جمع بندی درباره دجال

پرسش:
دجال کیست و چه خصوصیاتی دارد.؟

پاسخ:
دجال در لغت از ریشه "د ج ل" به معناي روکش نمودن شيء بي ارزش با آب طلا(1) است و به شخص کذاب، دجال گفته می­ شود(2) چون حق را می­ پوشاند و باطل را حق جلوه می دهد.(3)
در کاربردهای روایات، دجال بر شخصی اطلاق شده که از مناطق يهود نشينی از خاورمیانه فعلی خروج می­ کند.(4) او از اشرار اوليني شمرده شده که در قعر جهنم جايگاه دارند.(5) بیشتر پیروانش از یهودیان و زنان هستند با انجام کارهای شگفت انگیز، جمع زیادی از مردم را می­‌فریبد.(6)

ویژگی‌ها
در روايات اسلامي دجال، مردی قد کوتاه با ويژگي­ های غیر متعارف ظاهری معرفی شده است.
_ نداشتن چشم راست.(7)
_ قرار داشتن چشم چپش در پیشانی،(8)
_ سرخی و خونی بودن چشم او.(9)
_ نشان کلمه کفر زیر چشم او.(10)
_ سوار بودن بر الاغ.(11)

دجال در مسیحیت و یهودیت
اشاره به خروج دجال در کنار منجی موعود ادیان، در تمام ادیان آسمانی وجود داشته و شباهت­ هایی در این زمینه با یکدیگر دارند.
بر اساس تمام این آئین­ ها، سیر اخلاقی انسان­ ها به سمت انحراف و فساد است که با خروج دجال این انحراف، کامل می­ شود. در این زمان است که منجی ­ای که وعده او داده شده برای از بین بردن فساد و انحراف ظهور کرده و دجال را نیز از بین می­ برد. این تقابل بيان­گر نوعی فلسفه تاريخ از نگاه ادیان آسمانی است. چنان که يهوديان پس از سقوط دولت خويش به دست بخت النصر (پادشاه بابل) و مسيحيان پيش از رسمی شدن مسیحیت به وسيله کنستانتین بيشتر منتظر موعود بوده ­اند.(12)
به همین جهت، در طول تاريخ، برخی خود را به اين عنوان معرفی می­ کردند يا ديگران، آن ها را به خطا منجي موعود معرفی می کردند موعود­های دروغين در يهوديت، مسيحيت و اسلام به ترتيب ماشيح شِقِر(13)؛ مسيح کذاب و مُتَمهدی(مهدی دروغین) ناميده مي­ شدند.(14)
نام دارترين مسيحای دروغين، شبتاي صبی بوده است.(15)
در کنار منجيان موعود و دروغين اديان، افرادی نيز به نام دجال معرفی شده ­اند که به مقابله با منجی می­ پردازند.
دجال در مسیحیت، مخالف مسیح Antichrist نامیده می ­شود که مدعی جانشينی مسیح را دارد.(16)

دجال در ادبیات اسلامی
در متون دينی اسلامی، به تفصیل به دجال و خروج او اشاره شده است.
خروج او در برخی منابع، از نشانه­ های در آخر الزمان و مقارن با ظهور مهدی موعود (17) دانسته شده و در برخی دیگر از منابع اهل سنت (18) و شیعی(19) از نشانه های قیامت و اشراط الساعه.
البته خروج دجال همانند ظهور عیسی مسیح و مهدی موعود (علیهما السلام)، از نشانه­ های موسع قیامت شمرده شده که دنیا پس از آن مدتی طولانی ادامه دارد و به این دلیل از نشانه های اشراط الساعه و آخر الزمان دانسته شده است.(20)
بر اساس تلقی شیعی از آخر الزمان، جنگ با دجال و کشتن او مقدمه جامعه آرمانی و برپایی حکومتی است که خداوند در قرآن ( قصص:5) به مستضعفین وعده داده است.(21)

ادعای دجال
برخی روایات، دجال را مدعي ربوبيت(22) شمرده که نداي «انا ربکم الاعلي» سر مي ­دهد(23)
برخی دیگر، او را مدعی نبوت(24) يا مسيح موعود بودن(25) معرفي کرده است.
برخي از شارحان حديث نیز معتقدند، ادعاي نبوت از سوی دجال­ هايی است که قبل از دجال آخر می ­آيند، ولی دجال بزرگ که در آخر الزمان خروج مي­کند ادعاي الوهيت دارد.(26)

دجال یا دجال‌ها
برخي از روایات به سی دجال.(27) و برخی بیش از هفتاد دجال اشاره دارد که قبل از دجال آخر الزمان خروج می­ کنند.(28)
طبق دیدگاه برخی شارحان حدیث، دجال، نام شخص معيني نیست بلکه عنوانی کلی است مصاديقش از زمان حضرت رسول (صی الله علیه و آله) وجود داشته است.(29)
از ميان اين دجال­ ها، آخرين آنان داراي بيشترين قدرت بوده و نشانه­ های منقول در روايات، مربوط به او باشد.(30)

پیکار با مسلمانان
گفته شده که در زمان خروج، حدود 70 هزار يهودی با او همراه هستند(31)و در منطقه نهر ابی فطرس(32) در حوالي اورشلیم، پايتخت اسرائيل(33) با مسلمانان به جنگ مي­ پردازد.
تنها مناطقی که از فتنه او ايمن مي ­ماند مکه، و مدينه است،(34)که بر سر هر دروازه و ورودی این دو شهر، صف ­هايی از ملائکه برای محافظت از ورود او و یارانش قرار گرفته اند.(35)

سرانجام دجال و قاتل او
بر اساس نقلی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)، او پس از خروج، چهل روز بر روی زمین می­ ماند؛ روز اول معادل یک سال، روز دوم معادل یک ماه، روز سوم معادل یک هفته و مابقی، مانند شبانه روز مرسوم است(36) و پس از آن در جنگ سختی که با مسلمانان، توسط حضرت عيسی(37) یا حضرت مهدی(38) در کنار باب لدّ(39) در سرزمین فلسطین کشته می­ شود.(40)

ـــــــــــــــــــــ
(1) تاج العروس، 14، 228(کلام)؛ فرهنگ ابجدي، 386(جامع الاحاديث).
(2) لسان العرب، 11، 237(کلام).
(3) اعانه الطالبین، ج1، ص 202( اهل بیت).
(4) مستدرک الحاکم، 4، 528(اهل بيت)؛ صحیح مسلم، ج8، ص 207( اهل بیت)؛ کمال الدين، 1، 252( جامع الاحاديث).
(5) الخصال، 2، 458(جامع الاحاديث ).
(6) مسند احمد، ج4، ص 216( اهل بیت).
(7) صحیح بخاری، ج4، ص 141(اهل بیت) مسند احمدج2 ص 37( اهل البیت).
(8) مستدرک الحاکم، 4، 528(مكتبه اهل بيت).
(9) مسند احمد ج3 ص 79 (اهل البیت).
(10) مسند احمد، ج1، ص 276( اهل البیت)؛ صحیح بخاری، ج4، ص 111 (اهل بیت).
(11) مسند احمد، ج3، ص 367(اهل بیت).
(12) اشنايي با اديان بزرگ، توفيقي، صص286-187.
(13) آخر الزمان و حیات اخروی در مسیحیت و یهودیت، مجله معرفت ادیان، شماره 2، بهار 1389، ص 73.
(14) آشنايي با اديان بزرگ، ص292.
(15) آشنايي با اديان بزرگ، صص134-135.
(16) قاموس کتاب مقدس، 375(چاپ اساطير).
(17) بحار الانوار ، ج9، ص 204( جامع الاحاديث)؛عمده القاری( العینی) ج8 ص 173( اهل بیت)؛ الفتن( نعیم بن حماد)، ص 246(اهل بیت).
(18) مسند احمدج5 ص 13( اهل بیت)؛ صحيح مسلم، ج8، ص 179( اهل بيت)؛ سنن ابي داوود، ج2، ص 316 ( اهل بيت).
(19) الخصال، ( ترجمه) ج2، ص 431( جامع الاحاديث).
(20) ر.ک مقاله اشراط الساعه، دایره المعارف قران کریم، ج3.
(21) نک. روض الجنان و روح الجنان،ص 43( اهل بیت).
(22) بحار الانوار، 52، 308(جامع الاحاديث).
(23) كمال الدين و تمام النعمة، ج‏2، ص، 527( جامع الاحايث)؛ حديقه الشيعه، 2، 999(کلام).
(24) مسند احمد، ج2، ص 237( اهل بیت)؛ سنن ابي داود،ج 2،ص 322(اهل بیت).
(25) بحارالانوار، 88،92(جامع الاحاديث).
(26) صحيح بخاري، ج6، ص 2605( الشامله؛ دار ابن کثیر)؛ عمده القاری ج24 ص 215( اهل البیت).
(27) مسند احمد، ج2 ص 95( اهل البیت).
(28) الفتن( نعيم بن حماد)، ص 317( اهل البيت)؛ مسند ابي يعلي،ج7، ص 109(اهل بیت).
(29) شرح غفاري بر امالي مفيد، 126(جامع الاحاديث) پيشگوييها در علائم آخر الزمان، 64-66.
(30) معرفه السنن و الاثار بيهقي، ج3، ص 80(اهل بیت)؛ السنن المأثوره للشافعي، ج1، ص 143(الشامله؛ دار المعرفه بیروت).
(31) صحيح مسلم، ج8، ص 207( اهل بیت)؛ التشريف بالمنن في التعريف بالفتن، ص: 172(جامع الاحاديث)؛ صحیح ابن حبان، ج15، ص 209( اهل بیت).
(32) مستدرک الحاکم، 4، 462(مكتبه اهل بيت).
(33) پيشگوييها در علائم آخر الزمان، 67.
(34) من لا يحضر الفقيه، 2، 564(جامع الاحاديث).
(35) مسند احمد، ج3 ص 191( اهل البیت)؛ صحیح بخاری، ج2، ص 223( اهل بیت)؛ روض الجنان و روح الجنان، ص 42( اهل بیت).
(36) مسند احمد، ج4، ص 181( اهل بیت) ؛ المجموع، النووی، ج3، ص 47(اهل بیت).
(37) مسند احمد ج2 ص 166( اهل البیت)؛ تفسير فرات کوفي، 139(جامع التفاسير)؛ الخرائج و الجرائح، ج‏3، ص: 1142(جامع الاحاديث)؛ التشريف بالمنن في التعريف بالفتن، ص: 204(جامع الاحاديث)؛ بحارالانوار، ج10، 134(جامع الاحاديث).
(38) کمال الدين، ج2، ص 336( جامع الاحاديث)؛ بحار الانوار، 52، 308(جامع الاحاديث).
(39) مسند احمد ج3 ص 420( اهل بیت).
(40) تفسير فرات کوفي، 139(جامع التفاسير)؛ الخرائج و الجرائح، ج‏3، ص: 1142(جامع الاحاديث)؛ التشريف بالمنن في التعريف بالفتن، ص: 204(جامع الاحاديث)؛ بحارالانوار، ج10، 134(جامع الاحاديث).

نرم افزارهای مورد استفاده برای منابع:
جامع الاحادیث 3، نور
کلام 2، نور
اهل بیت2
الشامله