انسان شناسی چیست؟

انسان شناسى از نظر اسلام
انـسـان از جـمـله موجودات شگفت انگيز عالم هستى است كه داراى جنبه هاى مختلفى مى باشد و با توجّه به هر جنبه، موضوع علمى از علوم بشرى قرار مى گيرد.
مـحـور و اسـاس مـسـائل اسلام نيز انسان مى باشد، لكن نه اينكه وجود او را از هر جهت بررسى كـنـد، بـلكـه بـر بيان حقيقت و ابعاد و حالتها و هدف از وجودش و راه رسيدن به هدف تكيه مى كند.
بـا كمى درنگ و تاءمل درمى يابيم كه قابليتها و استعدادهايى در انسان وجود دارد كه در ديگر جانداران به چشم نمى خورد و علاوه بر پيچيدگى و عظمتى كه در خلقت مادى وى به كار رفته و وجـه مشتركى از اين جهت با ديگر جانداران دارد، ويژگيهاى روحى منحصر به فردى دارد كه سـبـب امـتـياز او از ساير موجودات شده است، مانند خلاّقيّت، كرامت، مسؤ وليت و هدفمندى كه در آيـات و روايـات، تـوجـه زيـادى به آنها شده است. مباحث انسان شناسى به كليه سؤالاتى كه درباره منزلت و موقعيت انسان و رابطه او با خالق و ديگر موجودات مطرح است، پاسخ می دهد.

موضوع و تعريف
در انسان شناسى ، انسان از نظر حقيقت و خصوصيات وجودى و اينكه انسانيت انسان و اصالت او به چيست و هدف و سرانجام وجود او چگونه است، مورد بحث قرار مى گيرد.
اسلام اگرچه درباره جنبه مادى و مبداء وجودى انسان بحث به ميان آورده و احكامى را نيز بر اين جـنـبـه بـار كرده است ، لكن بحث از حقيقت انسان و اينكه اصالت او به روح و نفس است و با چه قـالب، شـكل و گرايشهايى به وجود آمده و به چه مراحلى مى تواند راه يابد، اساس بحث را تشكيل مى دهد و دستورات تكليفى و اخلاقى نيز با توجّه به اين امور تعيين شده است.

اهميّت انسان شناسى
اسلام بر خلاف مكتبها و اديان ديگر به شناخت انسان اهميّت بسيار زيادى داده است، زيرا اساس مـسـائل حـقـوقـى، سـيـاسـى، اقـتـصـادى، تـربـيـتـى و سـايـر امـور ديـگـر را انـسـان تشكيل مى دهد، از اين رو وى را به شناخت خودش سفارش كرده تا بتواند در مسير زندگى، راه صحيح كه مطابق با ساختمان وجودى اش باشد، انتخاب كند.
در جایی قرآن كريم مى فرمايد: (يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ اَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ اِذَااهْتَدَيْتُمْ...)(1)
اى كسانى كه ايمان آورده ايد، مراقب خودتان باشيد، زمانى كه هدايت يافتيد گمراهان به شما ضررى نمى رسانند.
با دقّت در اين آيه شريفه، ترغيب قرآن به شناخت نفس و اهميّت زياد آن فهميده مى شود، زيرا در صـورت شـنـاخـت صحيح نفس و مراقبت از آن، گمراهى گمراهان در انسان اثر نخواهد داشت و نـيـز فـهـمـيده مى شود كه گمراهى آنان به سبب عدم شناخت صحيح نفس خودشان و مراقبت از آن است.(2)
در آيه ديگر مى فرمايد: (وَ فى اءَنْفُسِكُمْ اَفَلا تُبْصِرُونَ)(3) و در نفس خويش آيا نمى بينيد (تاءمّل نمى كنيد).
در ايـن آيـه نـيز همه افراد مؤ من و كافر را به تفكّر و شناخت وجود خويش سفارش و ترغیب مى كند.
در روايت زيادى امامان معصوم (ع) به شناخت نفس سفارش كرده و انسانها را از غفلت از آن برحذر داشته اند. حضرت على (ع ) فرمود: (اءَفْضَلُ الْمَعْرِفَةِ، مَعْرِفَةُ الا نْسانِ نَفْسَهُ)(4) برترين شناختها شناخت انسان به نفس خويش مى باشد.
و نيز مى فرمايد: (مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدِ انْتَهى اِلى غايَةِ كُلِّ مَعْرِفَةٍ وَ عِلْمٍ)(5) كسى كه خود را بشناسد، به نهايت هر شناخت و علمى رسيده است.
همچنين در نكوهش عدم شناخت نفس و اهمال نسبت به آن فرمود: (اءَعْظَمُ الْجَهْلِ، جَهْلُ الاِْنْسانِ اَمْرَ نَفْسِهِ)(6) بزرگترين نادانيها نادانى انسان نسبت به امر خويش مى باشد.
و نيز برای پیشگیری انسان از گمراهی و دوری از راه نجات، مى فرمايد: (مَنْ لَمْ يَعْرِفْ نَفْسَهُ بَعُدَ عَنْ سَبيلِ النَّجاةِ وَ خَبَطَ فِى الضَّلالِ وَالْجَهالاتِ)(7) كسى كه خويشتن را نشناسد، از راه نجات دور شده و در گمراهيها ونادانيها وارد مى شود. (8)
در نتیجه انـسـان شناسى با مسائل علوم انسانى ارتباط عميقى دارد، که مستلزم شناخت عمیق و دقیق انسان، از نسبت و ارتباطات انسان شناسی با ساير مسائل و امور پیرامونی اش است.
از جملۀ این امور، می توان از ارتباط انسان شناسی با خداشناسی، انسان شناسى با مسائل اخلاقى و انسان شناسى با مسائل اجتماعى و ... نام برد که هرکدام از این مباحث، در جای خود، در معرفت و شناخت انسان و راه یافتن به جایگاه حقیقی و در خور انسان کلیدی و حائز اهمیت اند.
بعون الله تعالی و با مشارکت دوستان، به غنای مبحث انسان شناسی و نسبت ها و ارتباطات انسان با دیگر موضوعات پیرامونی اش خواهیم پرداخت.

پاورقی__________________
1- مائده، آيه 5.
2- الميزان، ج 2، ص 74ـ 80.
3- ذاريات، آيه 2.
4- شرح غررالحكم، ج 7، ص 387.
5- همان .
6- شرح غررالحكم، ج 7 ، ص 53.
7- همان، ص 387.
8- انسان شناسی، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، با کمی تغییر و اضافات.

بسمه تعالی
سنریهم ایاتنافی الافاق وفی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق؛فصلت،53
تامل در نفس راهی برای هدایت است
شناخت انسان ملازم شناخت خدااست وغفلت از نفس ملازم غفلت از خداست.لذاشناخت حضوری(بدون واسطه مفاهیم ذهنی)انسان راهی برای شناخت حضوری حق هست وشناخت حصولی(باواسطه مفاهیم ذهنی)ادمی راه شناخت حصولی پروردگار است.
ارتباط انسان شناسی بانبوت
در رفع شبهه اینکه انسان می تواند به اووحی شود یا نه؟نیاز مند معرفت صحیح به انسان است ومشخص میشود

ارتباط انسان شناسی بامعاد:
شناخت انسان اینکه روحی دارد مستقل ازبدن که استعدادبقاءداردوعالم طبیعت لیاقت تحقق این استعداد رانداردپس باید عالمی دیگر این استعدادراتحقق بخشد.
ارتباط انسان شناسی با اخلاق:
تاحقیقت ادمی شناخته نشود کمالاتی که به وسیله باید ونباید اخلاقی به دست می ایدومعیارصحیح خوب وبد مشخص نمی گردد.
ارتباط انسان شناسی بااحکام اجتماعی:
تا انسان درست شناخته نشودنیازها وروابط اومشخص نمی شودواحکامی که

که باید برای چنین موجودی وضع گردد تابا عمل به انهابه سعادت برسد معین نمی گردد.
منبع:معارف قران،محمد تقی مصباح یزدی.