آرزوهاى طولانى!
تب‌های اولیه
قال على عليه السلام:
«ما اطالَ احَدٌ الْامَلَ الّا نَسِىَ الْاجَلَ و اساءَ الْعَمَلَ»؛
«هيچ انسانى آرزوهاى خود را طولانى نمىكند، مگر اين كه مرگ را فراموش مىكند و اعمال او بد مىشود!».[1]
آرى آرزوهاى دور و دراز، انسان را گرفتار سوء رفتار و قبح اعمال مىكند. در زبان عرب دو لغت به معناى اميد و آرزوست؛ يكى «رجاء» و ديگرى «أمَل» است، اوّلى بار مثبت دارد و منظور از آن اميد و آرزوى سازنده است، ولى «امَل» گاه بار منفى دارد و به معنى آرزوهاى غيرسازنده است. ظاهراً در فارسى «اميد» معادل «رجاء» و «آرزو» معادل «امل» است.
حضرت على عليه السلام در اين روايت پرمعنى به يكى از جنبههاى منفى «أمل» مىپردازد و تأثير سوء آن را در اعمال انسان گوشزد مىنمايد.
سؤال: راستى چرا «آرزوهاى طولانى» اين قدر بد است؟
پاسخ: خاصيّت زرق و برق مادّى دنيا اين است كه از دور جاذبه قوى دارد، امّا وقتى انسان به نزديك آن مىرسد به آن عادت مىكند و جاذبه خود را از دست مىدهد. مانند موادّ مخدّر كه افراد قبل از رسيدن به آن برايشان جاذبه دارد، امّا وقتى معتاد شدند ديگر جذبهاى براى آنها
ندارد. و بايد مرتّباً مقدار آن را افزايش دهند تا در كام مرگ فرو روند.
شخصى كه اجارهنشين است و از مشكلات آن رنج مىبرد آرزو مىكند كه خانهاى ملكى، هر چند كوچك نصيبش شود و اين برايش فوق العاده جاذبه دارد، امّا هنگامى كه به آن مىرسد، پس از مدّت كوتاهى برايش عادى مىشود و آرزوى خانهاى بزرگتر با امكانات بيشتر مىكند، امّا به آن هم قانع نيست و هر روز در فكر منزل مرفّهترى است.
هفت اقليم ار بگيرد پادشاه همچنان در بند اقليمى دگر!
بنابراين آرزوها مرز و پايانى ندارد، بدين جهت اگر انسان بخواهد به آرزوهاى خويش برسد بايد تمام نيرويش را صرف رسيدن به آن نمايد و طبيعى است كه ديگر وقت و نيرويى ندارد كه صرف جهان آخرت نمايد.
بدين جهت در احاديث معصومين آرزوهاى طولانى مذمّت گرديده و موجب فراموش كردن آخرت شمرده شده است.[2]
اين مطلب را نيز در نظر داشته باشيم كه زيادى نعمت، كه معمولًا آرزوهاى طولانى در راستاى تحصيل آن است، در بسيارى از موارد مايه بدبختى است! حضرت رسول صلى الله عليه و آله از بيابانى عبور مىكردند، فرمود: برويد مقدارى شير بياوريد و پول آن را هم به صاحب حيوان بدهيد. صاحب آن حيوان از دادن شير به پيامبر صلى الله عليه و آله امتناع ورزيد! پيامبر صلى الله عليه و آله دعا كرد كه اموالش زياد شود! از آن جا گذشتند و به شبان ديگرى رسيدند و همان تقاضا را مطرح كردند. آن شبان ادب كرد و به سرعت مقدارى شير در اختيار پيامبر صلى الله عليه و آله و همراهان قرار داد. حضرت دست به دعا برداشت و فرمود: خدايا! به اندازه كفاف و عفاف به او نعمت ارزانى دار! اصحاب از تفاوت اين دو دعا، براى آن دو نفر پرسيدند؟ حضرت فرمود: زيادى نعمت براى شخص اوّل مايه رنج و عذاب است .[3]
[1] - غرر الحكم و درر الكلم، جلد 6، صفحه 101، حديث 9676.
[2] - در روايتى از امام على عليه السلام مىخوانيم:« طُولُ الْامَلِ يُنْسِى الْآخِرَةَ، آرزوهاى طولانى سبب فراموشى آخرت است»( اخلاق در قرآن، جلد سوم، صفحه 188).
[3] - بحار الانوار، جلد 69، صفحه 61، حديث 4.
