سوال در مورد دیه ؛ شباهت و تفاوت دیه زن و مرد در جراحت و قتل

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

ماده ی301 قانون مجازات اسلامی

دیه ی زن و مرد یکسان است(در موارد ضرب وجرح ) تا وقتی که دیه به ثلث دیه کامل (دیه ی قتل ) برسد در ان صورت دیه ی زن نصف دیه ی مرد است.

توضیح: تا زمانی که مقدار دیه ی جراحت - شکستگی - و ضرب دیدگی - به یک سوم دیه ی کامل که همان دیه ی قتل است برسد مقدار ان برای زن ومردبا هم برابر است .اما از زمانی که یک سوم وبیشتر باشد دیه ی زن نصف می شود .

مثلا" اگر مقدار دیه کامل (مرد) سی میلیون تومان باشد تا مبلغ نه میلیون ونهصدو نود ونه هزار نهصد و نودو نه تومان دیه ی زن ومرد برابر است . اما از ده میلیون تومان دیه ی زن نصف دیه ی مرد می باشد .

............................................................................. حق یارتان :roz:................................................................................

[="Indigo"]اول از همه بايد اين مد نظر قرار گرفته بشه كه دیه ماليه که در برابر آسیبی که به انسان وارد شده است، گرفته می شود .مقدار اون به ارزش شخص آسیب دیده ارتباط ندارد . بنابراین، کسی نمی تونه بگهچون دیه زن نصف دیه مرد است، زن نصف مرد ارزش دارد و اين به خاطر تفاوت در ارزش زن و مرده.[/]

[="Purple"]من زياد تو اين مسائل سر رشته ندارم ولي يه علت تفاوت مقدار ديه در مورد زن و مرد و اينكه ديه زن نصف مرد است اينه كه مسؤولیت اداره اقتصادی خانواده به عهده مرد قرار داره (قانون به نحو عام وضع و اجرا می شود،)و زن از این مسؤولیت معاف است با توجه به این که دیه برای جبران بخشی از خلا ایجاد شده در خانواده آسیب دیده است، و از نظر اقتصادی نقش اصلی و کلیدی به عهده مرد است این دیه در مرد به طور کامل گرفته می شود[/] .

[="DarkOrchid"]البته در اصل زنان هستن كه سود ميبرن :Cheshmak: چون مثلا وقتي مردي كشته بشه اين زنه كه ديه كامل مردو ميگيره و زندگيشو با اون ميچرخونه ولي ديه زن توسط مرد گرفته ميشه و اينكه ديه زن نصف مرده در واقع به ضرر آقايونه :khandeh!:[/]

786

سلام علیکم

بزرگوار سؤال شما از نظر فقهی و حقوقی پاسخی نسبتاً طولانی و کارشناسانه نیاز دارد حقیر سعی می کنم در حد توان و بضاعت علمی و زمانی که در اختیار دارم به موضوع پاسخ دهم :

دیه یک ماهیت ذووجهتین دارد یعنی ازطرفی جبران خسارت است و از طرفی مجازات. برطبق حکم ماده 12 مجازات است و ماده 299 قانون مجازات اسلامی می گوید به عنوان تشدید مجازات و میزانش هم ثابت است. نیاز به تقدیم دادخواست هم ندارد و به صرف شکایت کیفری دادگاه حکم می دهد .
از طرفی جنس و ماهیت دیه دین گونه است مثل این که با فوت ساقط نمیشود بلکه به ارث می رسد به عنوان یک دین.

درجنایات عمدی که شرایط ثبوت (ماهوی ) قصاص را نداشته اند یا جنایات دون نفس که شرایط و امکان قصاص وجود نداشته باشد مثل جراحت عمیق ، شکستن استخوان ، به علت اینکه شرط تساوی در آن رعایت نمی شود وممکن است عضو دیگر تلف شود دیه تعلق می گیرد.

درجنایات غیرعمدی اعم از شبه عمدی یا خطای محض خواه قتل و خواه جنایت دون نفس از همان ابتدا بر ذمه دیه تعلق می گیرد و قصاص منتفی است.

قانونگذار ما در ماده 297 قانون مجازت اسلامی مصادیق دیه را مطرح کرده است که شامل 6 مورد می شود و می توانید مراجعه بفرمایید.

ببینید در رابطه با دیه جنایات دون نفس می توانید از ماده 367 تا 496 قانون مجازات اسلامی را مطالعه بفرمایید اما یک سری قواعد عمومی وجود دارد که با شناخت آن قواعد بدون مراجعه به قانون هم می توانید دیه اعضاء را حدس بزنید.

در ماده 367 ق.م . ا منظور از دیه عضو ، عضو ظاهر است. اعضای باطن دیه شان درشرع مشخص نشده اس ودر هر مورد که دیه عضوی مشخص نشده ارش به آن تعلق می گیرد.

اما در مورد اعضای ظاهر : اعضایی که فرد هستند دیه کامل دارند مثل زبان ، بینی ، گردن ، نخاع ، ستون فقرات ، آلت تناسلی مرد، اما اعضایزوج ، هر عضوی نصف دیه دارد و روی هم دیه کامل دارد. مثل چشم ، گوش، دست ، پا ، لب ، فک و ...

استثناء :
در مورد بیضه ها که هر دو روی هم دیه کامل دارند ، بیضه راست ثلث و بیضه چپ دو سوم دیه دارد.

پلک ها مجموعه چهار پلک دیه کامل دارد اما پلک های بالا ثلث دیه را دارند و پلک هایپایین نصف دیه دارند. یعنی پلک های بالاهر کدام یک ششم که جمعاً می شود یک سوم و پلک های پایین هر کدام یک چهارم که جمعاً می شود یک دوم.

اعضای ده تایی یعنی انگشتان دست و پا ، دیه کامل دارند ، انگشتان دست روی هم یک دیه کامل دارند و دیه هر انگشت یک دهم دیه کامل است ، انگشت پا هم روی هم یک دیه کامل دارد و هر یک جداگانه یک دهم دیه کامل است.
هر بند انگشت یک سوم دیه انگشت را دار. چون هر انگشتی 3 تا بند دارد. یعنی یک سوم از یک دهم. بجز انگشت شصت که دو بند دارد و هر بند یک دوم دیه انگشت را دارد.

فلج کردن عضو دو سوم دیه آن عضو را دارد. یعنی اگر فردی دست دیگری را قطع نکند اما فلج شود دو سوم دیه همان عضو را دارد.
از بین بردن عضو فلج یک سوم دیه آن عضو را دارد. یعنی اگر کسی دست فلج کسی را از بین بررد باید یک سوم دیه دست را بدهد.

در این خصوص مباحث زیادی است که فکر می کنم تا این جهت اطلاع اجمالی کفایت می کند.

اما در مورد نصف شدن دیه بله در جنایات دون نفس هم دیه جنایت بر زن اگر به یک سوم و بالاتر برسد نصف می شود و این تنها مربوط به دیه است به عنوان یک قاعده استثناء و شارع آن را فقط درمورد دیه مطرح کرده و فقط به قدر متیقن آن را جاری می دانیم . اما درمورد ارش چنین نیست و نصف نمی شود.
در این زمینه میزان جراحات ایجاد شده اگر با یک ضربه باشد یا چند ضربه مجزا میزن دیه هم تفاوت دارد
اگر صدمات متعددی که برزن وارد شود و تک تک آن ها دیه شان زیر یک سوم است و جمع آن ها بالای یک سوم در صورتی که با یک ضربه نباشد قائل به تنصيف نیستیم در صورتی که عرفا مجزا باشند. اما گاهی صدماتی با یک ضربه است مثلاً با یک تصادف رانندگی که تک تک دیه زیر یک سوم است و جمع آن بالای یک سوم .

اما در مورد تفاوتی که بین زن و مرد گذاشته شده نظرات متعددی وجود دارد از جمله اینکه :

1- فقه ما از قدیم الایام بخاطر شرایط اجتماعی حالتی مردسالارانه داشته لذا به این صورت برداشت شده است. که به نظر حقیر زیاد نمی توانداستدلال خوبی باشد.

2- بعضی می گویند چون مسئولیت های اقتصادی مرد در تأمین معاش خانواده عموماً بیش از زن است چنین حکمی وجود دارد که باز هم با شرایط زندگی فعلی و جوامع کنونی که بعضاً خانم ها دوشادوش آقایان و گاهی جلوتر از آنها تلاش می کنند و در تأمين خانواده می کوشند باز هم دلیل خوبی نمی تواند باشد.

3. بعضی از اساتید هم می گویند که خیر در واقع خداوند به نفع زن عمل کرده به اینصورت که اگر مرد فوت کند از اموال یک یک هشتم به زن می رسد که می تواند با آن امرار معاش کند و چه بسا که ازدواج هم بکند و مابقی به فرزندان آن مرد تعلق می گیرد. اما اگر زن فوت کند دارایی او تمام و کمال از باب ولایتی که مرد بر زن دارد به همسرش تعلق می گیرد به همین دلیل آن را نصف کرده اند که این دلیل هم اصلاً قانع کننده نیست و این بر فرض فوت فرد است اما در دیه جراحت و ضرب و شتم دلیلی برای این موضوع وجود ندارد.

چون حدود هم حکم و هم مجازات در دست شارع مقدس است و از طرفی نیازهای زمانه ایجاب می کند که دیه برابر حساب گردد به به نظر می رسد که فقه ما باید پویایی بیشتری داشته باشد و با توجه به نیازهای زمانه بررسی کند. تا جایی که بنده اطلاع دارم برنامه برابر شدن دیه در دست اقدام است و همچنین ارث اما در عمل هم چنین بشود یا تنها در حیطه مسائل بیمه و تأمين اجتماعی باشد یا خیر اطلاع ندارم.

توضيح كاملتر از تحرير
مساءله / 7 /از مقصد سوم در شكستن سر وجرح نمودن/- ديه
و نيز طبق اين قاعده اگر در همه اين فروض زن بخواهد قصاص كند مى تواند قصاص بگيرد، هم چنانكه مرد از زن جانى قصاص ‍ مى گيرد چه در اعضاء نظير مثالهائيكه گفتيم و چه در جراحت ، بدون اينكه زن بعد از قصاص گرفتن از مرد چيزى بعنوان رد به او بدهكار شود، البته تا بدانجا كه به يك سوم ديه مرد نرسيده باشد، همينكه رسيد، اگر زن بخواهد مرد جانى را قصاص كند بايد نصف ديه را بمرد بدهد، ولى اگر زن بر مرد جنايت وارد آورده و مرد بخواهد قصاص كند چيزى به او بدهكار نمى شود.

تحريرج/2-موضوع ديات مساءله / 7 /از مقصد سوم در شكستن سر وجرح نمودن

بزرگوار ضمن عرض ادب باید خدمت شما عرض کنم که امروز به دلیل فشارهای زیاد سازمان ملل و از لحاظ مسائل حقوق بشری بر کشور عزیزمان عملاً قصاص بر عضو اجرا نمی شود و تنها در قانون به عنوان عنصر قانونی وجود دارد عملاً سعی می کنند رضایت فرد را بگیرند با دیه و تعزیز و اگر نشد رضایت. ضمن اینکه در شکستن استخوان هم اصلاً قصاص نداریم چون هنوز هیچ دستگاهی ساخته نشده که دقیقاً به همان شکل که شکسته شده بتوان قصاص کرد یا در جراحات عمیق اصلاً قصاص نداریم.

با سلام در قران کریم ایه ای هست که نفس در ازای نفس ایا این نمی تواند بر برابری دیه زن و مرد به خصوص با مقتضیات زمان امروز دلالت کند؟

ضمنا این دلیل که مرد مسئولیت اقتصادی خانواده را بر عهده دارد و همین ریشه تفاوت در دیه شده نیز تنها در مواردی قابل توجیه میباشد که سرپرست خانوار به قتل رسیده باشد در مواردی که غیر سرپرست حتی یک پسر تازه به بلوغ رسیده با یک زن که شاید این زن نقش پررنگتری نسبت به این پسر در خانواده خویش داشته باشد این دلیل اصلا جوابگو نیست چرا باید این قانون حالت عام داشته باشد و هر زنی در هر جایگاه اقتصادی دیه اش نصف دیه هر مردی با هر نقش اقتصادی باشد؟ اینها سوالات رایجی است که بنده و شاید افراد دیگری هنوز با توضیحات فعلی به جواب آن نرسیده اند
تشکر

ضمن عرض سلام
1-انچه سائل سوال كرده يك سوال شرعي بوده وكاري به اجراي ان در كشور ما نداريم
2-انچه كه ما از معاونت دادستان سابق سوال كرديم(در تاريخ3/8/1389)كلامشان برخلاف كلام شماست اينگونه جواب دادند در جراحات، در صورتي كه مماثلت باشد يعني بشود نظيرش را اجرا كرد قصاص مي كنند به طور مطلقي كه شما فرموديد نيست مثلا
1--متهم انگشت كسي را بريده به عنوان قصاص انگشت اورا قطع مي كنند.
2-يا بيني كسي را بريده بيني اورا قطع مي كنند
3-جراحتي بوسيله چاقو ايجاد شده ومقدار جراحت قابل قصاص باشد قصاص مي كنند
و.....
پس اينجور كه شما گفتيد قصاص در عضو اجرا نمي شود نيست بله در مواردي كه مماثلت ممكن نباشد مثل شكستگي استخوان وغيره تبديل به ديه مي كنند

786

با عرض سلام و ادب. خیر قربان در رابطه با مماثلت مطلبی که ایشان فرموده اند صحیح است اما در عمل اجرا نمی شود دقیقاً مثل مورد رجم در قانون وجود دارد اما به همان دلایل حقوق بشری با دستور حضرت آیت ا... شاهرودی رئیس اسبق قوه قضائیه فعلاً اجرا نمی شود. این هم به همان ترتیب به عبارتی اینقدر طرف را می برند و می آورند تا رضایت بدهد یا کلاً راضی شود و از شکایت منصرف شود یا به دیه رضایت دهد. رویه امروز چنین است.