جمع بندی روش مطالعه برای تدریس یک درس
تب‌های اولیه
با عرض سلام و خسته نباشید
بنده راجع به روش مطالعه اساتید سوال دارم.
اگر یک طلبه بخواهد نهایتا یک درس را تدریس کند یعنی استاد آن درس بشود و کاملا به مطلب اشراف داشته باشد دقیقا چه کار می کند ؟
راجع به فرآیند مطالعه سوال دارم.
| width: 700 | align: center |
|---|---|
| [TD="align: center"]با نام و یاد دوست | |
[/TD] | |
[TD="align: center"] [/TD] | |
| کارشناس بحث: استاد معتمد | |
با عرض سلام و خسته نباشید
بنده راجع به روش مطالعه اساتید سوال دارم.
اگر یک طلبه بخواهد نهایتا یک درس را تدریس کند یعنی استاد آن درس بشود و کاملا به مطلب اشراف داشته باشد دقیقا چه کار می کند ؟
راجع به فرآیند مطالعه سوال دارم.
با سلام و احترام
همانطور که خودتان هم اشاره کردید یکی از اصلی ترین اقدمات لازم جهت تدریس در کنار مهارت ها و روش های تدریس این است که فرد اشرافیت کامل نسبت به محتوای مورد تدریس داشته باشد. تحقق این امر نیازمند لوازمی است که البته ممکن است بسته به نوع محتوا، شرایط فردی و محیطی حاکم تفاوت هایی وجود داشته باشد؛ اما آنچه بیش از همه در میان اساتید برجسته و موفق دیده می شود هدف مندی و پشتکار در کنار استفاده از اصول مطالعه و یادگیری است که البته شاخصه هایی مثل اخلاص، توسل و توکل در دل آن جای گرفته است. بنابراین یک فرد برای یادگیری بهتر ضروری است پیش از به کارگیری روش های صحیح مطالعه، پیش زمینه های آن را در خود و محیط فراهم نماید. داشتن هدف، انگیزه، اخلاص، استاد خوب، آرامش، هم بحث و دوست خوب، محیط مناسب و ... از جمله این موارد است.
مهارت های مطالعه:
متخصصان روش های مختلفی را برای مطالعه عنوان کرده اند که معروف ترین آن روش «پس ختام» است. این روش که مبتنی بر 6 مرحله پیش خوانی، طرح سوال، خواندن، تفکر کردن، حفظ کردن و مرور است منجر به یادگیری بهتر و تسلط بیشتر بر محتوا می شود. بررسی شیوه مطالعه و تدریس عالمان گذشته نیز حاکی از آن است که نامبردگان هم همین روش ها را تحت عناوین دیگر به کار بسته و از آن بهره جسته اند. عباراتی مثل «الدرس حرفٌ و التکرارُ الفٌ» ناظر به همین روش هاست. بنابراین اگر می خواهید استاد یک درس شوید این موارد را مد نظر داشته باشید. البته این مطالب ناظر بر تحصیل استاد محور است:
1- حتما قبل از درس پیش مطالعه داشته باشید. وقتی شما با پیش زمینه وارد کلاس درس می شوید آن موقع فکر و ذهن شما تماماً درگیر فهم مطالب استاد نیست؛ بلکه از آن فراتر رفته و دائم داده ها را تحلیل و ارزیابی می کنید. این مسئله منجر به شکل گیری سوالات و انتقاداتی در ذهن شما می شود که زمینه پویایی و فهم بیشتر و بهتر را فراهم می کند.
2- تمرکز در کلاس درس لازم و ضروری است. لذا سعی کنید وقتی وارد کلاس می شوید تمام افکار و تشویش های ذهنی را پشت درب کلاس گذاشته و فارغ از همه اینها وارد کلاس شوید. روش کاربری برای تمرکز این است که برای افکار متفرقه خود زمان و ساعت تنظیم کنید. مثلا با خود بگویید هر روز ساعت 9 تا 9:30 شب به این مسائل فکر می کنم. با این کار هر زمان احساس کردید فکر شما در کلاس و یا هر جای دیگر در حال انحراف است با یادآوری این برنامه مانع از انحراف آن می شوید.
3- پرسش گری از ویژگی های بسیار خوب است که فرد از بدو تولد تا هنگام ممات باید آن را تقویت کرده و به دنبال کشف نادانسته ها باشد. لذا سعی کنید برای خود سوال ایجاد کرده و علاوه بر اینکه خودتان به دنبال پاسخ آن هستید، در کلاس درس هم پویا و فعال و سوال کننده باشید. البته سوال کردن هم آدابی دارد که اصلی ترین آن این است که سوال برای فهم مطلب باشد نه چیز دیگر.
4- در برخی موضوعات که نیاز به بررسی بیشتر دارد از استاد بخواهید منابع بیشتری در خصوص آن به شما معرفی کند.
5- بین زمان تدریس استاد تا مطالعه اولیه نیاید فاصله زیادی ایجاد شود. معمولا تا قبل از شروع روز بعد باید درس های روز قبل را حد اقل یک بار مرور کرده باشید؛ چون در غیر این صورت خیلی از مطالب استاد از ذهن شما پاک خواهد شد ولی وقتی مرور کنید به تثبیت آن کمک کرده اید.
6- مباحثه(1) دروس در حوزه از اصلی ترین اقدامات فراگیری علوم است که تاکید ویژه ای بر آن وجود دارد. تکرار، بیان، رفع اشکال، طرح درس، روش شدن ابهامات، تقویت مهارت تدریس، طرح سوال، تفکر و ... از جمله آثار مباحثه است که نباید از آن غفلت کرد.
7- معمولا سبک دروس حوزه به نحوی است که بعد از اقدامات مذکور این امکان برای شما فراهم است که در جلسه بعد یافته ها، ابهامات و اشکالات خود را در کلاس درس و در محضر استاد مورد ارزیابی قرار دهید.
8- همانطور که گفته شد بعد از طی کردن این مراحل، تکرار دروس فراگرفته شده برای تثبیت و دوام آن لازم و ضروری است. مطالعه مروری یکی از این روش ها است؛ منتها اگر شرایط فراهم باشد که فرد بتواند این دروس را در قالب تدریس یا ... برای فردی بیان کند حد ایده آل آن پیاده خواهد شد.
9- مکتوب کردن آموخته ها در تمام مراحل نیز از ضروریات است که در تثبیت و تنظیم اطلاعات نقش بسزایی دارد؛ به خصوص اگر با نظم منطقی تدوین شود. یکی از آفات یادگیری بی انضباطی علوم در ذهن است که فرآیند یادآوری و بکارگیری را با مشکل مواجه می کند؛ اما اگر علوم مذکور دارای ساختار منظم و منطقی باشد ذهن فرد مشکلی در این مسئله نداشته و موارد به صورت زنجیره وار در ذهن ثبت خواهد شد.
10- ...
پیروز و سربلند
پی نوشت:
1- مباحثه، آداب و فوائد
[=IranSans]اصول مطالعه و فراگيري بهتر
براي بهبود و افزايش توان يادگيري مي بايست اصول ذيل را با دقت اجرا كنيد. زيرا تنها با رعايت اين اصول است كه مي توانيد بهتر بياموزيد و از وقت حداكثر استفاده را ببريد. ما اين اصول را به سه مرحله تقسيم كرده ايم و در هر مرحله توصيه هاي سودمندي بيان داشته ايم. اين اصول عبارتند از:
اصولي كه قبل از مطالعه بايد رعايت كرد.
اصولي كه هنگام مطالعه بايد رعايت كرد.
اصولي كه بايد بعد از مطالعه رعايت كرد.
[=IranSans]1- اصول قبل از شروع مطالعه
شما بايد قبل از مطالعه براي خودتان هدفي را مشخص كنيد، به اين معني كه اين درس را به چه منظوري مي خواهيد مطالعه كنيد؟ آيا فقط نكته هاي اصلي درس را مي خواهيد يا قصد داريد همه ي مطالب كتاب را حفظ كنيد يا بفهميد. اين سؤالات در روند مطالعه ي شما از جهت كميّت و كيفيت مؤثر خواهد بود.
بعد از تعيين هدف بايد معلوم كنيد كه چه مقدار زمان مي خواهيد صرف مطالعه كنيد و اين كه چه حجمي از كتاب را مي خواهيد بخوانيد. روان شناسان معتقدند كه مغز انسان تمايل شديدي به انجام هرچه سريع تر كار دارد و به همين دليل اگر زمان و مقدار مطالعه مشخص نشود، موجب سردرگمي و كاهش دقت در هنگام مطالعه مي شود. از طرفي تعيين زمان و مقدار مطالعه به خواننده آرامش مي دهد و اين آرامش موجب افزايش ميزان يادگيري و سرعت مطالعه مي شود.
يادگيري تمركز حواس است بنابراين شما بايد در محيطي مطالعه كنيد كه عوامل حواس پرتي و عدم تمركز به حدّاقل برسد.
همان گونه كه مطالعه با شكم خالي و در حال گرسنگي كم اثر و بي فايده است مطالعه پس از صرف غذاي زياد و سنگين و با شكم پر نيز غيرمفيد بوده و منجر به يادگيري نمي شود. بنابراين سعي كنيد با وضعيت جسماني راحتي به مطالعه بپردازيد. به قول شاعر:
« نه چندان بخور كز دهانت برآيد... نه چندان كه از ضعف جانت درآيد » [=IranSans]2- اصول هنگام مطالعه
دانش آموزي كه به منظور يادگيري و به صورت هدف دار مطالعه مي كند براي يادگيري بهتر بايد مطالعه ي فعال داشته باشد شما مي توانيد با خلاصه برداري، حلّ تمرين، علامت گذاري و گزينش نكته هاي مهم، مطالعه ي خودتان را فعال كنيد. هم چنين سعي كنيد با طرح سؤالاتي از قبيل اين كه هدف اصلي نويسنده چيست؟ اين كه كتاب راجع به چه موضوعي است؟ نكات اصلي و فرعي كدام است؟ آيا مطالب از نظر شما اهميت دارد؟ و سؤالاتي از اين قبيل. خلاصه اين كه عادت پرسيدن را در حين مطالعه در خود تقويت كنيد.
وقتي تصميم مي گيريد، فوراً شروع كنيد و اجازه ندهيد افكار مزاحم مانع شما شود. سعي كنيد با روش هاي گفته شده در مهارت تمركز حواس، تمركز خود را افزايش داده و از دقت خود نهايت استفاده را ببريد.
شخص اگر در خواندن كمر همت ببندد و با فعاليت هاي ذهني خويش به درك بيشتري نايل شود كار بزرگي انجام داده است. اين نوع خواندن پوياتر و مستلزم فعاليت هاي مختلف بيشتري است. ( منظور مهارت هاي اشاره شده در اين كتاب است ).
براي داشتن يك مطالعه ي مفيد و به منظور درك بهتر مطالب بايد پس از حدود 45 دقيقه مطالعه به خود استراحت كوتاهي(10 الي 15 دقيقه) بدهيد.
براي اين كه مطالعه ي مؤثر داشته باشيد بايد با روش هاي استاندارد مطالعه آشنا شويد. البته روش هاي مطالعه ي زيادي مطرح شده است ولي از ميان اين روش ها روش مطالعه PQ4R يا پس ختام مي تواند براي شما بسيار مؤثر باشد كه در ادامه مطالب به بيان اين روش پرداخته مي شود.
[=IranSans]3- اصول بعد از مطالعه
پس از اين كه مطالعه ي شما به پايان رسيد نبايد تصور كنيد كه كارتان تمام شده و مطالبي را كه مطالعه كرديد ديگر از يادتان نمي رود. بلكه مهم ترين بخش، تكرار و مرور مطالب مطالعه شده است. درواقع شما با مطالعه ي مؤثر مطالب را خلاصه نويسي و دسته بندي كرده ايد. تا در مواقع مختلف از جمله امتحان و آزمون بتوانيد با مرور مطالب به حافظه ي خود در به ياد سپردن مطالب كمك كنيد. بنابراين بايد با مرور و تكرار مطالب، ضريب ماندگاري مطالب آموخته شده را در ذهن خويش افزايش دهيد. البته مباحثه با دوستان و هم چنين درس دادن به جمعي از دانش آموزان نيز يك راه مفيد براي درك بهتر مطالب و تثبيت يادگيري و رفع اشكالات درسي است.
[=IranSans]روش صحيح مطالعه
مطالعه يك فنّ و مهارت است و يك دانش آموز ماهر بايد روش درست مطالعه را بداند تا بتواند بهتر ياد بگيرد، بهتر امتحان بدهد، از درس خواندن لذت ببرد و نهايتاً اين كه از عملكرد خويش احساس خوبي داشته باشد.
متخصصان، روش هاي مختلفي را براي مطالعه ي مؤثر عنوان كرده اند كه يكي از بهترين و مؤثرترين روش هاي مطالعه، روش PQ4R است كه در زبان فارسي « پس ختام » نام گرفته و شامل شش مرحله مي باشد.
[=IranSans]اين مراحل عبارتند از:
پيش خواني( preview)
سؤال گذاري( Questioning)
خواندن( Reading)
تفكر كردن( Remind)
از حفظ گفتن( Recite)
مرور كردن( Review)
اگر مي خواهيد مطالب يك كتاب يا فصلي از يك كتاب را ياد بگيريد، ابتدا به سرعت، تمام آن فصل را يك بار از نظر بگذرانيد تا يك برداشت كلي از موضوع ها و مفاهيم آن فصل به دست آوريد. در اين مرحله مي توانيد قسمت هاي مهم و اصلي فصل را تشخيص بدهيد تا در مراحل بعدي مطالعه بيشتر روي يادگيري آن قسمت ها تمركز كنيد. در مرحله ي پيش خواني فقط به دنبال به دست آوردن مفاهيم كلي و موضوع هاي اصلي فصل هستيم، پس بهتر است تيترهاي اصلي و فرعي را مطالعه كنيد زيرا هدف هاي اصلي هر فصل را مي توان در اين تيترها پيدا كرد.
بسياري از نكات كليدي و اصلي هر پاراگراف را مي توان در لغات Bold يا كلمات Italic پيدا كرد. مرحله ي پيش خواني به شما كمك مي كند كه علاوه بر يك آشنايي مقدماتي با موضوع فصل، نكات اصلي و فرعي را تا حدّ بسيار زيادي تشخيص بدهيد و براي ورود به مرحله ي بعدي يعني سؤال كردن آماده شويد.
[=IranSans]2- سؤال كردن
بعد از پشت سر گذاشتن مرحله ي پيش خواني و آشنايي كلي با مطالب فصل، سعي كنيد در رابطه با موضوع مطالعه سؤال هايي طرح كنيد. بهترين راه براي انجام اين كار اين است كه عناوين، سرفصل ها و تيترهاي اصلي را به سؤال تبديل كنيد. براي مثال در رابطه با همين مطلبي كه مطالعه مي كنيد مي توانيد بپرسيد: روش پس ختام چيست؟ چند مرحله دارد؟ و...
بهتر است سؤالات شما تا حدّ امكان ساده و متناسب با برداشت سطحي شما در حين پيش خواني باشند. در عين حال سعي كنيد سؤالات را با كلماتي از قبيل: چگونه، چه كسي، چرا، چه چيزي، بسازيد. سؤالات را حتماً يادداشت كنيد تا در مراحل بعدي بتوانيد پاسخ آن ها را به دست آوريد در بعضي مواقع با همين سؤالات به ظاهر ساده مي توانيد به تعداد زيادي از سؤالات امتحاني دست پيدا كنيد. باز هم تكرار مي كنيم، سعي كنيد تيترهاي اصلي و يا فرعي را به سؤال تبديل كنيد. سؤال گذاري ممكن است وقت شما را بگيرد و كمي مشكل باشد ولي به طور چشم گيري تمركز حواس، دقت و سرعت عمل شما را افزايش مي دهد و موجب سهول يادگيري شما مي شود.
[=IranSans]3- خواندن
همه ي ما وقتي درس مي خوانيم منظورمان اين است كه درس را ياد بگيريم، بفهميم، حفظ كنيم و به خاطر بسپاريم براي همين سعي مي كنيم خط به خط كتاب و جزوه را بخوانيم و حفظ كنيم و در ذهن خود تكرار كنيم در صورتي كه به گفته ي« توني بوزان » از محققين بنام روش هاي مطالعاتي، هدف از مرحله ي خواندن يادگيري و به خاطر سپردن مطالب نيست. هدف از مرحله ي خواندن فقط فهميدن و انتقال اطلاعات از كتاب به يادداشت ها است. يعني خلاصه نويسي و يادگيري و به خاطر سپردن مطالب بايد از روي خلاصه نويسي ها و در زمان هاي مرور صورت گيرد.
در اين مرحله مطالب فصل را با دقت و به طور كامل مطالعه كنيد. در حين مطالعه سعي كنيد به سؤالاتي كه قبلاً طرح كرده ايد جواب دهيد. در اين مرحله بايد بعد از مطالعه و تفكر در مورد موضوع هر بخش، خلاصه برداري را فراموش نكنيد. سعي كنيد با خلاصه برداري كردن- به روشي كه در مهارت خلاصه برداري گفته شده است- طوري مطالب خود را تنظيم كنيد كه در مراحل بعد بتوانيد به راحتي حفظ كنيد و به خاطر بسپاريد. در اين ميان استفاده از خلاقيت و مهارت هاي ابداعي بسيار مؤثر مي باشد.
[=IranSans]4- تفكر
به طور كلي اين مرحله در همه ي مراحل مطالعه نقش كليدي دارد. به خصوص در هنگام خواندن و طراحي سؤال. بنابراين سعي كنيد در هنگام خواندن در مورد مطالب و مثال ها فكر كنيد و از مطالب تصويرسازي ذهني داشته باشيد.هم چنين سعي كنيد بين آن چه كه از قبل در مورد اين مطالب مي ذدانستيد و آن چه مي خوانيد ارتباط برقرار كنيد.
[=IranSans]5- از حفظ گفتن
پس از پشت سر گذاشتن دو مرحله ي قبل يعني خواندن و تفكر سعي كنيد مطالب مهم آن را براي خودتان بازگو كنيد. ضمناً سعي كنيد به سؤالاتي كه قبلاً طرح كرده ايد به زبان خودتان پاسخ دهيد. بهتر است در اين مرحله به جاي استفاده از جملات كتاب از جملات ساخته ي خودتان استفاده كنيد. درواقع سعي كنيد مطال مطالعه شده را به زبان خودتان و آن طور كه راحت تر هستيد بازگو كنيد. سعي كنيد خودتان را از قيد و بند جملات كتاب آزاد كنيد. از حفظ گفتن به شما كمك مي كند كه بخش هايي را كه خوب ياد نگرفته ايد تشخيص بدهيد و آن ها را از نو بخوانيد.
[=IranSans]6- مرور كردن
وقتي كه تمام فصل را خوانديد در فاصله هاي مناسب مطالب مطالعه شده را مرور كنيد. بهترين راه مرور كردن اين است كه از خلاصه هاي خودتان استفاده كنيد و سعي كنيد سؤالات هر فصل را ( چه آن هايي كه خودتان طرح كرده ايد، چه آنهايي را كه كتاب طرح كرده است) بدون مراجعه به مطالب متن درس پاسخ بدهيد. بخش هايي را كه نمي توانيد به سؤالات آن ها جواب بدهيد، از نو بخوانيد يا اين كه با مراجعه به خلاصه هاي تان دوباره آن ها را مرور كنيد. مرحله ي ششم را در فاصله هاي مناسب تكرار كنيد تا تمامي مطالب مطرح شده را به خاطر بسپاريد.
مهم ترين قسمت مطالعه كه سبب ثبت اطلاعات در لايه هاي زيرين ذهن مي شود و جلوي فراموشي را مي گيرد مرور كردن است به طوري كه پيشينيان معتقد بودند ( الدرس حرف و التكرار الف) يعني درس يكبار و تكرار هزاربار. خوش بختانه مطالعات دانشمندان علوم روانشناسي و يادگيري از جمله مطالعات آقاي لايتنر اين هزار بار را به 4 بار تقليل داده است.
1- يك روز بعد كه فراموشي را تا يك هفته به تأخير مي اندازد.
2- يك هفته بعد كه فراموشي را تا يك ماه به تأخير مي اندازد.
3- يك ماه بعد كه فراموشي را تا چهار ماه به تأخيرمي اندازد.
4- چهار ماه بعد كه فراموشي را تا يك سال به تأخير مي اندازد.
نكاتي درباره ي زمان و مكان مطالعه
قبل از اين كه به شرايط و امكانات مطلوب براي يك مطالعه ي دلپذير و مناسب اشاره كنيم ذكر اين نكته را ضروري مي دانيم كه گاهي فراهم كردن اين شراي براي همگان امكان پذير نيست طبيعي است كه عدم وجود اين شرايط نبايد بهانه اي براي عدم موفقيت شما باشد. بسياري از نوابع و انسان هاي تاريخ ساز مشكلات و مزاحمت ها را ناديده گرفتند و توانسته اند با انگيزه ي قوي بر مطالب درسي خود تمركز كرده و با غلبه بر مشكلات سرآمد روزگار خود باشند.
ولي اگر بتوانيد شرايط زير را فراهم كنيد به تمركز حواس و مطالعه مؤثرتر كمك خواهد شد.
[=IranSans]1- ميز مطالعه داشته باشيد: روي ميز شما بايد وسايل و لوازم مرتبط با درس باشد مثل: كتاب هاي كمك درسي، خط كش و...بنابراين عكس، نامه ي خصوصي و يا هر چيزي كه موجب حواس پرتي شما باشد را نبايد روي ميز قرار دهيد. به خصوص موبايل را در هنگام درس خواندن از خود دور كنيد.
2- داشتن اتاق، موجب آمادگي ذهني بيشتر و تمركز حواس بهتر در حين مطالعه مي شود.
3- هر چقدر اتاقتان بدور از سروصدا باشد بهتر است.
4- در اتاق مطالعه بايد هواي تازه جريان داشته باشد. بنابراين گاهي پنجره را باز كنيد تا هواي اتاقتان عوض شود.
5- سعي كنيد اتاقتان نور مناسب داشته باشد. مطالعه در فضايي با نور كم و نامناسب و حتي نور زياد و تند موجب خستگي و كاهش تمركز مي شود. نور مكان مطالعه بايد كافي و مناسب باشد تا عمل ديدن به خوبي انجام شود. روشنايي روز بهترين نوع آن است، نور نبايد به صورت مستقيم روي صفحه ي كتاب بتابد زيرا نور مستقيم باعث خستگي چشم و كاهش ميزان ديد مي شود و درك شما را از مطالب كاهش مي دهد. هم چنين نبايد در محلي بنشينيد كه نور روي كتاب سايه بيندازد.
6- مطالعه در كنار وسايل صوتي و تصويري روشن و در اتاقي كه در و ديوار آن پر از عكس هاي مختلف است موجبات حواس پرتي را ايجاد مي كند بنابراين سعي كنيد عادات غلط را از خود دور كنيد و بي جهت به خود تلقين نكنيد كه مثلاً من با صداي موزيك بهتر درس را مي فهمم.
نشستن پشت ميز مطالعه بهترين حالت براي درس خواندن و لم دادن و دراز كشيدن بدترين حالت است. چرا كه موجب خستگي و خواب آلودگي شما مي شود و امكان استفاده از دست هايتان براي يادداشت برداري را محدود مي كند.
8- اگر اتاق مشترك داريد سعي كنيد ميزتان رو به روي هم نباشد.
9-هر از چند گاهي دكور اتاقتان را تغيير دهيد تا انگيزه و نشاط در شما تقويت شود.
10- به اتاقتان برسيد. بي نظمي و شلختگي شما را كلافه مي كند و براي پيدا كردن اشياء و لوازم خود عصبي مي شويد و وقت تان گرفته مي شود و نهايتاً آمادگي شما براي مطالعه به شدت كاهش مي يابد.
11- سعي كنيد كتاب ها و دفاتر و ساير وسايل نوشتاري تان و هم چنين كتاب هاي كار و فرهنگ لغات آماده و در دسترس باشد.
12- سعي كنيد برنامه ي زماني منظم داشته باشيد و به آن عمل كنيد.
13- بهترين زمان براي يادگيري و مطالعه بستگي به عادات فردي شما دارد.
شما زماني مي توانيد بهتر ياد بگيريد كه آمادگي و احساس بهتري داشته باشيد. بنابراين سعي كنيد ساعات انرژيك ( پرانرژي ) خود را شناسايي كنيد و دروس خود را در آن ساعات مطالعه كنيد.
14- بهتر است دروس حفظ كردني را صبح زود مرور كنيد.
15- از مطالعه ي طولاني و پشت سر هم پرهيز كنيد. بهتر است به جاي سه ساعت مطالعه مستمر و مداوم آن را به سه بخش 45 دقيقه اي تقسيم كنيد و در فواصل زماني مشخص به خودتان استراحت بدهيد.
16- اگر مي خواهيد از استرس شديد شب امتحان و پرخواني خسته كننده ي مطالب نجات پيدا كنيد بهتر است با برنامه، مستمر و روزانه درس بخوانيد و آخر هفته مرور و ارزيابي كنيد.
17- جمعه ها روز استراحت و زمان پرداختن به كارهاي ضروري، ديد و بازديد و نظافت است. سعي كنيد در طول هفته كارهاي تان را انجام دهيد تا از روز جمعه ي خود نهايت لذت را ببريد ولي اگر تكاليف درسي ضروري و يا دروس عقب مانده داشتيد صبح انجام دهيد و لااقل نيمي از روز را به استراحت بپردازيد.
سوال:
بنده راجع به روش مطالعه اساتید سوال دارم. اگر یک طلبه بخواهد نهایتا یک درس را تدریس کند یعنی استاد آن درس بشود و کاملا به مطلب اشراف داشته باشد دقیقا چه کار می کند؟
پاسخ:
همانطور که خودتان هم اشاره کردید یکی از اصلی ترین اقدمات لازم جهت تدریس در کنار مهارت ها و روش های تدریس این است که فرد اشرافیت کامل نسبت به محتوای مورد تدریس داشته باشد. تحقق این امر نیازمند لوازمی است که البته ممکن است بسته به نوع محتوا، شرایط فردی و محیطی حاکم تفاوت هایی وجود داشته باشد؛ اما آنچه بیش از همه در میان اساتید برجسته و موفق دیده می شود هدف مندی و پشتکار در کنار استفاده از اصول مطالعه و یادگیری است که البته شاخصه هایی مثل اخلاص، توسل و توکل در دل آن جای گرفته است. بنابراین یک فرد برای یادگیری بهتر ضروری است پیش از به کارگیری روش های صحیح مطالعه، پیش زمینه های آن را در خود و محیط فراهم نماید. داشتن هدف، انگیزه، اخلاص، استاد خوب، آرامش، هم بحث و دوست خوب، محیط مناسب و ... از جمله این موارد است.
مهارت های مطالعه:
متخصصان روش های مختلفی را برای مطالعه عنوان کرده اند که معروف ترین آن روش «پس ختام» است. این روش که مبتنی بر 6 مرحله پیش خوانی، طرح سوال، خواندن، تفکر کردن، حفظ کردن و مرور است منجر به یادگیری بهتر و تسلط بیشتر بر محتوا می شود.(1) بررسی شیوه مطالعه و تدریس عالمان گذشته نیز حاکی از آن است که نامبردگان هم همین روش ها را تحت عناوین دیگر به کار بسته و از آن بهره جسته اند. عباراتی مثل «الدرس حرفٌ و التکرارُ الفٌ» ناظر به همین روش هاست. بنابراین اگر می خواهید استاد یک درس شوید این موارد را مد نظر داشته باشید. البته این مطالب ناظر بر تحصیل استاد محور است:
1- حتما قبل از درس پیش مطالعه داشته باشید. وقتی شما با پیش زمینه وارد کلاس درس می شوید آن موقع فکر و ذهن شما تماماً درگیر فهم مطالب استاد نیست؛ بلکه از آن فراتر رفته و دائم داده ها را تحلیل و ارزیابی می کنید. این مسئله منجر به شکل گیری سوالات و انتقاداتی در ذهن شما می شود که زمینه پویایی و فهم بیشتر و بهتر را فراهم می کند.
2- تمرکز در کلاس درس لازم و ضروری است. لذا سعی کنید وقتی وارد کلاس می شوید تمام افکار و تشویش های ذهنی را پشت درب کلاس گذاشته و فارغ از همه اینها وارد کلاس شوید. روش کاربری برای تمرکز این است که برای افکار متفرقه خود زمان و ساعت تنظیم کنید. مثلا با خود بگویید هر روز ساعت 9 تا 9:30 شب به این مسائل فکر می کنم. با این کار هر زمان احساس کردید فکر شما در کلاس و یا هر جای دیگر در حال انحراف است با یادآوری این برنامه مانع از انحراف آن می شوید.
3- پرسش گری از ویژگی های بسیار خوب است که فرد از بدو تولد تا پایان عمر باید آن را تقویت کرده و به دنبال کشف نادانسته ها باشد. لذا سعی کنید برای خود سوال ایجاد کرده و علاوه بر اینکه خودتان به دنبال پاسخ آن هستید، در کلاس درس هم پویا و فعال و سوال کننده باشید. البته سوال کردن هم آدابی دارد که اصلی ترین آن این است که سوال برای فهم مطلب باشد نه چیز دیگر.
4- در برخی موضوعات که نیاز به بررسی بیشتر دارد از استاد بخواهید منابع بیشتری به شما معرفی کند.
5- بین زمان تدریس استاد تا مطالعه اولیه نیاید فاصله زیادی ایجاد شود. معمولاً تا قبل از شروع روز بعد باید درس های روز قبل را حداقل یک بار مرور کرده باشید؛ چون در غیر این صورت خیلی از مطالب استاد از ذهن شما پاک خواهد شد؛ ولی وقتی مرور کنید به تثبیت آن کمک کرده اید.
6- مباحثه دروس در حوزه از اصلی ترین اقدامات فراگیری علوم است که تاکید ویژه ای بر آن وجود دارد. تکرار، بیان، رفع اشکال، طرح درس، روش شدن ابهامات، تقویت مهارت تدریس، طرح سوال، تفکر و ... از جمله آثار مباحثه است که نباید از آن غفلت کرد.(2)
7- معمولا سبک دروس حوزه به نحوی است که بعد از اقدامات مذکور این امکان برای شما فراهم است که در جلسه بعد یافته ها، ابهامات و اشکالات خود را در کلاس درس و در محضر استاد مورد ارزیابی قرار دهید. این مسئله به درک و فهم بیشتر مطلب کمک می کند.
8- همانطور که گفته شد، بعد از طی کردن این مراحل، تکرار دروس فراگرفته شده برای تثبیت و دوام آن لازم و ضروری است. مطالعه مروری یکی از این روش ها است؛ منتها اگر شرایط فراهم باشد که فرد بتواند این دروس را در قالب تدریس یا ... برای فردی بیان کند حد ایده آل آن پیاده خواهد شد.
9- مکتوب کردن آموخته ها در تمام مراحل نیز از ضروریات است که در تثبیت و تنظیم اطلاعات نقش بسزایی دارد؛ به خصوص اگر با نظم منطقی تدوین شود. یکی از آفات یادگیری، بی انضباطی علوم در ذهن است که فرآیند یادآوری و بکارگیری را با مشکل مواجه می کند؛ اما اگر علوم مذکور دارای ساختار منظم و منطقی باشد ذهن فرد مشکلی در این مسئله نداشته و موارد به صورت زنجیره وار در ذهن ثبت خواهد شد.
مطالب مرتبط در خصوص روش های تدریس:
کلیات فنون و روش های تدریس
وظایف متقابل استاد و دانشجو در تعلیم و تعلّم
جلوه های معلمی استاد مطهری (ره)
اعتماد به نفس درس دادن ندارم
رفتار استاد در برابر دانشجویان اش چگونه باید باشد؟
مشکل در تدریس
سایت روش تدریس
پی نوشت:
1. برای مطالعه بیشتر: مهارت هاي مطالعه صحيح براي درس خواندن
2- برای مطالعه بیشتر: مباحثه، آداب و فوائد