ذهنت در حال نماز نیست.
گفت بله .
حضرت فرمودند برو و آن را اصلاح کن.
دوباره آمد و این ماجرا تکرار شد و رسول خدا هر دفعه توصیه ای به او میفرمودند که: شاید اول وقت نمیخوانی - شاید جماعت نمیخوانی - این دعا را بخوان و...
اما دوباره آمد و عرض کرد درست نشد.

پیامبر سرشان را پایین انداخته تا جبرئیل نازل شد و عرض کرد این مرد در خانه اش درخت بلندی است که در فراز آن آشیانه پرنده ای است. این پرنده از قبرستان استخوان یک تارک الصلاة را در آورده و در لانه اش برده. تا زمانی که این استخوان آنجا باشد، برکت به این خانه نازل نمیشود.

الصلاة معراج المؤمن .قدر نمازهایمان را بدانیم اگر کسی بداند با کسی که اول و آخر بازگشت کارهایش به سوی اوست و با او صحبت میکند و او همواره او رامیبیند، چطور رمغی به سمت گناه پیدا میکند!

[=verdana][=&quot]واجبات نماز به دو قسمت رکن و غیر رکن تقسیم میشوند[/].

[=&quot]رکن[/]:

[=&quot]اجزای اساسی نماز به شمار می آیند و اگر یکی از آن ها انجام نشود یا اضافه شود حتی اگر بر اساس فراموشی و سهوا باشد نماز باطل است[/].
------------------
الا در یک مورد. آن هم متابعت از امام جماعت است.(که ان شاء الله بعدا به طور مفصل بررسی خواهد شد)
------------------

[=&quot]غیر رکن[/]:

[=&quot]گرچه انجام دادن آن ها لازم است اما اگر سهوا یا از روی فراموشی کم یا زیاد شوند نماز باطل نیست[/].

** [=&quot]در این خصوص احادیث و روایاتی وجود دارد به نام ادله علاجیه که کمی و کاستی های این نماز ها را که سهوا غیر رکن را انجام ندهیم یا اضافه کنیم علاج میکند[/][/].

ارکان نماز

1-نیت
2- تکبیرة الاحرام
3- قیام
4- رکوع
5-سجود (دو سجده از یک رکعت)

غیر رکن ها

1-قرائت (حمد و سوره)
2-ذکر
3-تشهد
4-سلام
5-ترتیب
6-موالات

رکن

1-نیت

[=&quot]نیت میکنم که نماز (....) میخوانم قربة الی الله[/].

[=&quot]گفتن نیت لازم نیست. حتی مستحب هم نیست. همین که قصد کند فلان نماز را میخوانم کافی است[/] .

در تمام فقه فقط در یک مورد به زبان آوردن نیت مستحب است آن هم در احرام حج است . موقعی که دارد لنگ را برای حجة الاسلام میبندد بگوید مُحرم میشوم به حجة الاسلام قربة الی الله

نیت

1- نیت یک امر وجدانی است و نیازی به زبان آوردن نیست. نمازگزار از آغاز تا پایان نماز باید بداند چه نمازی میخواند و آن را برای انجام فرمان خدا به جا آورد.
پس استدامت شرط است. اگر در حین نماز در نیت تردید کند یا ترک نیت کند نمازش باطل است.(الا در موارد عدول از نیت که پایین ذکر شده است)

2- نماز باید از هرگونه ریا و خود نمایی دور باشد و قصد فقط تقرب به خدا باشد و چنانچه حتی یک حرف از حروف به قصد ریا و غیر خدا گفته شود، نماز باطل است.

3- اگر نماز گزار غیر از اطاعت امر الهی قصد دیگری هم در نماز داشته باشد، با سه شرط اشکال ندارد
اول) قصد ریا و خود نمایی نداشته باشد.
دوم) قصد قربت اصل باشد و نیت دیگر در فرع و ضمیمه.
سوم) ضمیمه، امری مباح یا مطلوب باشد(حرام نباشد).مثلا اگر نماز بخواند(اصل) و در ضمن به دیگری هم نماز خواندن یاد بدهد(فرع) اشکال ندارد.

عدول از نیت (این قسمت از رساله امام خمینی (رحمة الله علیه) نوشته شده است. و ممکن است با مرجع شما اختلاف فقوا وجود داشته باشد.اگر چه سعی شده است تا جای ممکن ذکر شود اما ممکن است جایی از قلم افتاده باشد.)

1-برگرداندن نیت از نمازی به نماز دیگر در موارد زیر واجب است.

# از نماز عصر به ظهر، در صورتی که بین نماز عصر متوجه شود نماز ظهر را نخوانده یا باطل بوده. (اما اگر وقت اختصاصی نماز عصر باشد، ابتدا باید نماز عصر را بخواند.)
(وقت اختصاصی نماز عصر، به اندازه خواندن 4 رکعت قبل از غروب آفتاب است)

# از نماز عشا به مغرب، در صورتی که بین نماز عشا پیش از رکوع رکعت چهارم متوجه شود نماز مغرب را نخوانده یا باطل بوده.(از اینجا اختلافی است) و اگر وارد رکوع رکعت چهارم شده باشد نماز عشا صحیح است و پس از آن نماز مغرب را بخواند.
--- ( خلاف این فتوا را هم صاحب عروة دارد. اما سند فتوای امام در جواهر آمده که صحیحه حلبی نقل میکند. عین این مطلب را از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند و ایشان فرمودند نماز عشا صحیح است. اما علما طبق فتوایی که معتبر تر دانسته، فتوا میدهند لذا نظراتشان اختلاف دارد.)
+++ حال اگر هنوز وارد رکوع چهارم نشده بود و تسبیحات اربعه میگفت،چطور؟
باید بنشیند و نماز را تمام کند. و برای قیام بی جا سجده سهو برود.. و نماز مغربش صحیح است.

2-برگرداندن نیت در موارد زیر اشکال ندارد.

# از قضای عصر به قضای ظهر
#از قضای عشا به قضای مغرب
# از اداء به قضا (در غیر وقت اختصاصی)
#از جماعت به فرادا (این مورد بدون اختلاف است.)(از هرجا عدول کند باید بقیه را خودش بخواند . حتی اگر وسط آیه عدول کند، ادامه آیه را بخواند ، کافی است.)

3- برگرداندن نیت در موارد زیر صحیح نیست.

# از نماز ظهر به نماز عصر
# از مغرب به عشا
#از قضا به ادا
#از فرادا به جماعت(بنا بر احتیاط واجب)
#از مستحب به واجب
# از مستحب به نماز مستحب دیگر
#از واجب به مستحب مگر در دو مورد:
اول) در ظهر روز جمعه برای کسی که خواندن سوره جمعه را فراموش کرده و سوره دیگری ( به جز توحید و کافرون) شروع کرده و به نصف آن سوره رسیده یا از نصف گذشته است.

* در تمام نماز ها اگر سوره(غیر از توحید و کافرون) به نصف نرسیده میتوانید ترک کنید و سوره دیگری بخوانید.
(اینجا هم اختلاف است. عده ای میگوید منظور از نصف سوره
1- نصف تعداد حروف است.
2- نصف تعداد آیات است.(برخی «بسم الله الرحمن الرحیم» را جزو آیات نمیدانند(مانند رهبر معظم) عده ای نیز آن را جزو آیه میدانند.)(این مسئله در نماز آیات کاربرد پیدا میکند.))
*** اما «بسم الله الرحمن الرحیم» سوره حمد جزو آیات محسوب میشود و اختلافی نیست.

دوم) مشغول نماز واجب شود ولی داخل رکوع سوم نشده باشد(چرا؟) و نماز جماعت برپا شود و خوف آن داشته باشد که از نماز جماعت عقب بماند.

* چون نماز مستحبی بیشتر از دو رکعت نداریم.

رکن

2-تکبیرة الاحرام

« الله اکبر» ی است که به واسطه ی آن برخی امور بر انسان حرام میشود. مثلا حرمت قائل میشود در این مدتی که نماز میخواند رو از قبله بر نگرداند.

نحوه تکبیرة الاحرام گفتن: باید تکبیرة الاحرام را طوری بگوید که عرف بگوید این دو کار (یعنی تکبیر گفتن و بالا بردن دست) را با هم انجام داد.
اما مستحب است هنگامی که دستش از پایش جدا میشود، «الف» تکبیر را شروع و هنگامی که به گوش یا گلو یا گونه میرسد، «ر» تکبیر را تمام کند.

کسی که زود تر از امام جماعت تکبیرة الاحرام بگوید نباید نمازش را بشکند و نمازش فرادا است.
اما دو راه دارد...
1- نماز را فرادا ادامه میدهد. و باید حمد و سوره هایش هم خودش قرائت کند.(اما اخفاتی)
2- نیت نماز را به نافله تغییر میدهد و بعد نمازش را میشکند. (زیرا شکستن نماز نافله معصیت ندارد.) و بعد میتواند نمازش را جماعت بخواند.

ممنون از دقت نظرتان
اما حواسم به این مساله بود، چون مشمول هیچ کدام از آن دو مورد نمی شد.

تکبیرة الاحرام (این قسمت از رساله امام خمینی (رحمة الله علیه) نوشته شده است. و ممکن است با مرجع شما اختلاف فقوا وجود داشته باشد.اگر چه سعی شده است تا جای ممکن ذکر شود اما ممکن است جایی از قلم افتاده باشد.)

تکبیر اول نماز را «تکبیرة الاحرام» میگویند. چون با همین تکبیر است که برخی از کارها که قبل نماز جایز بوده، بر نمازگزار حرام میشود. مانند خوردن و آشامیدن، خندیدن، گریستن.
در این خصوص قبلا در این تاپیک«مبطلات نماز » بحث شده است( با تشکر از جناب نور عزیز)

***(در مورد خوردن و آشامیدن، عده ای این عمل را حرام و نماز را باطل میدانند. عده ای از فقها هم میفرمایند اگر کم باشد، اشکالی ندارد.طوری که عرف نگوید چیزی میخورد. مثلا بقایای غذا باشد. حتی شنیده ام که آیة الله بهجت فرموده اند(صحت این مطلب را نمیدانم)، اگر قند هم گوشه دهانش باشد، و آرام آرام آب شود، نماز باطل نیست.)
(اماطبق نظر تمام فقها در روزه حتی اگر کم هم باشد، همین که از حلق بگذرد، روزه باطل میشود.)

*** (گریستن اگر برای دنیا باشد، بدون صدا مکروه است و ثواب نمازش کم میشود(کراهت در عبادت، یعنی کم شدن ثواب آن عمل---- اَقَلُّ ثوابً )اما اگر با صدا باشد، نماز باطل میشود.
اما گریستن برای آخرت یا از خوف خدا ، باصدا یا بی صدا از افضل مستحبات است. آیة الله بهجت(قدس سره) میفرمودند: گریه برای مصیبت ابا عبدالله الحسین ، از گریه برای آخرت هم اجر بیشتری دارد.)

واجبات تکبیرة الاحرام:
1-به عربی صحیح گفته شود.

2-هنگام گفتن تکبیر بدن آرام باشد. (طمأنینه و آرامش داشته باشد و پاشنه ی پا روی زمین باشد.) (در این خصوص آیة الله بروجردی(رحمه الله) احتیاط نموده اند که انگشتان پا نیز روی زمین باشد.)( احتیاط طریق النجاة)

3-طوری تکبیر بگوید، که اگر مانعی در کار نباشد، یا در اطرافش سر و صدایی نباشد، خودش بشنود. یعنی بسیار آهسته نگوید.(حداقل اخفاتی بگوید) ( در تمام نماز هم همینطور است.حتی حمد و سوره نماز ظهر و عصر. یعنی باید طوری بخواند که در صورت نبود مانع صدای خودش را بشنود.) (اینکه در رساله نوشته اند آهسته بخواند، منظور این نیست که در دلش بخواند. باید اخفاتی بخواند.)(اخفات یعنی اینکه صدایش جَهر (صوت) نداشته باشد)

4-بنابر احتیاط واجب آن را به کلمه ای که پیش یا پس از آن میخواند، وصل نکند.( مثلا نگوید « الله اکبرُ بسم الله الرحمن الرحیم ....») ( یا نگوید «لا اله الا اللهُ الله اکبر...»)
# بر نماز گزار مستحب است موقع گفتن تکبیرة الاحرام و تکبیر های بین نماز دست ها را تا مقابل گوش بالا ببرد.

رکن (و غیر رکن)

3-قیام

قیام یعنی ایستاده بودن.... قیام خودش بر دوقسمت رکن و غیر رکن تقسیم میشود.

1- قیام رُکنی: 1- قیام هنگام تکبیرة الاحرام و 2- قیام پیش از رکوع(متصل به رکوع)

2- قیام غیر رکنی: 1- قیام هنگام قرائت(حمد وسوره و تسبیحات و قنوت و...) و 2- قیام بعد از رکوع
------------------------------

1-1-قیام هنگام تکبیرة الاحرام: از جهت مقدمه ی علمیه(که در اصول بحث میشود) علماء فرموده اند، قبل و بعد از تکبیرة الاحرام ، مقداری طمانینه داشته باشد و کاری انجام ندهد یا ذکری نگوید. تا یقین کند، که چهار شرط قیام(در پست پایین نوشته شده) رعایت شده است.
-----------------------------
1-2- قیام هنگام قرائت(حمد وسوره و تسبیحات و قنوت و...): این قیام یعنی:نمازگزار باید از حالت ایستاده(قیام) به رکوع برود . اما منظور این نیست بعد از این که حمد و سوره را خواند، مقداری مکث کند.همین که حمد و سوره تمام شد، میتواند به رکوع برود...

قیام باید چهار شرط زیر را داشته باشد. و اگر یکی از آنها هم انجام نشود، قیام باطل است.

1- انتصاب (عدم انحنا):
قامت نماز گزار باید در حال قیام تا جایی که میتواند کاملا راست باشد. یعنی عمدا طوری نباشد که عرف بگوید که خم شده است حتی اگر دستش به زانو نرسد.
**اگر دستش به زانو برسد که معلوم است ، رکن اضافه کرده و نماز باطل است.

**اگر کسی نمیتوانست و کمرش به خاطر پیری یا عوامل دیگر آنقدری خم بود، که دستش به زانو میرسید، نمازش اشکالی ندارد اما دیگر نمیتواند امام جماعت بایستد.

** انتصاب برای ستون فقرات واجب و برای گردن مستحب است که با ستون فقرات هم راستا باشد. عده ای از علماء قدیم گردن را احتیاط واجب نموده اند. اما امروزه غالب فقها مستحب میدانند.
(انداختن شانه ها و نگاه کردن به سجده گاه مستحب است اما منظور این نیست که گردن را خم کند. این کج کردن یا خم کردن گردن در فقهاهل بیت(علیهم السلام) نیست.(فکر هم میکنند حظور قلبشان زیاد شده) اینها از صوفی ها آمده.که متاسفانه با اذکار من در بیاری و حالات غیر اسلامی بعضی از شهر های ایران را پر کرده بودند. اما خوشبختانه علامه مجلسی و علامه نراقی آنها را تقریبا از ایران بیرون کردند.)

2-استقرار (روی دو کف پا طوری قرار گیرد که میل به اطراف نداشته باشد):
واجب است پاشنه و کف پا روی زمین باشد.
اما در خصوص انگشتان آیات عظام بروجردی - گلپایگانی - سید احمد خوانساری و عده ای دیگر احتیاط نموده اند.
3- استقلال (به کسی یا چیزی تکیه ندهد):
تکیه دادن یعنی اگر آن چیز را برداریم، شخص تعادلش به هم بخورد و بیافتد. مثلا (در غیر ضرورت) در حال قیام عصا در دستش نگیرد.
**اگر میخواهد از عصا کمک بگیرد، تا بلند شود، اشکالی ندارد. گرچه کراهت دارد.اما پس از بلند شدن، نباید دیگر به عصا تکیه بدهد.
4- عدم تفریج (بین دو پایش بیش از حد باز نباشد):
بین دو پایش بیش از حد باز نباشد طوری که عرف بگوید از حالت ایستاده خارج شده است.
** و مستحب است بین دو پا به اندازه 4 انگشت دست، فاصله باشد.

قیام (این قسمت از رساله امام خمینی (رحمة الله علیه) نوشته شده است. و ممکن است با مرجع شما اختلاف فقوا وجود داشته باشد.اگر چه سعی شده است تا جای ممکن ذکر شود اما ممکن است جایی از قلم افتاده باشد.)

1-بر نماز گزار واجب است، پیش از گفتن تکبیرة الاحرام، و بعد آن، مقداری بایستد تا یقین کند، تکبیرة الاحرام را در حال قیام گفته است.(یعنی چهار شرط را انجام دهد.)(بدون اختلاف)

2-قیام متصل به رکوع (پیش از رکوع) بدان معنا است که در حالت ایستاده، به رکوع برود. بنابراین اگر رکوع را فراموش کند، و بعد از قرائت به سجده رود،و قبل از ورود به سجده یادش بیاید، باید کاملا بایستد،سپس به رکوع برود. پس اگر قیام نکندو از همان حال، به رکوع برود نمازش باطل است.(بدون اختلاف)

3-نمازگزار باید هنگام ایستادن،هردو پا را روی زمین بگذارد (استقرار) ولی لازم نیست سنگینی بدنش، روی هر دو پا باشد و اگر روی یک پا هم باشد، اشکالی ندارد.(آیة الله بروجردی اینجا را نیز احتیاط نموده اند که وزنش را بین دو پا تقسیم کند)اما کف هر دو پا باید روی زمین باشد.(بدون اختلاف)

4-حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشکال ندارد. گرچه احتیاط مستحب است که آنها را هم حرکت ندهد.

5-اگر هنگام خواندن حمد و سوره یا تسبیحات، بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن خارج شود، احتیاط واجب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حرکت خوانده، دوباره بخواند.(اگر عمدا این کار را انجام دهد و دوباره تصحیح نکند، معلوم است، نمازش باطل است.)(اما اگر عمدا این کار را انجام دهد، و تصحیح کند چطور؟(به رساله مرجعتان رجوع کنید))

6-کسی که به هیچ وجه (حتی با تکیه به چیزی) نتواند ایستاده نماز بخواند، باید نشسته و رو به قبله نماز بخواند و اگر نشسته هم نتواند، باید خوابیده بخواند.(بدون اختلاف)

استقرار داشتن مداوم لازم نیست.

یعنی اگر خسته شدید، میتونید ذکر گفتن را متوقف کنید، بعد پایتان را جابجا کنید ، دوباره استقرار را برقرار کنید و ادامه ذکر را بگویید.

*استفتا*

1- برای شخص مریض که نشسته نماز میخواند، قیام متصل به رکوع چه وضعی دارد؟
پاسخ:اگر نمیتواند، از حالت نشسته به رکوع برود.
(اگر حتی فقط به قدری هم قدرت دارد که میتواند قیام کند، باید قیام را انجام دهد)
(رکوع هم همینطور است و اگر قدرت دارد که رکوع را ایستاده انجام دهد، باید ایستاده انجام دهد.)
(در کل نماز هم اگر هر قسمت از واجبات را میتواند، باید به طور عادی انجام دهد.)
***در مساجد غالبا دیده میشود عده ای از پیر مرد ها روی صندلی نماز میخوانند اگر واقعا نمیتوانند که روی همان نماز میخوانند. اما باید تا جایی که میشود،مثلا در سجده، 7 موضع سجده را صحیح انجام دهند...یعنی کف دست ها را روی زمین و نوک انگشت را روی زمین و جلوی زانو ها روی زمین و سر را روی سجده گاه بگذارد.

2- آیا تکان های مختصر هنگام خواندن اذکار نماز، چنانچه سهوا انجام شود و نماز گزار نتواند مانع آن شود، باعث اشکال در نماز میشود؟
پاسخ:اشکال ندارد.
(اما باید چهار شرط قیام از بین نرفته باشد)

در ضمن این فقط نظر عده ی کمی از فقهاست . اما غالب فقها این مقدار را هم مبطل میدانند.

اما دعا کنید خدا توفیق بده بتونم این تاپیک رو ادامه بدم.بالدعا قامت السماوات و الرض.. چون دعای شما مومنین مستجاب میشه..
یا علی

*** بنابر احتیاط واجب، ترک شود.-----آیات عظام:سیستانی ، مکارم ، خویی ، اراکی ، تبریزی ، صافی ، گلپایگانی ، فاضل ، نوری

یا علی