✿✿مسئله منع حديث✿✿

مطالعه صفحاتی از کتاب صلح الحسن نوشته شیخ راضی آل یاسین جنایات معاویه را در منع نقل حدیث که خیانت بزرگی از نظر فرهنگی به جهان اسلام بود بیشتر نشان می دهد لذا عین آن را نقل می کنیم :
سياست اموي که معاويه آن را پايه‏گذاري کرد و پس از او ديگر زمامداران اموي آن را تعقيب کردند، عبارت از اين بود که در نظر مردم از خود، سروراني بسازند که تمامي خصال ستوده منحصرا از آن ايشان است و حلم و درايت و شجاعت و فصاحت، فقط بخشي از موهبت‏هاي خدادادي است که در انحصار ايشان قرار گرفته و ديگران را از آن نصيبي نيست!!
آنان براي پابرجا کردن اين سياست، تاريخ بي‏اساسي درست کردند که سراپاي آن را يک سلسله احاديث جعلي و داستان‏هاي ساختگي و دروغ‏هاي رنگارنگ و ادعاهاي پوچ تشکيل مي‏داد و وعاظ مزدور و معلمان مدارس ساير شهرهاي کشور اسلامي را مأمور کردند که مطالب ديکته شده‏ي آن‏ها را که مشتمل بر ستايش‏هاي بي‏جا و بدگويي‏هاي خلاف واقع بود، مورد بحث و مذاکره قرار دهند و تا آن جا که مي‏توانستند، فعاليت‏هاي خود را در راه جلب محبت کودکان نورس و برانگيختن حس ايمان کامل اين نونهالان به درايت و کارداني ايشان، بسيج کردند. در نتيجه، نسل جديد پس از زماني کوتاه به سپاهي عظيم تبديل مي‏شد که خون پاک خود را به آساني براي هدف‏هاي پليد اموي‏گري نثار مي‏کرد و سيل خون،

[ صفحه 374]

زمين را رنگين مي‏کرد تا نوکران و خدمتگزاران و کارکنان هيئت حاکمه‏ي فاتح بتوانند به اربابان اموي خود خدمت کنند!
يگانه هدفي که موردنظر اين طبقه قرار داشت آن بود که آقايي و حکومت و ثروت و ديگر لذت‏ها و تنعمات بي‏مقدار دنيوي را در اختيار و انحصار خود درآورند و اين چيزي بود که دينداران و دين خواهان يعني افراد خاندان محمد (ص) و مسلمانان بااخلاص و استوار، به هيچ قيمت به آن رضا نمي‏دادند. کشمکش‏ها و مخاصمت‏هاي دائمي ميان اين دو گروه: گروه مسلمانان بااخلاص و حاملان ميراث اسلام و گروه امويان حاکم، از اين جا مايه مي‏گرفت.
در تاريخ طبري به نقل از زيد بن انس شرح کوتاهي از وضع فشار و اختناق عمومي شيعيان در دوران حکومت معاويه ذکر شده است، از جمله از زبان يکي از شيعيان خطاب به ديگران چنين آورده:
«شماها را به خاطر دوستي با خاندان پيغمبر به قتل مي‏رسانيدند؛ دست و پايتان را مي‏بريدند؛ ديدگانتان را بيرون مي‏آوردند و بدنتان را بر شاخه‏هاي نخل مي‏آويختند و با اين همه شماها در گوشه‏ي خانه‏ها نشسته و دشمنانتان را فرمان مي‏برديد!».
اين روايت با وجود اختصار، صحنه‏اي شگفت‏آور و منظره‏اي هولناک را مجسم مي‏کند که مسعودي - در عبارتي که قبلا از وي نقل کرديم - جز قسمتي از آن را روايت نکرده است.
اما مدائني (متوفي به سال 225) و سليم بن قيس (متوفي به سال 70) هر کدام جداگانه اين مناظر دهشتبار و فجايع غم‏انگيز را به طور کامل ترسيم کرده‏اند. «سليم بن قيس» که در زمان معاويه مي‏زيسته و 10 سال پس از وي وفات يافته، خود يکي از شهود واقعه و مشمول آن رعب و اختناق عمومي بوده است و کدام

[ صفحه 375]

شاهد از شاهد عيان بهتر؟ بنابراين در اين مورد عبارت او داراي ترجيح است، گو آن که شايد گفتار «مدائني» نيز کمترين اختلافي با نقل او نداشته باشد.
مي‏نويسد:
«معاويه در عهد خلافتش يعني پس از کشته شد اميرالمؤمنين و صلح امام حسن به حج رفت. مردم مدينه از جمله قيس بن سعد - که بزرگ و بزرگزاده‏ي انصار بود - به استقبال او رفتند. ميان معاويه و قيس سخناني مبادله شد تا اين که به موضوع خلافت رسيدند. قيس گفت: سوگند ياد مي‏کنم که با بودن علي و فرزندانش، هيچ يک از انصار و هيچ يک از قريش و هيچ کس از عرب و عجم را در خلافت حقي نيست. معاويه غضبناک شد و به همه‏ي کارگزارانش به يک زبان نوشت: «بدانيد! زنهار و امان از کسي که در منقبت علي و خاندانش حديثي نقل کند، برداشته شد.»
خطباء در هر آبادي و هر مکان، بر سر منبرها زبان به لعن علي و خاندانش گشودند و از آن‏ها بيزاري جستند و بس ناروا گفتند و لعنت کردند.
«سپس معاويه بر جمعي از قريش عبور کرد، چون او را ديدند همه به پا خاستند جز عبدالله بن عباس. معاويه گفت: اي پسر عباس! هيچ چيز مانع از آن نشد که تو نيز چون رفقايت برخيزي مگر کينه‏ي جنگ صفين. اي پسر عباس! به راستي که پسرعمويم عثمان مظلوم کشته شد. ابن‏عباس گفت: عمر بن خطاب نيز مظلوم کشته شد، پس حکومت را به بازماندگان او بده، اين پسر اوست. معاويه گفت: عمر را کافري کشت. ابن‏عباس گفت: پس عثمان را که کشت؟ گفت: مسلمانان. گفت: اين براي باطل ساختن حجت تو بهتر است، اگر او را مسلمانان کشته و واگذاشته‏اند ناچار به جا بوده است. معاويه گفت: ما به همه‏ي آفاق نوشته‏ايم که هيچ کس مناقب علي و خاندانش را نگويد، زبانت را نگاهدار ابن‏عباس!
ابن‏عباس گفت: پس ما را از خواندان قرآن نهي مي‏کني؟ گفت: نه. گفت: پس از تأويل قرآن باز مي‏داري؟ گفت: آري. گفت: پس قرآن را بخوانيم و سئوال نکنيم که مقصود خدا چه بوده است؟ گفت: آري! گفت: آيا خواندن قرآن واجب‏تر است

[ صفحه 376]

يا عمل کردن به آن؟ گفت: عمل واجب‏تر است. ابن‏عباس گفت: تا وقتي مقصود خداوند را از آيات نفهميده‏ايم چگونه به آن عمل کنيم؟ معاويه گفت: معناي قرآن را از کسي بپرس که به روش تو و خاندانت آن را تفسير نکند. گفت: قرآن بر خاندان من نازل شده، مي‏گويي تفسير آن را از آل ابوسفيان و آل ابومعيط بپرسم؟! معاويه گفت: قرآن را بخوانيد ولي از آن چه خداوند درباره‏ي شما نازل کرده، يا رسول خدا در اين باره گفته چيزي روايت مکنيد، چيزهاي ديگر روايت کنيد! ابن‏عباس گفت: خداي تعالي مي‏فرمايد: مي‏خواهند نور خدا را به دهان خاموش کنند و خدا نمي‏پذيرد مگر که نور خدا را کامل گرداند، گرچه کافران نپسندند. معاويه گفت: اي پسر عباس! جانت را از انتقام من حفظ کن و زبانت را از من بگردان، اگر ناچار چيزي خواهي گفت، نهاني بگو و مگذار کسي بشنود! سپس به مقر خود بازگشت و بلا و مصيبت در همه جا بر سر شيعيان و پيروان علي و خاندانش باريدن گرفت. در ميان شهرها از همه جا سخت‏تر کوفه بود زيرا گروه زيادي از شيعيان در آن شهر سکونت داشتند. «زياد بن ابيه» را کارگزار آن جا ساخت و عراقين - بصره و کوفه - را به او سپرد و او به تعقيب و جست و جوي شيعيان مشغول شد و چون خود او از ميان شيعيان همين شهر برخاسته بود همه‏ي آنان را نيک مي‏شناخت، از اين رو در هر گوشه‏اي و زير هر سنگ و بياباني که بودند بر ايشان دست يافت؛ گروهي را به قتل رسانيد؛ گروهي را آواره و بي‏خانمان ساخت؛ رعب در دل‏ها افکند؛ عده‏اي را دست و پا بريد و بر شاخه‏هاي نخل آويخت؛ گروهي را کور کرد...
معاويه به قاضيان و استاندارانش در همه جا نوشت که شهادت شيعياني که فضايل علي را روايت مي‏کنند و از برتري او سخن مي‏گويند بايد قبول نشود! و باز به کارگزارانش نوشت: ببينيد هر کس از شيعيان و دوستداران عثمان که در نزد شما هست و فضايل او را نقل مي‏کند و سخن از برتري او مي‏گويد، گرامي‏اش داريد و بر ديگران مزيتش دهيد و هر کس در اين باره حديثي روايت مي‏کند با نام و نشان آن راوي براي من بنويسيد و بفرستيد... و براي همه‏ي آنان پاداش‏ها و

[ صفحه 377]

جايزه‏ها فرستاد و تيول‏ها براي عرب و موالي مقرر ساخت، لذا تعداد اين گونه مردم فزوني گرفت و ميان آنان در منازل و املاک هم چشمي‏ها و رقابت‏ها پديد آمد و جهان برايشان فراخ گشت.
و باز به کارگزارانش نوشت: حديث درباره‏ي عثمان بسيار شده، چون نامه‏ي من به شما رسد، مردم را به نقل حديث درباره‏ي ابوبکر و عمر فراخوانيد. هر قاضي و هر اميري اين نامه را بر مردم فراخواند و مردم به نقل احاديث در حالات و در فضايل ايشان روي آوردند. آن گاه کتابي فراهم آورد و هر آن چه را که در مدح و منقبت خلفا فراهم آمده بود، در آن گرد آورد و آن کتاب را براي همه‏ي کارگزاران ولايات فرستاد و دستور داد که بر منبرها و در همه‏ي آبادي‏ها و شهرها و مسجدها آن را قرائت کنند و نوشت که معلمان مدارس را امر کنند تا اين کتاب را به کودکان بياموزند و بچه‏ها همچنان که قرآن را فرامي‏گيرند، آن را فراگيرند و روايت کنند، و حتي به دختران و کنيزان نيز آن را تعليم دادند. آن گاه به همه‏ي کارگزارانش به يک زبان نوشت: هر کس که شهادت دادند از دوستان علي و خاندان علي است، نامش را از ديوان محو کنيد. سپس نامه‏ي ديگري نوشت که هر کس متهم به دوستي علي شد، هر چند شاهدي بر آن اقامه نشود، او را بکشيد. از آن پس مردم را در همه جا به تهمت و گمان و شبهه کشتند تا آن جا که گاه کسي به خطا کلمه‏اي مي‏گفت و کشته مي‏شد! روز به روز بلا شدت مي‏يافت و عدد دشمنان افزون مي‏گشت؛ احاديث دروغ بر ملا روايت مي‏شد و مردم به همين وضع بار مي‏آمدند و جز همين دروغ‏ها چيزي فرا نمي‏گرفتند.
در اين ميان از همه بدتر قاريان رياکار و متظاهر بودند که به تصنع، اظهار حزن و خشوع و عبادت مي‏کردند و به دروغ سخن‏ها مي‏گفتند تا خود را نزد حکام، مقرب سازند و از اين راه، پول و تيول و خانه براي خود فراهم آورند. کم کم احاديث آنان به دست کساني رسيد که آن را درست مي‏پنداشتند و آن‏ها اين احاديث را روايت کردند و تعليم دادند و تدريجا به دست دينداراني افتاد که دروغ را جايز نمي‏شمردند و چون گمان درستي و راستي در آن بردند، آن را پذيرفتند و

[ صفحه 378]

اگر مي‏دانستند که باطل و دروغ است آن را روايت نمي‏کردند و بدان اعتقاد نمي‏يافتند. و چون حسن بن علي عليه‏السلام وفات يافت، فتنه و بلا رو به فزوني نهاد و بيش از پيش شدت گرفت.»
مؤلف: ابوالحسن مدائني نيز - بنابر نقل ابن ابي الحديد، ج 3، ص 16 - 15 - عينا همين متن را روايت کرده و در آخر چنين آورده:
«کار بر اين منوال بود تا حسن بن علي عليه‏السلام وفات يافت و در اين هنگام بلا و فتنه فزوني گرفت و هيچ کس از اين گروه نماند مگر آن که يا بر جان خود بيمناک بود و يا آواره و سرگردان گرد جهان مي‏گشت.»