مناسبت ها و صله رحم با ارحام گناهكار

باسلام

معناي واژة «صله»:
صله واژه‌اي عربي است كه در كتب لغت براي آن ده‌ها معني ذكركرده‌اند از جمله به معني پيوستن، پيوند، برقراري خويشي است.
برخي گفته‌اند: حقيقت صله، مهرباني و لطف و رحمت است. يا آن كه خويشان را در ثروت و رفاه خود شريك گرداند.
در ميان مردم عرب، زماني كه كسي بخواهد بگويد، مردي بر مرد ديگر احسان كرد و مال يا چيزي به او هديه داد، مي‌گويند: فلاني به وسيله مالي كه بخشيده است، (و صله كرده) خود را به فلاني وصل نموده است.
معناي واژة «رحم»:
واژة «رحم و ارحام» در اصل، برگرفته از همان رَحِم است كه جايگاه رشد جنين است. ارحام و به تعبير ديگر «ذوالقربي» به تمام افرادي گفته مي‌شود كه از راه تولد با انسان نسبتي پيدا مي‌كنند و منحصر به افرادي كه نمي‌شود با آنان ازدواج كرد (مثل عمه، خاله، خواهر) نمي‌شود.
بنابراين، صله رحم، به معناي مهرباني و رسيدگي نسبت به خويشان و نزديكاني است كه از حقوق بيشتري نسبت به ديگران برخوردارند. به همين سبب در فقه به ارحام و خويشان نسبي توجه زيادي مبذول شده است. و در مواردي كه انسان حقوق مالي به عهده دارد، اگر ميان بستگان وي افراد نيازمندي وجود داشته باشند، بايد آنها را بر ديگران مقدم بدارد. و از آنجا كه اين گونه امور، از مسايل فطري و سنن اجتماعي است، اسلام بر آن تأكيد دارد. تا آنجا كه قرآن كمك به بستگان را، جزء حقوق مالي ثروتمندان محسوب مي‌دارد. و از آنجا كه سخن از كمك به اقوام و خويشان به ميان آمده، آن را به عنوان يك حق واجب ذكر كرده است.
بايد دانست كه، صله رحم تنها در ديد و بازديد، خلاصه نمي‌شود. بلكه بايد بر پيوند خويشاوندي با مهر و محبت و صفا و صميميت، باقي ماند.
حدود خويشاوندي:
همراهي و بررسي امور خويشاوندان، از نظر مالي و معنوي، از بزرگترين وسايل تقرب به درگاه خداوند و بهترين طاعات محسوب مي‌شود. و موجب زيادي مال و طولاني شدن عمر است. بايد يادآوري كردكه هر چه روابط فاميلي را بگسلد، انجام آن روا نيست. از جمله اينكه، كسي هديه‌اي به آنها بدهدو پس بگيرد و يا از او قرض بخواهد و ندهد. و نيز مريض شود ولي عيادتش نكند. حد واجب رابطه با فاميل و رسيدگي به آنها، آن مقدار است كه اگر انجام نگيرد، گويند وي رابطه‌اش را با فاميل قطع كرده است. و تشخيص اين امر به عهده عرف است. و در هر خانواده، مراتبي مخصوص دارد. افزون بر اين حدّ، مستحب است كه هر كسي بيشتر بدان موفق شود از فضيلت بيشتري برخوردار است.
در جواب به قسمت دوم سؤال مزبور بايد توجه داشت كه، چون صله رحم در جوامع اسلامي باعث پيوند خويشاوندي و تحكيم آن مي‌شود، و در نتيجه، در جامعه بسياري از مشكلات خود به خود، به واسطه همين صله رحم حل مي‌شود، ثواب دارد و اگر ياد خدا هم نباشد، صرف عمل، ‌محبوب خداست. و اگر ياد خدا باشد، ثواب دارد.
نتيجه‌گيري: به هر تقدير، از ديدگاه اسلام، انسان با تمام خويشان خود، بايد علاقه و ارتباط داشته باشد. و آنها را مورد احترام قرار دهد و اموال آنها را جويا شود. و نسبت به آنها بي‌تفاوت نباشد و از آنها دلجويي كند يا به وسيله نامه گهگاه آنان را ياد نمايد.
اميدوارم، همه ما اين موضوع پراهميت را ناديده نگيريم و عواقب شوم و تلخ قطع رحم را درنظر بگيريم. و هر كس به مقدار توان خود، با ارحام و خويشان، صله و دوستي برقرار كند و از كسي كه قاطع رحم است، ‌دوري نمائيم.
جواب اجمالي:
صله رحم، يعني انسان پيوند عاطفي خود را با خويشان نسبي (ارحام) استمرار بخشد و هيچ گاه ارتباط و علاقه خود را با آنها قطع نكند. چون خويشاوندان انسان از نظر نيازهاي انساني و عاطفي متفاوتند، ‌بايد در برابر هر نياز، پاسخ متناسب داد. گاهي با يك تماس تلفني، رفع نياز مي‌شود. و گاهي با صرف ميليونها ريال هم رفع نياز نمي‌گردد.
قطع ارتباط با خويشاوندان از گناهان كبيره است. صرف صله رحم، محبوب خداست. و اگر ياد خدا باشد ثواب‌اش بيشتر مي‌شود.
منابع جهت مطالعة بيشتر:
1. صله رحم در اسلام، شيخ محمود ارگاني حائري بهبهاني، ‌انتشارات پيام مهدي (عج).
2. تفسير نمونه، ج اول، آيه 27 سوره بقره.
3. مرآت العقول، باب صله رحم.
4. نقطه‌هاي آغاز در اخلاق عملي.
3. صله رحم و اخلاق در خانواده.
قال المعصوم ـ عليه السّلام ـ :
بر شما باد به دوستي برادران راستين و صميمي زيرا آنان در وقت نعمت ماية زينت و به هنگام سختي و مصيبت موجب حفظ آدمي‌اند.
(مجلسي، بحار الانوار، دار الكتب الاسلاميه، بي‌تا، ج 74، ص 187

با سلام.
سوال خوبي مطرح شده و شايد براي بسياري از افراد مثل من هم سوال باشد.
حالا اگر در ميان اقوام كساني باشند كه بدانيم و ببينيم اهل گناه هستند .به مقدسات و اعتقادات ديني توهين مي كنند آيا باز هم ارتباط با آنها واجب است؟
اگر بخواهيم با آنها قطع ارتباط كنيم و از طرفي بدانيم كه مثلا ممكن است دلخور شوند يا دلشان بشكند تكليف چيست؟

با سلام وتشكر از سوال شما
صرف اينكه گناهي از او سر زده موجب نمي شود كه قطع رحم كنيم
اما اينكه مي دانيد با رفتن به اين مكان حتماً گناهي صورت مي گيرد رفتن شما جايز نيست بلكه با تلفن كردن وغيره صله رحم را بجا بياوريد
به استفتائات زير توجه كنيد
سوال ؛وقتي فرد ببيند برادرش به وظايف ديني (نماز،خمس و...)عمل نمي كند وبه تذكر هم گوش نمي دهد مي تواند رفت وامد نداشته باشد وصله رحم رابه احوال پرسي تلفني ومانند ان محدود كند؟
جواب؛صله رحم به نحو مذكور در سوال كفايت مي كند هر چند در صورت احتمال تاثير بهتر است رفت وامدرا قطع نكند.
بلي اگر قطع رابطه در توجه او به وظايف شرعي موثر باشد از باب نهي از منكر لازم است
استفتائات كتبي موجود در مركز ملي پاسخ گوئي به شوالات ديني

صله رحم يا تحكيم پيوند خويشاوندى، از سجاياى ارزشمند اخلاقى است كه ريشه در عواطف و احساسات همه انسان‏ها صرف نظر از هر دين و نژادى دارد و همه نيز آن را به عنوان يك فضيلت اخلاقى نيكو مى‏دارند. در شريعت مقدس اسلام نيز از اصول اخلاق اجتماعى شمرده شده است.
دلايل اصالت‏
1- دستور خداست: عمر بن مريم مى‏گويد: از امام صادق عليه السلام، درباره:
آيه «وَالَّذينَ يَصِلُونَ ما امَرَاللَّهُ انْ يُوصَلَ»
پرسش كردم، پاسخ داد:
«مِنْ ذلِكَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ غايَةُ تَأْويلِها ايَّانا»
صله رحم مصداق آن است و تأويل نهايى آن ما هستيم.
2- مقدّمه تقواست: تقوا از اصولى‏ترين مسائل اخلاق اسلامى است و تار و پود آن را تشكيل مى‏دهد و صله رحم مقدمه و مكمّل تقواست. امام‏
رضا عليه السلام فرمود:
«انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ امَرَ بِثَلاثَةٍ مَقْرُونٌ بِها ثَلاثَةٌ اخْرى‏ ... امَرَ بِاتّقاءِ اللَّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ يَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ يَتَّقِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ»
خداوند به سه چيز دستور داده كه توأم با سه چيز ديگر است (از جمله) به تقواى الهى و صله رحم دستور داده و هر كس صله رحم نكند، تقواى الهى هم ندارد.
3- از شؤون امامت است: امام صادق عليه السلام خطاب به شيعيان مى‏فرمايد:
خداوند بزرگ، دوستى، ولايت و اطاعت ما را بر شما واجب كرده است، پس هر كس با ماست بايد از ما پيروى كند و ورع، كوشش، اداى امانت به نيكوكار و بدكار و صله رحم از شؤون ماست.
4- علامت دين است: اميرمؤمنان صلوات اللّه عليه مى‏فرمايد:
دينداران را نشانه هايى است كه بدان شناخته مى‏شوند: راستگويى، امانتدارى، وفاى به عهد و صله رحم.
5- اخلاق را نيكو مى‏كند: تأكيد بر پيوند خانوادگى و اصرار بر آن بسيارى از اخلاق نيكوى ديگر چون، انفاق، تعاون، شادمان كردن مؤمن، دفاع از حق، سخاوت و ... را در پى دارد، از اين رو حضرت باقر عليه السلام فرمود:
«صِلَةُ الْارْحامِ تُحَسّنُ الْخُلْقَ وَ تُسَمّحُ الْكَفَّ وَ تُطَيّبُ النَّفْسَ ...»
پيوند با خويشاوندان، اخلاق را نيكو، دست را بخشنده و جان را با صفا مى‏كند.
6- مانع گناه است: اسحاق بن عمّار مى‏گويد: از حضرت صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: «صله رحم و نيكويى، حساب را آسان و از گناه جلوگيرى مى‏كنند.»
جايگاه ممتاز
ارزندگى و فضيلت سرشار پيوند خانوادگى، آن را از موقعيت ممتازى برخوردار ساخته و از نظر درجه اهميت، در رديف ايمان به خدا قرار داده است؛ امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: «مردى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد: اسلام برتر چيست؟
پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: ايمان به خدا. پرسيد بعد از آن چيست؟ فرمود: صله رحم ...»
امام باقر عليه السلام نيز مى‏فرمايد:
«افْضَلُ ما تَوَسُّلَ بِهِ الْمُتَوَسّلُونَ الْايمانُ بِاللَّهِ وَ صِلَةُ الرُّحِمِ ...»
بهترين چيزى كه متوسّلان (به خدا) بدان چنگ زده‏اند، ايمان به خدا و صله‏رحم است.
ابو ورد مى‏گويد: از امام باقر عليه السلام پرسيدم: چگونه خداوند به بهترين وجه پرستش مى‏شود؟ فرمود: «با صله رحم.»
اميرمؤمنان صلوات‏اللّه‏عليه نيز آن را جزو برترين مروّت وجوانمردى‏دانسته، مى‏فرمايد:
«مِنْ افْضَلِ الْمُرُوَّةِ صِلَةُ الرَّحِمِ»
از سوى ديگر، قطع پيوند خانوادگى به شدت مورد نكوهش قرار گرفته و در زمره گناهان كبيره شمرده شده و قاطع رحم مورد لعنت خدا قرار گرفته است. كه نتيجه معكوس آن، فضيلت صله‏رحم را دو چندان مى‏كند.
آثار ارزنده صله‏رحم‏
بدون ترديد هر چه را اسلام بر آن تأكيد كرده، داراى حكمت و تأثير مثبت در زندگى انسان است، خواه ما از آن اثر و حكمت آگاه شويم و خواه آگاه نشويم و هر چه تأكيد و سفارش بيشتر باشد، آثار آن دستور نيز افزون‏تر خواهدبود، تحكيم پيوند خانوادگى نيز آثار و بركات بيشمارى در پى دارد كه مهم‏ترين آنها را در زير مى‏آوريم:
الف- عمر طولانى: تحكيم رابطه خويشاوندى، عمر را افزايش‏
مى‏دهد چنانكه قطع آن، از عمر انسان مى‏كاهد، رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: مردى صله رحم به جا مى‏آورد در حالى كه سه سال بيشتر از عمرش باقى نيست، ولى خداوند، آن را به سى سال افزايش مى‏دهد.
ب- آبادانى شهرها: اميرمؤمنان عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند كه فرمود:
«صِلَةُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدّيارَ وَ تَزيدُ فِى الْاعْمارِ وَ انْ كانَ اهْلُها غَيْرَ اخْيارٍ»
صله رحم شهرها را آباد مى‏كند و عمرها را افزايش مى‏دهد گر چه اهل آن از زمره نيكان نباشند.
ج- پاكيزگى كردار: امام صادق عليه السلام، صله رحم را مايه پاكيزه شدن اعمال مى‏داند:
«انَّ صِلَةَ الرَّحِمِ تُزَكّى الْاعْمالَ ...»
د- فراوانى ثروت: با اينكه در ظاهر، صله رحم، با رفت و آمد و هزينه شدن بخشى از درآمد انسان همراه است ولى پيشوايان معصوم تأكيد كرده‏اند كه چنين هزينه هايى سبب بركت زندگى و فراوانى درآمدها مى‏گردد.
امام على عليه السلام مى‏فرمايد:
«صِلَهُ الْارْحامِ تُثْمِرُ الْامْوالَ وَ تُنْسِى‏ءُ فِى الْآجالِ»
پيوند با خويشان، ثروت‏ها را بارور مى‏سازد و مرگ‏ها را به تأخير مى‏اندازد.
ه- تحكيم عاطفى: افراد فاميل به طور طبيعى با يك احساس خاص با هم مرتبطند و يكديگر را دوست دارند. اين عواطف و احساسات از نعمت‏هاى ارزشمند الهى است كه در درون انسان تعبيه شده و از راه صله رحم بر تحكيم و گسترش آن تأكيد شده است و آن كسى كه به اين عمل خدا پسندانه اقدام مى‏كند، احساسات فاميل را نسبت به خود جذب مى‏كند به تعبير امام باقر عليه السلام:
«صِلَةُ الْارْحامِ ... وَ تُحَبِّبُ فى‏ اهْلِ بَيْتِهِ فَلْيَتَّقِ اللَّهَ وَ لْيَصِلْ رَحِمَهُ»
پيوند خانوادگى (فرد را) در فاميلش محبوب مى‏گرداند. پس شخص بايد تقواى الهى پيشه كند و با فاميلش پيوند برقرار نمايد.
و- آسانى حساب: يكى از مقاطع بسيار مشكل جهان آخرت، رسيدگى به حساب و كتاب اعمال است و صله رحم اين خاصيت را دارد كه در چنان موقعيتى عامل خويش را كمك كرده و حسابرسى او را آسان مى‏نمايد.
امام صادق عليه السلام فرمود:
«انَّ صِلَةَ الرَّحِمِ ... تُيَسّرُ الْحِسابَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى‏ ...»
همانا صله رحم، حساب را آسان و بلا را دفع مى‏كند.
ز- ورود به بهشت: آرزوى هر مؤمن، سعادت اخروى و جاى گرفتن در بهشت جاويد است و چنين آرزويى با تحكيم پيوند خانوادگى ميسّر مى‏گردد. رسول بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: شش چيز است كه اگر كسى به يكى از آنها عمل كند، در روز قيامت از او حمايت مى‏كند تا وارد بهشتش سازد ... و يكى از آنها صله رحم است.
فراگيرى‏
ارزش و اهميّت پيوند خانوادگى ايجاب مى‏كند كه شامل و فراگير باشد تا از سويى هيچ فاميلى از آن محروم نگردد و از سوى ديگر هرگونه كار نيك و پسنديده‏اى كه امكان دارد، نسبت به رحم انجام پذيرد.
الف- عموميت ارتباط
آيات و رواياتى كه پيرامون صله رحم سخن گفته‏اند، محدوديتى براى افراد فاميل قائل نشده‏اند و ظاهراً شامل همه اقسام آن اعم از دور و نزديك، فقير و غنى، كافر و مسلمان، بدكار و نيكوكار و ... مى‏شود و در برخى روايات نيز بر آن تأكيد شده‏است: روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله به مردم فرمودند: آيا شما را به (دارنده) بهترين اخلاق دنيا و آخرت راهنمايى كنم؟ [گفتند: آرى فرمود:] كسى كه با بُرنده رابطه خويشاوندى، پيوند برقرار سازد و به آن كه مالش را از او دريغ‏ داشته، ببخشايد و از كسى كه به او ستم نموده درگذرد.
عبداللّه بن سنان مى‏گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: پسر عمويى دارم كه هر چه با او رابطه برقرار مى‏سازم، او قطع رابطه مى‏كند، اجازه مى‏دهى، من هم با او قطع رابطه كنم؟» (امام اجازه نداد) و فرمود: «اگر تو به رابطه ات ادامه دهى، خداوند پيوندتان را برقرار مى‏كند ولى اگر تو هم قطع رابطه كنى، خداوند پيوندتان را قطع خواهد كرد . جهم بن حميد نيز مى‏گويد: به امام صادق عرضه داشتم: خويشاوندانى دارم كه بر آيين من نيستند، آيا حقّى بر گردن من دارند؟
پاسخ داد: هيچ چيز مانع حق خويشاوندى نمى‏شود، اگر آنها بر آيين تو بودند، دو نوع حق بر گردنت داشتند: حق خويشاوندى و حق مسلمانى.
ب- انواع صله‏
پيوند خانوادگى يك مفهوم عرفى است و شامل هر گونه كارى كه پسنديده و براى فاميل سودمند باشد، مى‏شود. از سلام و احوال پرسى گرفته تا كمك‏هاى متنوع مادى و معنوى و از جان مايه‏گذاشتن براى فاميل. بنابراين مؤمن بايد در حد توان خويش و نياز اعضاى خاندان، از آنان دلجويى كند و هيچ گونه كمك و رسيدگى را از آنان دريغ ندارد؛ اگر خويشاوندى نياز مالى دارد، يا از او قرض مى‏خواهد، به او بپردازد. اگر كمك جسمى، قدمى و همكارى فكرى و روحى او را مى‏طلبد، به او مدد كند، اگر به ديد و بازديد خانوادگى دلخوش مى‏شود، اقدام نمايد و ... البته در همه موارد صله رحم، توانايى انجام كار و مشروع بودن، دو شرط اساسى است، بدين معنا كه اگر افراد فاميل از او در خواستى كردند كه توان انجام آن را ندارد، از عهده‏اش ساقط مى‏شود و اگر استمداد فاميل و صله رحم، مستلزم عمل نامشروع و با خواست خدا در تضاد باشد، نبايد آن را انجام دهد؛ مثل اينكه برادر يا خويشاوند ديگرى در ستم به مردم يا گناه ديگرى از او استمداد طلبد يا مالى را براى مصرف نامشروع بخواهد.
در اين گونه موارد نبايد به فاميل كمك كرد بلكه بر عكس، صله‏رحم آن است كه حتى او را از هر گونه عمل ناروا باز دارد و اين بهترين خدمتى است كه به فاميل خود كرده است.
امام صادق عليه السلام درباره كم‏ترين پيوند خويشاوندى مى‏فرمايد:
«.. صِلُوا ارْحامَكُمْ وَ بِرُّوا بِاخْوانِكُمْ وَ لَوْ بِحُسْنِ السَّلامِ وَرَدّ الْجَوابِ»
پيوند خويشاوندى را محكم و به برادرانتان نيكى كنيد گر چه با سلام نيكو و پاسخ سلام دادن باشد.
و در روايتى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله از جان و مال مايه‏گذاشتن براى خويشاوندان، بالاترين نوع صله رحم شمرده شده است.
منابع جهت مطالعة بيشتر:
1. صله رحم در اسلام، شيخ محمود ارگاني حائري بهبهاني، ‌انتشارات پيام مهدي (عج).
2. تفسير نمونه، ج اول، آيه 27 سوره بقره.
3. مرآت العقول، باب صله رحم.
4. نقطه‌هاي آغاز در اخلاق عملي.
3. صله رحم و اخلاق در خانواده

جایگاه صله رحم در اسلام
اسلام تحكیم پیوندهای خویشاوندی واستحكام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأكید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یك ارزش الهی واجب كرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، می فرماید:
«وَ اعبُدوا اللهَ وَ لاتُشركُوا بِهِ شَیْئاً وَ بالوالِدینِ احساناً و بِذِی القُربی...»[1]
خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكی كنید.در جای دیگر می فرماید:
«و اتَّقوا اللهَ الَّذی تَسائَلونَ بِهِ‌ و الاَرحامَ انَّ اللهَ كانَ عَلیكُمْ رَقیباً»[2]
بترسید از آن خدایی كه به نام او از یكدیگر درخواست می كنید؛ و درباره ارحام كوتاهی نكنید، همانا خداوند مراقب شماست.
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ درباره اهمیت آن فرمود:
به آنان كه حاضرند و آنان كه غایبند و آنان كه از صُلب های مردان و رَحِم های زنان تا روز قیامت به دنیا می آیند سفارش می كنم كه صله رحم نمایند، گرچه مستلزم پیمودن یك سال راه باشد، زیرا صله رحم (یكی) از (مسائل مهم) دین است. [3]
امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ نیز به فرزندش چنین سفارش می كند:
«اَكرم عَشیرتَكَ، فَاِنَّهم جَناحُكَ الّذی بهِ تَطیرُ، وَ‌ اَصْلُكَ الّذی اِلیهِ تَصیرُ، وَ‌ یَدُكَ الَّتی بِها تَصوُلُ»[4]
خویشانت را گرامی بدار، زیرا آنان بال و پَرِ تو هستند كه با آنان پرواز می كنی و اصل و ریشه تو می باشند كه به ایشان باز می گردی و دست (یاور) تو هستند كه با آنها (به دشمن) حمله می كنی (و پیروز می شوی).
این همه تأكید وسفارش نسبت به صله رحم در قرآن و احادیث، بیانگر ضرورت و نقش حیاتی آن است. در منابع فقهی ما نیز چنین آمده است: «صله رحم مطلقا واجب است هر چند كه خویشاوندان انسان مرتد یا كافر باشند.»[5] به عبارت دیگر كفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندی نمی شود، بلكه صله رحم در این گونه موارد نیز امری پسندیده است و چه بسا موجب هدایت و نجات آنها از گمراهی شود.
راوی می گوید: به امام صادق ـ علیه السلام ـ عرض كردم: «كسانی با من خویشاوندی دارند، اما با من هم عقیده نیستند، آیا برای آنان بر عهده ام حقی است؟ فرمود:
بلی؛ حق خویشاوندی را چیزی قطع نمی كند و اگر با تو هم عقیده باشند، برای آنان دو حق است؛ یكی حق خویشاوندی و دیگری حق اسلام.[6]
روش های رسیدگی به خویشان
برخی از روش های صله رحم و حمایت از خویشاوندان عبارتند از:
1 . كمك جانی: می توان گفت كه بزرگ ترین مرتبه صله رحم، رسیدگی جانی به خویشان است و آن در جایی است كه جان یكی از بستگان در خطر باشد كه در این صورت وی باید تا پای جان بایستد و از خویشاوندان خود ـ در چارچوب اسلام و معیارهای مكتبی ـ دفاع كند، تا ضرر را از او دفع نمایند. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
هر كس با جان و مالش، صله رحم كند، خدای متعال اجر صد شهید به او می دهد. [7]
2 . كمك مالی: اگر در مواردی میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگی مالی به ایشان لازم است. این گونه مسائل ریشه در فطرت انسان دارد و اسلام نسبت به آن تأكید فراوانی دارد، تا آنجا كه قرآن كمك به بستگان را جزء حقوق مالی محسوب می كند و آنجا كه سخن از كمك اقوام به میان آمده، آن را به عنوان یك حق واجب ذكر كرده، می فرماید:
«و آتِ ذَالقربی حقَّهُ و المِسكینَ»[8]
حقوق خویشاوندان و مسكین را ادا كن.
امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ نیز می فرماید:
«فَمَنْ اَتاهُ اللهُ مالاً فَلْیَصِله بِه قَرابَتَهُ»[9]
كسی كه از سوی خدا ثروتی به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری كند.
3 . كمك فكری: رسیدگی فكری در جایی است كه یكی از بستگان انسان برای هدایت شدن نیاز به راهنمایی دارد. به عنوان مثال: یكی از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر نزد او رفتن و راهنمایی كردن، از فضیلت نماز و روزه سخن گفتن و ترساندن از پیامدهای ترك نماز و روزه در او مؤثر می شود، بر انسان لازم است كه نزدش رفته و به او كمك فكری كند كه امر به معروف و نهی از منكر است. به استفتایی در این زمینه توجه فرمایید:
«آیا انسان می تواند از نظر شرعی با خویشاوندانی كه بی تقوا و بی نماز و ضد انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر و غیره قطع رحم نماید؟
جواب: قطع رحم جایز نیست، ولی باید آنها را با مراعات موازین امر به معروف و نهی از منكر كند.»[10]
4 . كمك عاطفی: شاید برخی تصوركنند كه اصرار و تأكید اسلام درباره صله رحم برای افرادی است كه تمكّن مالی دارند و اشخاصی كه از نظر مالی در تنگنا هستند و توان رسیدگی به دیگران را ندارند، برایشان لازم نیست. این تصور نادرستی است، زیرا هدف از صله رحم برقرار كردن ارتباط و پیوند عاطفی با خویشاوندان است و این ارتباط از راه های گوناگونی امكان پذیر است. گاهی رفتن به منازل خویشان، سلام و احوالپرسی، تلفن زدن و نامه نوشتن، محبت ایجاد می كند و سبب دلجویی از خویشان می شود. به فرموده امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ :
«صِلُوا اَرْحامَكُم وَ لَو بِالتَّسلیمِ»[11]
با بستگان خود صله رحم كنید، گرچه با سلام كردن (به آنان) باشد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ نیز می فرماید:
پیوند میان برادران آن گاه كه پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت نامه نوشتن به یكدیگر.[12]
گاهی نیز شركت در غم و شادی خویشان از موارد صله رحم است؛ شركت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دلجویی از بازماندگان آنان، و نیز شركت در مجالس جشن و سرور آنان، رسیدگی عاطفی محسوب می شود كه در تقویت و تحكیم رابطه خویشاوندی نقش مؤثری دارد.
5 . ترك آزار: یكی از بهترین روش های صله رحم با خویشاوندان، ترك اذیت و آزار آنان است. بدین معنا پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنان، دخالت نكردن در زندگی آنها به عناوین مختلف، عیبجویی نكردن از آنان و... از بهترین موارد صله رحم است. اگر كسی نمی تواند به بستگان خود كمك مالی كند، لااقل باید زمینه اذیّت و آزار آنان را فراهم نكند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید:
بهترین چیزی كه به آن صله رحم می شود، خودداری كردن از اذیت و آزار آنان است. [13]
آثار رسیدگی به خویشان
صله رحم آثار و فواید ارزنده ای برای انسان دارد كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می كنیم:
الف ـ طول عمر؛ یكی از مهم ترین آثار صله رحم، طولانی شدن عمر است. امام رضا ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید:
چه بسا مردی كه تنها سه سال از عمرش باقی مانده است، اما خدا به خاطر صله رحم، باقیمانده عمرش را به سی سال می رساند و خدا آنچه را می خواهد، انجام می دهد. [14]
شخصی به نام مَیسِر از امام باقر یا امام صادق ـ علیهما السّلام ـ نقل كرده كه آن حضرت فرمود:
ای مَیسِر گمان می كنم به خویشان خود نیكی می كنی؟ گفتم: آری فدایت شوم! من در نوجوانی در بازار كار می كردم و دو درهم مزد می گرفتم، یك درهم آن را به عمّه ام و درهم دیگر را به خاله ام می دادم. آن گاه امام فرمود: به خدا سوگند تاكنون دوبار مرگت فرا رسیده، ولی به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است.»[15]
ب ـ فراوانی روزی؛ حضرت سجاد ـ علیه السلام ـ فرمود:
هر كس دوست دارد، خدا عمرش را طولانی و روزی اش را افزایش دهد، باید صله رحم كند. [16]
ج ـ حسن خلق؛ امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان، اخلاق را نیكو می كند. [17]
د ـ پاكی اعمال و دفع بلا؛ امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان، اعمال را پاك می كند و بلا را دور می سازد. [18]
هـ . آسانی حساب؛ امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان حساب روز قیامت را آسان كرده و از مرگ بد جلوگیری می كند. [19]
و . آبادی شهرها: امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
صله رحم و خوشرفتاری با همسایه شهرها را آباد می كند. [20]
نكوهش قطع رحم
قطع رحم و ترك رسیدگی به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نكوهش قرار گرفته است و هر مسلمانی به شدت باید از آن پرهیز كند. خداوند تعالی كسانی را كه با خویشاوندان خود قطع رابطه می كنند، در سه جای قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است. از جمله می فرماید:
اگر از فرمان خدا رویگردان شوید، آیا جز این انتظار می رود كه در زمین فساد كنید و قطع رحم نمایید؟ آنها كسانی هستند كه خداوند آنان را لعنت كرده است. [21]
امام صادق ـ علیه السلام ـ از جدش امام سجاد ـ علیه السلام ـ نقل می كند كه فرمود:
«... اِیّاكَ وَ مصاحَبَهَ القاطِعِ لرَحِمِهِ فَانَّهُ وَجَدتُهُ مَلْعوناً فی كتابِ اللهِ فی ثَلاثِ مَواضعَ»[22]
از معاشرت و دوستی با كسی كه با بستگان خود قطع رحم كرده بپرهیز، زیرا چنین كسی را در سه جای كتاب خدا (قرآن)[23] مورد لعن و نفرین یافته ام.
در جای دیگر می فرماید: به خدا پناه می بریم از گناها‌‌‌‌نی كه مایه تسریع نابودی است، مرگ ها را نزدیك و شهرها را از ساكنین، خالی می سازد و آن گناهان، قطع رحم، آزردن پدر و مادر وترك احسان و نیكی (به آنان) است. [24]
پی نوشت:
[1] . نساء، آیه 36.
[2] . نساء، آیه 1.
[3] . بحارالانوار، ج 74، ص 105.
[4] . نهج‌البلاغه، نامه 31، ص 939.
[5] . استفتاأت از محضر امام خمینی، ج 1، ص 487.
[6] . بحارالانوار، ج 74، ص 131.
[7] . وسائل الشیعه، ج 6، ص 286.
[8] . اسراء (17)، آیه 26.
[9] . نهج‌البلاغه، خطبه 142.
[10] . ر.ك: استفتاآت، ج 1، ص 488.
[11] . اصول كافی، ج 2، ص 155.
[12] . همان، ص 670.
[13] . همان، ص 151.
[14] . همان، ‌ص 150.
[15] . بحارالانوار، ج 74، ص 100.
[16] . اصول كافی، ج 2، ص 156.
[17] . بحارالانوار، ج 74، ص 114.
[18] . اصول كافی، ج 2، ص 152.
[19] . بحارالانوار، ج 74، ص 104.
[20] . همان، ص 120.
[21] . محمد (47)، آیات 22 ـ 23.
[22] . سفینه البحار، ج 1، ماده رحم.
[23] . بقره (2)، آیه 27، رعد (13)، آیه 25، و محمد (47)، آیات 22 ـ 23.
[24] . اصول كافی، ج 2، ص 448.
منبع:كتاب اخلاق اسلامي

خویشاوندان، ارتباط خونى با هم دارند وشاخ و برگهاى یک ‏درخت و گلهاى یک بوستان هستند. پس، ارتباطشان طبیعى است و قطع‏ رابطه و رفت وآمد میان اقوام، عارضه‏اى ثانوى و یک بیمارى ‏اجتماعى و «آفت‏ خانوادگى‏» به حساب مى‏آید و اگر بى ‏دلیل باشد، زشت‏ و نارواست. اگر دلیلى هم داشته باشد، قابل رفع و شایسته تجدید رابطه ‏است.
حضرت على علیه السلام مى‏فرماید:«صلة الرحم توجب المحبة.‏» (۱)
پیوند با خویشاوندان (صله‏رحم) محبت مى‏آورد.
روشن است که قطع این رابطه هم، سردى و کدورت و جدایى ‏دلها را در پى دارد. در احادیث، از صله رحم به عنوان «محبوب‏ کننده ‏انسان میان بستگان‏» یاد شده است: «صلة الرحم … محبتة فى‏الاهل.‏» (۲)
سفارش اکید دین، بر این است که حتى با آنان که با شما بریده وقطع رابطه کرده‏اند، صله رحم و تجدید رابطه کنید (صل من قطعک) که ‏این، نوعى ایثار و گذشت فوق‏العاده مى‏طلبد.
محدوده این پیوند نیز گسترده است و هر بهانه را از دست انسان ‏مى‏گیرد. امام‏ صادق علیه السلام مى‏فرماید:
«صل رحمک ولو بشربة من ماء.» (۳)صله رحم کنید، هر چند در حد خوردن جرعه آبى باشد.
در حدیث معروف دیگرى آمده است:«صلوا ارحامکم ولو بالسلام.‏» ؛هرچند با سلام گفتن، با خویشاوندان پیوند برقرار کنید.
آنچه گاهى مانع رفت و آمدهاى خانوادگى و دیدار ‏خویشاوندان یا دوستان مى‏شود، توقعات بالا، هزینه و مخارج، معطلى‏ رفت وبرگشت، وقت نداشتن افراد و … است. اما اگر به حداقل هم ‏راضى باشیم و به لحظه‏اى نشستن و حالى پرسیدن و آبى و چایى خوردن‏ و برخاستن، یا از همان دم در، سلام کردن و جویاى حال شدن وبرگشتن هم باشد، «صله رحم‏»ها بیشتر و ارتباطها قویتر خواهد گشت.

[="indigo"]سلامممممممم ببخشید ی سوال دارم درین رابطه
اقوام پدری من زیاد از نظر دینی مقید نیستند
یا دارن ماهواره میبینن یا پاستور بازی مکنن یا مشروب میخورن
تو جمع های خونوادگی هم اصلا رعایت نمیکنند
رابطه با نامحرمو دست دادن و..
از نظر پوشش و حجاب و عقاید هم اصلا وضع خوبی ندارن[/]
[="blue"]من به مامانم اینا میگم باهاشون رابطه نداشته باشیم
اما مامانم میگه زشته نمیشه
و به زورم که شده من و با خودش میبره در صورتیکه من اصلا دوس ندارم تو همچین جو گناه آلودی باشم
باید چیکار کنم؟؟؟؟
با مامانم مخالفت کنم یا ..؟؟؟
پیشاپیش ممنووووووون از راهنماییتون[/]

با سلام و آرزوی قبولی طاعات وعبادات شما عزیزان...
دوستان کارشناسان به داد من برسن دارم می رم وسط جهنم...:Ghamgin:

مشکل من از نرفتن به مراسم عروسی که مشکل شرعی داشت شروع شد...
فقط توی این مهمانی ها مشکل ندارم وقتی هم به دیگر مهمانی ها میرم کاش فقط من روسیاه رو مسخره کنن ... کار به جایی می رسه که امام راحل و رهبر عزیزمون رو بی مورد و بدون هیچ دلیلی توهین می کنن... یا بعضی اوقات گناه آشکار یه فرد مذهبی رو تعریف می کنن و همه بهش می خندن... اونم در حضور من:Ghamgin:...فکر کنم حضور من باعث تحریک شدن اونا میشه... چند سالی است که تصمیم گرفتم با تمام فامیل قطع رابطه کنم مثلا" اونایی که تو خونشون ماهواره دارن نمی رم خونشون... شاید بگید واسه چی... آخه اصلا" رعایت نمی کنن شبکه های بدنسازی و اخبار های ضد انقلاب فکر نکنم خوب باشن ضمنا" اونا می خوان خودشون رو مدیون کنن من که نمی خوام...
به هر حال تصمیم گرفتم واسه اینکه منم فردای قیامت در جمع اونا نباشم قطع رابطه کنم...
جالبه هروقت خونواده می رن مهمونی بعد که میان می شنوم فلانی منو مسخره کرده...
تو دلم می گم خدارو شکر که اونجا نبودم...
البته فکر نکنید اینقدر به عرضه هستم که نمی تونم جوابشونو بدم... نه خیر سخت در اشتباهید...
فقط به احترام والدینم سکوت کردم وگرنه خیلی راحت خیلی از حرفای این اقوام از طریق دستگاه های مسئول قابل پیگیری هست ومن هم شوخی با کسی ندارم...
عاجزانه درخواست کنم یه راه حل درست و حسابی بگن تا ما هم به بتونیم صله ارحام رو انجام بدیم...
اجرتون با امام زمان عج:Gol:

با سلام.
درسته که صله ارحام خیلی مورد تاکید واقع شده ولی واقعا خونوادم نمیتونن بااقواممون ارتباط برقرار کنن.
چون خیلی زخم زبون میزنن.رفتارهای اهانت آمیز.حالشونه.اصلا نمیتونم خیلی از کاراشونو بگم.وقتی میخوایم بریم مهمونی روز عزای خونوادمه.ازاونورم اگه نری مهمونیاشون میگن صله رحم نمیکنه.آنقدر پشت سرمون حرف میزنن.فقط کافیه یه موفقیتی کسب کنیم وای زخم زبونا وکنایه ها بیشتر میشه.موقع ناراحتی هم با طمانینه لبخند میزنن. به نظرتون با چنین افرادی چطور باید برخورد کرد؟

با سلام. به هیچ عنوان قطع رابطه نکنید حتی اگر در حق شما بدی و ظلم کردند. شما در حق ایشان خوبی کنید و در حد سلام و علیک و اگر مناسبتی بود با هم رفت و آمد داشته باشید بالاخزه یک روزی متوجه اشتباهشون می شن و به شما خوبی میکنند. هل جزاء الاحسان الا الاحسان؟

با سلام

نکته ای رو آقای فرح زاد توی برنامه ی سمت خدا فرمودند که بنظرم بد نبود اینجا هم بیان بشه .

ایشون فرمودند که اگر ارحام گناه کار باشن ، غیر مسلمان باشن ، و حتی کافر باشن ، قطع رحم حرام است .

باید صله ی رحم کرد حتی اگر به سلامی باشد . ( که می تونه مصداقش پیامک و زنگ زدن هم باشد )