جمع بندی درآوردن تیر از پای حضرت علی(ع) در حین نماز

باتشکر
این مطلب در منابع اولیه تاریخی وجود ندارد و اولین کسی که به این مطلب پرداخته است علامه حلی (رحمه الله) است. ایشان در چندین کتاب به موضوع بیرون آوردن تیر از پای امام علی (علیه السلام) هنگام نماز اشاره کرده است. ایشان در کتاب الالفین آورده است. (...کما نقل عن علی(علیه السلام) انه اذا ارادوا اخراج نصل منه قصدوا اوقات مخاطبته للله تعالی) زمانی که خواستند تیر را از بدن حضرت خارج کنند هنگام نماز این کار را انجام دادند.[1] همچنین در کتاب کشف المراد مینویسد( و کان یحافظ علی النافله حتی انه بسط له بین الصفین نطع لیلة الهریر فصلی النافله و السهام تقع بین یدیه و الی جوانبه و کانوا یستخرجون النصول من جسده وقت الصلوة لالتفاته با لکلیة الی الله....) در شب لیلة الهریر در جنگ صفین تیرها در اطراف او مینشست و برخی تیرها بر بدن او مینشست که در هنگام نماز از بدنش بیرون میکشیدند.[2] همچنین در کتاب منهاج الکرامه نوشته است ( .. ولم یخل بصلاة اللیل حتی فی لیلة الهریر) خللی به نماز شب آن حضرت وارد نشد مگر در شب لیلة الهریر در صفین، اشاره به تیری که به پای مبارک حضرت اصابت کرده بود و در نماز آن را خارج کردند. [3] حتی در کتاب نهج الحق و کشف الصدق آورده است( ..یوخذ النشاب من جسده عند الصلوة..) طبق این نقل، بیشتر از یک تیر از پای حضرت بیرون کشیده شده است.[4] پس مشخص شد که جریان بیرون کشیدن تیر از پای مبارک امیر المومنین علی علیه السلام در نماز شب لیلة الهریر در جنگ صفین بوده است. پس از علامه حلی برخی از بزرگان شیعه این قول را در کتب خود نقل کردند از جمله فیض کاشانی در محجة البیضاء،[5] سید نعمت الله جزایری در الانوار النعمانیه،[6] ارشاد القلوب دیلمی،[7] سید هاشم بحرانی در حلیة الابرار،[8] کشفی حنفی در مناقب المرتضویه،[9] همچنین اين موضوع در کتاب منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة از ميرزا حبيب الله خوئي و منتهي الآمال از شيخ عباس قمي و جامع السعادات نراقي و ملحقات احقاق الحق و عروة الوثقي از سيد محمد کاظم يزدي و مستمسک العروة الوثقي از سيد محسن حکيم، بیان شده است. همچنین برخی از شعرا این موضوع را به شعر در آوردند از جمله: سنائي و عبدالرحمان جامي و حکيم شفائي اصفهاني. نکته قابل تامل این است که در برخی از گزارشات بعدی، اندکی تفاوت به چشم میخورد مثلا مرحوم فیض کاشانی خروج تیر از پای حضرت علی(علیه السلام) را در دوران پیامبر(ص) دانسته و نوشته است از حضرت زهرا(سلام الله علیها) سوال شد که چگونه تیر را بیرون آوریم و حضرت فرمود در هنگام نماز تیر را از پای علی(علیه السلام) بیرون بکشید. معلوم نیست این اختلاف گزارش از کجاست در حالی که علامه حلی بیرون کشیدن تیر از پای حضرت را در جریان جنگ صفین نقل میکند که در آن زمان اصلا حضرت زهرا(سلام اله علیها) وجود نداشتند و مرحوم فیض در دوران حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها) بیان کرده است.[10] در نتیجه باید گفت این گزارش تاریخی در منابع متقدم و اولیه وجود ندارد و اولین نفرعلامه حلی به آن اشاره کرده و متاسفانه ایشان منبعی هم برای آن ذکر نکرده است با توجه به این که در برخی گزارشات بعدی، تفاوت مشاهده میشود.

پرسش:
درآوردن تیر از پای حضرت علی(علیه السلام) در حین نماز سند معتبری دارد؟

پاسخ
اولین کسی که به این مطلب پرداخته است علامه حلی (رحمه الله) است. ایشان در چندین کتاب به موضوع بیرون آوردن تیر از پای امام علی (علیه السلام) هنگام نماز اشاره کرده است.ایشان در کتاب الالفین[1] ، کشف المراد [2] منهاج الکرامه [3] نهج الحق و کشف الصدق آورده است، در این منابع اشاره شده است که بیرون کشیدن تیر از پای مبارک حضرت در شب لیلة الهریر در جنگ صفین بوده و طبق برخی از این منابع بیش از یک تیر بر بدن حضرت وارد شده.[4]

پس از علامه حلی برخی از بزرگان شیعه این قول را در کتب خود نقل کردند از جمله فیض کاشانی در محجة البیضاء،[5] سید نعمت الله جزایری در الانوار النعمانیه،[6] ارشاد القلوب دیلمی،[7] سید هاشم بحرانی در حلیة الابرار،[8] کشفی حنفی در مناقب المرتضویه،[9] همچنین اين موضوع در کتاب منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة از ميرزا حبيب الله خوئي و منتهي الآمال از شيخ عباس قمي و جامع السعادات نراقي و ملحقات احقاق الحق و عروة الوثقي از سيد محمد کاظم يزدي و مستمسک العروة الوثقي از سيد محسن حکيم، بیان شده است.

همچنین برخی از شعرا این موضوع را به شعر در آوردند از جمله: سنائي و عبدالرحمان جامي و حکيم شفائي اصفهاني.نکته قابل تامل این است که در برخی از گزارشات بعدی، اندکی تفاوت به چشم میخورد مثلا مرحوم فیض کاشانی خروج تیر از پای حضرت علی(علیه السلام) را در دوران پیامبر(صلی الله علیه وآله) دانسته و نوشته است از حضرت زهرا(سلام الله علیها) سوال شد که چگونه تیر را بیرون آوریم و حضرت فرمود در هنگام نماز تیر را از پای علی(علیه السلام) بیرون بکشید.

معلوم نیست این اختلاف گزارش از کجاست در حالی که علامه حلی بیرون کشیدن تیر از پای حضرت را در جریان جنگ صفین نقل میکند که در آن زمان اصلا حضرت زهرا(سلام الله علیها) وجود نداشتند و مرحوم فیض در دوران حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها) بیان کرده است.[10]در نتیجه باید گفت این گزارش تاریخی در منابع متقدم و اولیه وجود ندارد و اولین نفرعلامه حلی به آن اشاره کرده و متاسفانه ایشان منبعی هم برای آن ذکر نکرده است با توجه به این که در برخی گزارشات بعدی، تفاوت مشاهده میشود.

کلیدواژه : حضرت علی(ع)، تیر، نماز، علامه حلی، لیلة الهریر، صفین
[1] . علامه حلی، الالفین، ص 141، مکتبة الالفین، کویت، 1405
[2] . علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص 526، دارالفکر، قم، 1374
[3] . علامه حلی ، منهاج الکرامه، ص 160، موسسه عاشورا، مشهد، 1379
[4] . علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، ص 247، دارالکتب اللبنانی، بیروت، 1982
[5] . فیض کاشانی، مهجة البیضاء، ج 1 ص 397، جامعه مدرسین قم، بی تا
[6] . جزایری، الانوار النعمانیه، ج 2 ص 371، شرکت چاپ، تبریز، 1378ق
[7] . دیلمی ، ارشاد القلوب، ج 2 ص217، انتشارات ناصر، قم، 1379
[8] . بحرانی، حلیة الابرار، ج 2 ص180، دارالکتب العلمیه، 1356، بی جا
[9] . کشفی حنفی، مناقب المرتضویه، ص 364، تصحیح، کورش منصوری، انتشارات روزنه، تهران، بی تا
[10] . فیض کاشانی، همان