تصاویری از نفیس ترین قرانها
تب‌های اولیه
..................................................................................................................................................
اندازه اين تصوير تغيير داده شده است براي نمايش اندازه واقعي كليك نماييد .
سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش
تاريخچه كتابت قرآن‌هاي مذهب و نفيس
بعد از نفوذ اسلام در ایران، تذهیب در اختیار حکومت‌های اسلامی و عرب قرار و «هنر اسلامی» نام گرفت. در دوره سلجوقی «مذهـبان» آرایش قرآن‌ها، ابراز و ادوات، ظرف‌ها، بافته‌ها و بناها را پیشه خود ساختند و چندی بعد، در دوره تیموری این هنر به اوج خود رسید و زیباترین آثار تذهیب شده، به وجود آمد.
پیشینه آذین و تذهیب در هنر کتاب‌آرایی ایران، به دوره ساسانی می‌رسد. در دوره صفوی، نقاشی، تذهیب و خط در خدمت هنر کتاب‌آرایی قرار گرفت و آثاری به وجود آمد که زینت‌بخش موزه‌های ایران و جهان شد.
كم كم علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به زيباسازي، هنرمندان را بر آن داشت در تذهیب آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه، این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزيینی به خود گرفت؛ به ويژه قرآن‌هایی که برای اميران و بزرگان نوشته می‌شد. این امر یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن تذهیب شد.
شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را همزمان با نوشتن آن دانست، به این معنی که نخست براي تعیین سر سوره‌ها، آیه‌ها، جزوه‌ها و سجده‌ها، آن را به نوعی تزيین می‌کردند.
این هنر از دوران ساسانیان به صورت گچبری‌های دیوار و حتی پیش از آن به صورت نقوش روی سفالینه وجود داشت. بعد از اسلام این نقوش و حجاری‌ها وارد کتاب‌ها شد و بیشتر خودش را نشان داد. قرآن‌هاي نفیس اغلب به دستور سلطان‌ها و امراي وقت تهیه می‌شد و هنرمندان سعی می‌کردند آنها را که به شيوه بسیار عالی آرایش کنند.
قدیمی‌ترین قرآن‌های باقی مانده از قرن‌هاي اولیه اسلام، همگی به خط کوفی‌اند، نقش و تزيین آنها تقریبا یکنواخت بودند و تنها در صفحه اول و گاهی دو صفحه آخر با نقوش هندسی آرایش می‌شدند. اكثر سر سوره‌ها نیز دارای نقوش تزيینی بودند و بيشتر در سمت راست آنها یک یا چند گل درشت و ترنج طرح می‌زدند. شروع سوره و اسم آن را هم به قلم زر می‌نوشتند و نقطه‌های حروف را با رنگ قرمز و سبز یا زعفران و آب طلا مشخص می‌کردند. محل حزب و سایر علامت‌ها هم به همین شیوه مزین می‌شد.
از آنجا كه ایرانی‌های کتاب دینی خود (ارژنگ یا ارتنگ) را که به وسیله مانی منقوش و مزین دیده بودند، بعد از ایمان آوردن به اسلام، به تزيین قرآن رو آوردند، اما احتمالا به دلیل این که اسلام شکل و تصویر را نهی کرده و مکروه دانسته است، هنرمندان برای ارضاي حس هنری خود به تزيین و تذهیب رو آوردند.
از قرن ششم به بعد تزيین و تذهیب قرآن‌ها با روشی که در دوره‌های قبل به کار برده می‌شد، فاصله گرفت. تزيینات از سادگی خارج شد و نقوش هندسی جای خود را به طرح‌های شاخ و برگ‌دار دادند. از دوره سلجوقی تعدادی قرآن‌های مذهب باقی مانده است.
اقبال قرآن‌هاي نفيس در ايران
محمود اسماعيلي، رییس هیئت مدیره موسسه فرهنگی هنری فرانگر سبز و یکی از کارشناسان کتب نفیس درباره چاپ قرآن‌هاي نفيس مي‌گويد: چاپ اين قرآن‌ها در برخي از كشورهاي اسلامي نظير ايران، تركيه، لبنان و مصر بيشتر رايج است و در سوريه نيز قرآن نفيس منتشر مي‌شود، اما در سوريه به اندازه اين كشورها در اين زمينه فعاليت نمي‌شود.
وي با اشاره به اين كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به انتشار قرآن‌هاي نفيس با هزينه‌هاي بالا معتقد نيستند، مي‌افزايد: قرآن‌هاي نفيس در گذشته تنها به‌صورت خطي موجود بودند و چاپ آن در ايران حدود پنجاه سال قدمت دارد. قديمي‌ترين نسخه آن مشهور به قرآن آريامهري، با خط ميرزا احمد نيريزي به سفارش دربار منتشر شد و اكنون در كتابخانه ملي ايران موجود است.
اسماعيلي با اشاره به اين‌كه قرآن «اميركبير» با خط استاد زنجاني نيز از ديگر قرآن‌هاي نفيسي به شمار مي‌رود كه پيش از انقلاب اسلامي منتشر شده است، اظهار مي‌دارد: پس از انقلاب اسلامي، چاپ قرآن نفيس در ايران رونق بيشتري يافت كه از ميان آنها مي‌توان به قرآن نفيس چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، قرآن ريحان، مصحف ياقوت، قرآن نفيس موسسه سروش و مصحف ايران اشاره كرد. مصحف ايران نتيجه يازده سال پژوهش «سيدباقر نفي» است كه با بررسي و تهيه اسلايد از 182 نسخه قرآن خطي خطاطان ايراني گردآوري و به‌صورت قرآن كامل منتشر شد.
وي با اشاره به اين كه پيشرفت هنر تذهيب و خطاطي ايران را مي‌توان در كتاب مصحف ايران مشاهده كرد، مي‌گويد: نخستين قرآن‌هاي خطي در ايران به خط كوفي بودند و اندك اندك با خط نستعليق و نسخ كتابت شدند.
اسماعيلي درباره انگيزه چاپ قرآن‌هاي نفيس عنوان مي‌كند: در تمامي انسان‌ها فطرت زيبايي‌دوستي وجود دارد كه اين فطرت، ذوق و سليقه‌اي خاص را در انسان‌ها ايجاد مي‌كند و او را به سوي هنر سوق مي‌دهد. اين هنر در برخي از كشورها نظير ايتاليا در ساخت مجسمه‌هاي زيبا و در برخي كشورها براي ايجاد تابلوهاي زيبا به كار مي‌رود. در ايران نيز هنر با توجه به علاقه قلبي نسبت به قرآن كريم، به سوي توليد قرآن‌هايي با خط، تذهيب و گردآوري و جلدسازي هرچه زيباتر گرايش پيدا كرده است.
وي معتقد است: توليد قرآن‌هاي نفيس، به معناي تعيين قدر و قيمت براي باطن ارزشمند و معنوي قرآن كريم نيست. باطن كلام‌الله به‌قدري ارزشمند است كه نمي‌توان براي آن اندازه‌اي تعيين كرد يا بر آن قيمت گذاشت. قيمت قرآن‌هاي نفيس در واقع قيمت آن ظرفي است كه گوهر كلام حق بر آن نقش بسته است كه اين زيبايي به‌طور طبيعي براي ناشر هزينه‌هايي را دربر دارد و افرادي كه خواهان قرآن‌هايي با ظاهر زيبايند، هزينه آن را مي‌پردازند.
اسماعيلي، مخاطبان قرآن‌هاي نفيس را سه گروه مي‌داند؛ مجموعه‌داران و كليسيونر‌هاي كتاب كه بخشي از مجموعه آنها را قرآن‌هاي نفيس تكميل مي‌كند، گروهي كه تمكن مالي دارند و قرآن‌هاي نفيس را براي اهدا به اطرافيان خود تهيه مي‌كنند و گروه ديگر، برخي خانواده‌هاي ايراني‌اند كه مطابق با آداب ايراني يك جلد قرآن نفيس تهيه مي‌كنند كه رويداد‌هاي مهم خانواده را پشت جلد آن مي‌نويسند كه معمولا اين قرآن‌ها در ابتدا براي سفره عقد خريداري مي‌شوند.
وي مي‌افزايد: از سويي مي‌توان جنبه معنوي اين قرآن‌ها را نيز درنظر گرفت زيرا مي‌توان به جاي اهداي يك تابلوي نقاشي يا يك مجسمه، كلام حق را در قالبي زيبا به ديگران هديه كرد.
قرآن شماره 14منسوب به دستخط امام حسين (ع)
[=B Zar]كاتب : منسوب به امام حسين ( ع )
[=B Zar]نوع خط : كوفي
[=B Zar]جنس اوراق : پوست آهو
[=B Zar]ابعاد : قطع بياضي به اندازه 5/16 * 8/10 سانتيمتر
[=B Zar]واقف وتاريخ وقف : نامعلوم
[=B Zar]توضيحات : وقفنامه به خط وامضاء شيخ بهائي
[=B Zar]
[=B Zar]جزو شانزدهم از يك سي پاره است به خط كوفي روي پوست آهو ، تحرير قرن سوم ، با رقم حسين بن علي .
[=B Zar]
[=B Zar] آغاز : « قال الم اقل انك لن تستطيع معي صبراً » ( آية 72 از سورة كهف )
[=B Zar] انجام : « من اصحاب الصّراط السّوي و من اهتدي » ( آية آخر سورة طه )
[=B Zar]
[=B Zar] صفحة اول با تذهيب عربي به زر وشنگرف وسياهي ، وسه فقره يادداشت تاريخي : « داخل عرض شد » كه دو فقرة آن به تاريخ هاي 1273 و 1276 هجري قمري است .
[=B Zar] داراي يك سر سوره ( مريم ) به زر تحريردار . ( ورق اول سورة طه افتاده است ) نشانها ترنجي به زر وشنگرف وزنگار ، وهر يك نمودار ده آيه .
[=B Zar] هر صفحه هفت سطر با اعراب واعجام ( اعراب : نقطة شنگرفي ، اعجام : نقطة سياهي ) . اندازة مسطر 5/6 * 12 سانتيمتر .
[=B Zar] درصفحة آخر چنين رقم كرده اند : « كتبه حسين ابن علي » وروي آن چرك وچرب شده است. درحواشي صفحة مزبور هشت فقره يادداشت تاريخي : « زيارت شد » و « ملاحظه شد » با مهر متصديان وقت است . از رجب 1287 تا شوال 1242 هـ . ق .
[=B Zar] جلد چرمي دورو ، بيرون ساغري مشكي منگنه اي وترنج دار ، درون تيماج ارغواني ، قطع بياضي ، عدد اوراق 41 ، اندازه : 5/16 * 8/10 سانتيمتر ، واقف نامعلوم . [=B Zar]
قرآن شماره 12 منسوب به دستخط امام حسن مجتبي(ع)
[=B Zar]
[=B Zar]كاتب : منسوب به امام حسن ( ع )
[=B Zar]نوع خط : كوفي
[=B Zar]جنس اوراق : پوست آهو
[=B Zar]ابعاد : قطع بياضي به اندازه 5/16 * 7/11 سانتيمتر
[=B Zar]تاريخ وقف : 1008 هـ . ق
[=B Zar]واقف : شاه عباس اول صفوي
[=B Zar]توضيحات : وقفنامه به خط وامضاء شيخ بهائي
[=B Zar] از آغاز جزو بيست وسوم است تا پايان جزو بيست وپنجم ، به خط كوفي روي پوست آهو ، تحرير قرن سوم ، با رقم حسن بن ابي طالب وتاريخ « احدي اربعين » .
[=B Zar] آغاز : « بماغفرلي ربّي وجعلني من المكرمين » ( آية 27 از سورة يس )
[=B Zar] انجام : « وانّهم لفي شكّ منه مريب » ( آية 45 از سوره فصلّت )
[=B Zar] صفحة اول وقفنامة شاه عباس ماضي است به خط وامضاء شيخ بهائي وتاريخ آن كه درگوشة صفحه بوده درصحافي بريده شده است .
[=B Zar] عبارت وقفنامه اين است :
[=B Zar] « اين جزء قرآن مجيد را كه به خط شريف حضرت امام همام سبط الرسول وقرّة عين الوصي والبتول ابي محمد الحسن عليه الصوة والسّلم است ، وقف نمود بر روضة مقدة منورة مطهرة سدره مرتبة رضيّه رضويّه علي صاحبها الف الف سلام وتحيّة ، پادشاه اسلام پناه ظل الله خاك آستانة خير البشر مروّج مذهب حق ائمة اثني عشر ، غلام باخلاص اميرالمؤمنين حيدر ابوالمظفر شاه عباس الحسيني الموسوي الصّفوي بهادرخان خلدالله تعالي ملكه وسلطانه وافاض علي العالمين برّه وعدله واحسانه به حق محمد وآله الطاهرين آمين رب العالمين ، حررّه الداعي بهاءالدين محمد العاملي »
[=B Zar] درحاشية بالاي صفحة مزبور سه فقره يادداشت « داخل عرض شد » مرقوم است به تاريخ هاي : غرّة رجب 1248 و 22 شعبان 1266 و 19 شوال 1270 ودر دو فقرة اول عدد اوراق قرآن 124 قيد شده واكنون 122 ورق است .
[=B Zar] اسامي سور به به زر تحرير دار ودر فاصلة هر ده آيه يك ستارة زرّين وصفة ماقبل آخر با حاشية گره دارزنگار است .
[=B Zar] درصفحة آخر كه پايان قرآن هم نيست چنين رقم كرده اند و روي آن چرك وچرب شده است :
[=B Zar]
[=B Zar]
[=B Zar]درحواشي صفحة مزبور هشت فقره يادداشت تاريخي « داخل عرض شد » از رجب 1287 تا شوال 1342 مرقوم وممهور است به مهر متصديان وقت .
[=B Zar] هر صفحه هفت سطر با نقطه هاي شنگرفي كه به جاي اعراب است ، اندازة مسطر : 5/6 *5/12 سانتيمتر .
[=B Zar] جلد نوساز و دورو ، بيرون ساغري مشكي منگنه اي وترنج دار ، درون تيماج ارغواني ، قطع بياضي . اندازه 5/16 * 7/11 سانتيمتر . [=B Zar]
قرآن شماره 15َ منسوب به دستخط امام سجاد (ع)
[=B Zar]كاتب : منسوب به امام سجاد ( ع )
[=B Zar]نوع خط : كوفي
[=B Zar]جنس اوراق : پوست آهو
[=B Zar]ابعاد : قطع بياضي به اندازه 6/9 * 5/15 سانتيمتر
[=B Zar]نوع جلد : چرمي دو رو با چفت وبند برنجي
[=B Zar]واقف وتاريخ وقف : نامعلوم
[=B Zar] از آية 180 سورة بقره است تا آخر قرآن ، به خط كوفي روي پوست آهو ، تحرير قرن سوم ، با رقم « علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب »
[=B Zar] هر صفحه 16 سطر با اعراب واعجام ( اعراب به شنگرف واعجام به سياهي ) ما بين هر الف ولامي يك خط مستقيم به شنگرف كشيده شده ، ودر فاصلة هر ده آيه يك ستاره به زر وشنگرف وزنگار تيره نقش گرديده است .
[=B Zar] اسامي سور دراصل به شنگرف بوده و روي آنها به زر تحرير دارقلم برده اند . فواصل آيات به سه هلال بسياهي نموده شده است .
[=B Zar] تمام قرآن به سال 1294 وزمان توليت مرحوم ميرزا سعيد خان انصاري « مؤتمن الملك » متن وحاشيه شده است . اطراف متن مذهّب است وحاشيه كاغذ شكري ضخيم فرنگي با كمند . به تحرير وزر وشنگرف .
[=B Zar] صفحة آخر سورة الناس است وبعد از آن چنين رقم كرده اند : « قوله الحق وله الملك. انّ الله لا يخلف الميعاد ، كتبه المنتظر بوعده علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب »
[=B Zar] درهامش صفحة مزبور هشت فقره ياد داشت تاريخي « زيارت شد » از 1296 تا 1342 مرقوم وممهور به مهر متصديان وقت .
[=B Zar] جلد چرمي دورو با چفت وبند برنجي ، درون تيماج گلي وبيرون ساغري مشكي با حاشيه وتسمه وترنج زرين ضربي ، ساخت مرحوم ملاّحسين صحافباشي در1294 هـ . ق
[=B Zar]قطع بياضي ، اندازه مسطر 6/9 * 5/15 ، داراي 369 ورق ، اندازه جلد 32 * 8/20 سانتيمتر واقف نا معلوم .[=B Zar]
قرآن باسنقر ميرزا
[=B Zar]كاتب: بايسنقربن شاهرخ
[=B Zar]نوع خط : محقق
[=B Zar]تاريخ تحرير : قرن هشتم هـ . ق
[=B Zar]تعداد اوراق : 8 ورق
[=B Zar]جنس اوراق : كاغذ خانبالغ
[=B Zar]ابعاد : 177 * 101 سانتيمتر
[=B Zar]واقف : نامعلوم
[=B Zar]تاريخ وقف : هـ . ق
نمايش اسلايد 
تصوير كوچك 
مرور 
آخرين
با کلیک بر روی نفایس ونوادر نمونه های دیگر مصاحف نیز مشاهده فرمایید
نوادر
[8/116] 
نفايس و نوادر
توسط گلناز ملاي مقدم
قرآن شماره 170(قرآن 5 تفسيره)
[=B Zar]كاتب : دولت محمد
[=B Zar]تاريخ كتابت : 1082 هـ . ق
[=B Zar]اندازه جدول : 35 * 19 سانتيمتر
[=B Zar]تعداد اوراق : 746 ورق
[=B Zar]جنس اوراق : كاغذ كشميري
[=B Zar]ابعاد : 3/43 * 5/26 سانتيمتر
[=B Zar]نوع جلد : چرمي ضربي
[=B Zar]واقف : محمد حسن خان بن محمد جعفربيگ هروي
[=B Zar]تاريخ وقف : 26 ذي القعده سال 1218 هـ . ق
[=B Zar]
اين قرآن شريف با ترجمه تحت اللفظي فارسي درمتن وپنج تفسير درحواشي ( تفسير حسيني ، تفسيربيضاوي ، تفسيرمدارك ، تفسير جلالين ، تفسير كشّاف ) صفحة اول مذّهب داراي ترنج ونيم ترنج وگوشه ، به زر ولاجورد وسفيداب وشنگرف وزنگار .
[=B Zar] سوره فاتحه واوايل سورة بقره تا « يقيمون الصلوه » درشش صفحة سه سطري مذّهب وبين السّطور طلا اندازي ، متن به خط ثلث وحواشي به خط نسخ وطرزچليپا ، جدول وكمند به تحرير وزر وشنگرف ولاجورد ، گوشه ها گل وبرگ زريّن ، ترجمه فارسي وآيات تفاسير به شنگرف ، سر سوره ها به خط رقاع با قلم سفيداب وزمينه زراندود .
[=B Zar]
[=B Zar]قرآن شماره 50
[=B Zar]كاتب : ظهيرالدين محمد بابرپادشاه
[=B Zar]تاريخ كتابت : نيمة اول قرن دهم هـ . ق
[=B Zar]اندازه جدول : 9/7 * 9/5 سانتيمتر
[=B Zar]تعداد اوراق : 265 ورق
[=B Zar]جنس اوراق : كاغذ وتذهيب كشميري
[=B Zar]ابعاد : 5/12 * 9 سانتيمتر
[=B Zar]نوع جلد : مقوايي لبه دار با روكش پارچه اي
[=B Zar]واقف : شاه سلطان حسين صفوي
[=B Zar]تاريخ وقف : 1119 هـ . ق