آداب خواستگاری
تب‌های اولیه
اهمیت مراسم خواستگاري
مراسم خواستگاري از اهمیت شایانی برخوردار است. زیرا، در آغاز فرآیند ازدواج میتواند
پشتوانه اي قوي براي دختر و پسر باشد و از سوي دیگر عدم برگزاري صحیح آن می تواند، باعث
ناپایداري زندگی مشترك دختر و پسر شود.
از اهمیت مراسم خواستگاري، آشنایی و شناخت بیشتر خانواده ها و پسر و دختر از یکدیگر است.
مراسم خواستگاري به علت آن که در بستری سالم با نظارت خانواده ها و دختر و پسر بالنده برگزار
میشود. به آنها کمک میکند تا دقیقتر با همه جنبه هاي همدیگر آشنا شوند و با شناخت عمیق تر با هم
وصلت کنند.
این شناخت به دختر و پسر و خانواده هاي آنها این امکان را میدهد تا به فواید ارزشمندي دست یابند.
به گونه اي که امام صادق (علیه السلام) به فردي که در فکر ازدواج بود، فرمودند:
«کمال دقت را به خرج بده که وجودت را در کجا قرار میدهی و چه کسی را شریک مال و آگاه بر دین و اسرار و
امانت خود قرار میدهی!»
فواید خواستگاری
بررسی هر یک از اعضاي خانواده:
در مراسم خواستگاري تمام افراد خانواده در شناسایی مناسب بودن دختر و پسر نقش دارند.
هر کدام از اعضاي خانواده دختر یا پسر، از دید خاص خود به آن دو می نگرند و این امر به پسر و دختر این فرصت را میدهد تا به شناخت بهتري از یکدیگر برسند. این شناخت عبارت است از:
1. استحکام خانوادگی: در مراسم خواستگاري، وقتی که تمام افراد خانواده، پس از ارزیابی هاي خود، فرد مقابل را تأیید میکنند. امید بیشتري به استحکام زندگی آن دو است، تا زمانی که فقط یک فرد به انتخاب فردي دیگر می پردازد.
2. کاهش تردید: شناخت از فرد مقابل که توسط همراهان صورت می گیرد، براي او اطمینان آور است. وقتی که چند نفر به خوبی فرد مورد نظر صحه میگذارند، فرد با اتکا به شناختی که از ناحیه دیگران به دست می آورد از آرامش روانی بیشتري برخوردار می شود.
بدین ترتیب هر کدام از دختر یا پسر به هنگام گزینش همسر از قوت قلب بیشتري برخوردار می گردند. در حالی که در انتخاب فردي، که توسط خود دختر یا پسر صورت می گیرد، آنها مدام نگران هستند که مبادا فرد مقابل از شایستگی هاي لازم برخوردار نباشد.
زیرا در این صورت او خود را در نزد والدینش به خاطر انتخاب نامناسبی که داشته است، مستحق سرزنش می بیند و در این حالت از آرامش روانی کمتري برخوردار می شود.
3. احساس احترام در دختر: حسن دیگري که خواستگاري جمعی دارد این است که در آن دختر، احساس احترام بیشتري می کند و برداشت او این است که براي او احترام ویژه اي قائل شده اند. از سویی، حیا و حرمت دختر نیز کاملاً حفظ میشود. حال آن که در انتخاب فردي، این امر مهم نادیده گرفته میشود و دختر فاقد چنین احساسی خواهد بود.
4. نوع شخصیت: آدمها داراي شخصیتهاي متفاوتی هستند براي نمونه، برخی ماجراجو هستند، عده اي هنرمند و .... باید در مراسم هاي خواستگاري نوع شخصیت فرد مقابل شناسایی شود. تا پسر و دختر بفهمند آیا شخصیت شبیه به یکدیگر دارند یا خیر. در صورتی که جواب خیر باشد از ازدواج نامناسب جلوگیري میشود.
5. انگیزه ازدواج: انگیزه ازدواج باید بلند مدت باشد. عده اي به منظور اهداف و انگیزه هاي کوتاه مدت مثل هوش، زیبایی، شهوترانی و ... به خواستگاري دختري می روند. در مراسم خواستگاري جمعی انگیزه هاي ازدواج راحت تر شناخته می شود.
6. تعادل شخصیتی: در مراسم هاي خواستگاري به تعادل شخصیت فرد توجه شود. برخی افراد بنا به دلایل گوناگونی از جمله دورة کودکی و نوجوانانی ناشاد و ناسالم، نداشتن رشد عقلانی و استقلال فکري و ... دچار عدم تعادل شخصیت و به قولی دمدمی مزاج میباشند.در مراسم خواستگاري جمعی تعادل روحی روانی دختر و پسر را میتوان به خوبی ارزیابی کرد.
7. مفهوم عشق و محبت: یکی دیگر از فواید این است مفهوم عشق و محبت و توانایی ابراز کردن آن توسط دختر و پسر را میتوان در رفتار اعضاي خانواده با یکدیگر بررسی نمود.
زمان خواستگاري
قرار خواستگاري باید زمانی مناسب گذاشته شود که افراد آرامش داشته باشند. بنابراین در زمان مناسبی از شب که همه از کار روزانه فارغ شده اند یا در روز تعطیل و در هوایی مناسب، بهتر است. امام باقر(علیه السلام) خواستگاري در هواي گرم را نهی فرموده و امام علی (علیه السلام) روز جمعه را پیشنهاد داده که هم روز مبارکی است و هم روز تعطیل است.
نکته قابل توجه این است که زمان خواستگاري جلسه اول نباید طولانی شود.
خانواده ها هم باید همه تلاش خود را براي برنامه ریزي این زمان داشته باشند مثلاً، قسمتی از زمان را صرف احوال پرسی با یکدیگر کرده و بقیه زمان را به صحبت دختر و پسر اختصاص دهند تا با یکدیگر گفتگو نمایند. خانواده ها هم میتوانند در این مدت درباره مسائل مورد علاقه خود گفتگو کنند.
مکان خواستگاري
امروزه برخی خانواده ها به دلایل گوناگون از جمله پایین بودن محله، کوچک بودن خانه و ... مراسم خواستگاري را در مکان غیر از خانه خود و بدون حضور بزرگترها برگزار می کنند. گاهی نیز خود جوانان مثلاً برخی دانشجویان به علت این که خانوادهشان در شهر دیگري زندگی میکنند، مراسم خواستگاري را در دانشگاه و بدون حضور بزرگترها انجام می دهند.باید توجه داشت که انجام آداب و ر سوم مراسم خواستگاري با حضور خانواده ها و در خانه دختر، میتواند شناخت دقیقتري از فرد مقابل و خانواده اش حاصل نماید از جمله:
1. محیط خانه: دیدن محیط خانه فرد مقابل مثل نحوه چیدمان وسایل خانه، وسایل پذیرایی و ... بیانگر فرهنگ خانواده فرد مقابل است.
2. رفتار خانواده: رفتار خانواده فرد مقابل در مراسم خواستگاري مثل شیوه پذیرایی، تعارفات .. نشانگر سطح فرهنگ و آداب رفتاري او و خانواده اش می باشد.
3. پوشش: نحوه پوشش فرد مقابل و خانواده اش بیانگر میزان رعایت حریم محرم و نامحرم،سلیقه در پوشیدن لباس و ... به ما کمک می کند.
بسیاري از موارد مانند مشاهده شیوه صحبت خانواده فرد مقابل با یکدیگر، رفتار کودکان آنها... در مراسم خواستگاري می تواند شناخت دقیق تري به ما دهد. هم چنین میتوان مراسم هاي بعدي خواستگاري را با موافقت خانواده عروس و داماد در خانه پسر برگزار کرد تا شناخت هر دو خانواده، پسر و دختر از هم عمیق تر و بیشتر گردد.
روش خواستگاري توافق خانواده ها در روش خواستگاري و احترام به آداب و رسوم حائز اهمیت است. برخی در جلسه اول خانواده پسر را بدون حضور او می پذیرند و در صورت موافقت از شرایط ظاهري یکدیگر، در جلسه دوم با داماد حاضر می شوند، برخی دیگر به این صورت است که ابتدا پدر عروس با پسر صحبت میکند و پس از رضایت از جانب دو طرف جلسها ي با حضور خانواده پسر برگزار می گردد و برخی هم از همان ابتدا، خانواده همراه داماد در جلسه اول حاضر می شوند و ....
پوشش مناسب خواستگاري لباس افراد نشان دهنده شخصیت، طرز تفکر و فرهنگ آنان است. نادیده گرفتن این اصل از سوي دختر و پسر می تواند صدمات جبران ناپذیري را براي آنان به همراه داشته باشد. بنابراین، بر دختر، پسر و خانواده هر دو آنها لازم است لباسی مناسب از لحاظ رنگ و مدل، ارزشهاي دینی و جامعه، بدون پز و چشم و هم چشمی انتخاب کنند.
برخی گمان میکنند لباس روز خواستگاري باید همان گونه باشد که همیشه می پوشند، برخی دیگر عقیده دارند باید از لباسهاي مجلسی شیک با آرایش هاي تند استفاده کنند. باید دانست این گونه پوشش ها مناسب مراسم خواستگاري نیست. بهتر است در جلسه خواستگاري، لباس متناسب آن جلسه را پوشید. زیرا دیدن دختر و پسر در لباس مناسب خواستگاري تأثیر عمیقی بر هر دو و خانواده هایشان دارد.
آراستگی در خواستگاري آراستگی ظاهري تأثیر به سزایی در فرد مقابل دارد. به همین علت دخترها در جلسه خواستگاري نسبت به آرایش سر و صورت خود بسیار مقید هستند. اما اگر این آراستگی به قصد پنهان کردن عیب خود باشد، به نوعی نشان دهنده عدم صداقت است. هر چند این پنهان کاري عبور از مرحله اول ازدوج را تسریع می بخشد، اما ممکن است این امر منجر به بر هم خوردن نامزدي آنان و یا حتی منجر به جدایی طرفین در زندگی مشترک شان گردد. هم چنین طبق قانون اسلام اگر فرد به وسیله آرایش کردن عیب خود را بپوشاند، عقد باطل است. از سویی زینت براي نامحرم حرام است و مانع ازدواج صحیح میشود. آراستگی و مرتب کردن سر و صورت، لباس و ... تا اندازهاي مناسب است که عیب را نپوشاند که این نشان دهنده رشد اجتماعی افراد می باشد. بهتر است دختر یا پسر از همان اول عیب هم دیگر را ببینند تا در آینده با مشکلی از این نظر برخورد نکنند.
گل و شیرینی خواستگاري
تهیه گل و شیرینی براي خواستگاري از نمادهاي زیبا و به یاد ماندنی این مراسم است. که نمایانگر حسن سلیقه، مهر و محبت داماد و نیز توجه ویژه خانواده داماد به عروس و خانواده اش می باشد. پس باید بیشتر به زیبایی آن اهمیت داد تا قیمتش (حتی اگر خواستگاري به سرانجام نرسد)
بعضی از افراد گل و شیرینی هاي خاص را نمی پسندند مثلاً برخی گل گلایل، داوودي یا شببو را براي مراسم سوگواري مناسب می دانند. شیرینی هاي بزرگ را نشانۀ بی سلیقه گی فرد مقابل به حساب می آورند، ممکن است حتی رنگ گل، مفهوم ویژهایی براي عده ایی داشته باشد، براي نمونه برخی به علت ناآگاهی، رنگ زرد را نشانۀ نفرت می دانند. این در حالی است که رنگ زرد نشاط آور و نماد زندگی است. به همین دلیل در انتخاب گل و شیرینی توجه به تجربه دیگران، سلیقه خود و عرف مهم است.
خانواده پسر با توجه به شناختی که از شرایط فرهنگی و اجتماعی خانواده دختر دارند بهتر است در جلسه اول خواستگاري با خود گل ببرند چون این کار به دو جهت اهمیت می یابد:
اول این که اگر خانواده دختر انتظار آوردن گل را داشته باشند ولی چنین کاري انجام نشود ممکن است آن را به حساب بی احترامی یا دست کم گرفتن خود بگذارند.
دوم این که در شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي اگر در اولین جلسه گل برده شود اثر روانی خوبی بر روي خانواده دختر خواهد داشت
ورود میهمانان و نحوه برخورد با آنها
زمانی که خانواده پسر، زنگ در را می زنند، خانواده دختر باید جلوي درب حاضر شده، میهمانان را به داخل راهنمایی کنند. اصولاً خانواده پسر در بالاي مجلس و خانواده دختر در پایین مجلس می نشینند و مشغول تعارفات و احوال پرسی می گردند. در بسیاري از خانواده ها، دختر خانم به استقبال خانواده پسر نمی رود. در برخی از خانواده ها هم استقبال دختر از خانواده پسر نوعی ادب محسوب می شود، پس از احوال پرسی مختصري جمع را ترك می کند و بعد از مدتی با سینی چاي یا شربت وارد می شود. اما امروز در برخی خانواده ها دختر همراه با خانواده خود در مراسم خواستگاري می نشیند و فرد دیگري با چاي یا شربت از خانواده پسر پذیرایی می کند. بعد از خوش و بش خانواده ها، یکی از اعضاي خانواده پسر که بیان شیواتري دارد، آغازکننده صحبت هاي اصلی مراسم خواستگاري میشود.
نحوه گرفتن گل از پسر
گرفتن دسته گل از پسر، متناسب با آداب و رسوم اقوام در کشور ایران، متفاوت است.
برخی از خانواده ها دسته گل تهیه شده در مراسم خواستگاري را به دختر خانم و برخی به پدر یا مادر خانواده هدیه میدهند.
رفتار دختر و پسر در مراسم خواستگاري
دختر و پسر هم باید کاملاً مواظب رفتار خود در جلسه خواستگاري باشند و باید رفتاري متعادل داشته باشند. هر گونه افراط و تفریط در رفتار نادرست است. ترش رویی و سکوت مطلق دختر و پسر یا خنده رویی و سخن گفتن زیاد آنان خوب نیست. لبخندي موقرانه بر لب دختر و پسر، چیزي از ارزش آنها نمی کاهد. هم چنین، از احوال پرسی بسیار گرم و خودمانی، پرهیز کنند زیرا احتمال دارد برداشت هاي نادرست را ایجاد کند. پس در مجموع دختر و پسر در رفتار و حرکات، راه رفتن، سخن گفتن و ... عجله نکنند.
پذیرایی در خواستگاري
یکی از اصول پذیرایی قدیمی و سنتی در مجلس، مراسم چاي گرداندن است. در قدیم از طریق این رسم، دختر براي نخستین بار اجازه می یافت که در جمع خانواده داماد حضور یابد. از سوي دیگر حسن سلیقۀ دختر نیز به طور کلی در نحوة پذیرایی کردن او با چاي سنجیده می شد. امروز گرچه این سنت دگرگون شده است و در بسیاري از موارد به مفهوم اجازة ورود دختر به مجلس خواستگاري نمی باشد، اما هم چنان زیبایی خود را به صورت یک سنت حفظ کرده و گاه خاطرات شیرینی را براي زوجها فراهم میآورد.
علاوه بر این، پذیرایی در مراسم خواستگاري توسط خانواده عروس نشان دهنده رفتار و فرهنگ آنان است. به همین خاطر لوازم پذیرایی اعم از شیرینی، میوه، وسایل آن و ... باید مناسب و در حد اعتدال باشد. تعارف زیاد یا کم، زمان پذیرایی، آغاز پذیرایی از مهمانان و ... از جمله مواردي است که باید به آن توجه شود.
البته توجه به برخی از نکات ریز در پذیرایی بسیار حائز اهمیت است از جمله:
دقت و سلیقه در آوردن چاي یا هر نوشیدنی دیگر مثلاً میتوان از یک شاخه گل کوتاه در سینی پذیرایی استفاده کرد.
مسئله مهم دیگر توجه به افراد مسنتر خانواده داماد در پذیرایی کردن است که پذیرایی از فرد مسنتر باید آغاز شود.
اساساً خوردن و نوشیدن در مراسم خواستگاري، کمکی هستند براي مشغول شدن، کم کردن اضطراب، استرس و آرام شدن.
بکوشید از تشریفات خواستگاري بکاهید. نه دسته گل هاي گران قیمت به پسر بها می دهد و نه
پذیرایی هاي غیرعادي و پرخرج، ارزش دختر را بالا می برد. در مواردي هم ممکن است برداشت هاي
خوبی از این رفتارها نشود.
بدرقه خانواده پسر
هنگام خداحافظی هم پسندیده است که پدر و مادر عروس و عروس خانم و وابستگان درجه یک تا آستانۀ در ورودي، میهمانان خود و فامیل آینده را بدرقه کنند.
