آداب دعا و نیایش

آداب دعا و نیایشبرای این که بهترین و کامل ترین شیوه دعا و نیایش را داشته باشیم، می بایست از آموزه های قرآنی بهره بریم؛ زیرا در آیات قرآنی آداب دعا و نیایش به طوری که ادب دعا رعایت شود و سخن و حرکتی بی ادبانه در برابر خداوند نداشته باشیم، بیان شده است. در این جا برخی از مهم ترین واصلی ترین آداب دعا و نیایش بیان می شود.

1. اخلاص: شکی نیست که اخلاص به معنای نیت و کار خالصانه برای خداوند به دور از هر گونه شرک و دوگانگی یکی از اساسی ترین اصول توحید است. از این روست که در آیات بسیاری از قرآن به این امر به عنوان اساسی ترین مولفه در آداب دعا توجه داده شده است.
2. اظهار ایمان: هر چند که مومن به پیشگاه خداوند می رود و از او درخواست می کند و نیایش و دعا دارد، ولی اظهار کردن ایمان امری مطلوب است. خداوند در آیاتی از قرآن اظهار ایمان قبل از دعا و نیایش را به عنوان یکی از آداب دعا، امرى مطلوب دانسته است.
3. اظهار توحید: از دیگر آداب دعا و نیایش، شایسته بودن اظهار توحید و گفتن لااله الاالله، همراه با دعاست که در آیاتی از جمله آیه ۸۷ سوره انبیاء به آن توجه داده شده است.
4. اظهار عبودیت و بندگی: هم چنین از دیگر آداب نیایش، اظهار عبودیت و بندگی در پیشگاه خداوند است. پس اظهار عبودیّت به درگاه خدا، ادبى مناسب براى دعا کردن است که باید آن را مراعات کرد.
5. استغفار: اصولا استغفار به معنای طلب غفران از خدا خود نوعی دعا و نیایش است، ولی از جمله دعاهای مقدماتی است؛ زیرا تا انسان اقرار به ناتوانی، خطا و گناه نکند و تخلیه خود را از هر گونه شرک و مانند آن نخواهد و به دست نیاورد نمی تواند ظرف وجودی اش را برای کمال و استفاده از برکات و نعمت های الهی آماده کند. استغفار همانند یک پاک کننده است که ظرف وجودی آدمی را برای کمال پذیری آماده می کند. از این روست که انسان می بایست استغفار را مقدم داشته و پیش از هر دعایی نخست با استغفار و توبه خود را برای دعاها و نیایش های دیگر و بهره مندی از آن ها آماده سازد. خداوند در آیاتی از جمله ۱۴۷ و ۱۹۳ و ۱۹۴ سوره آل عمران و ۱۵۱ و ۱۵۵ سوره اعراف و ۳۵ سوره ص بر مطلوب بودن آغاز به استغفار از گناه در دعا توجه داده است.
6. اقرار به گناه و خطا: این مطلب با توجه به مطالب پیش گفته نیز قابل اثبات و توجه است؛ اما به صراحت در آیاتی از قرآن چون آیه ۲۳ سوره اعراف و ۸۷ سوره انبیاء و ۱۶سوره قصص، اقرار و اعتراف به گناه و ظلم به خویش، هنگام دعا امرى پسندیده دانسته شده است.
7. التجاء به ربوبیت خدا: پناه بردن به پروردگاری خداوند در دعاها و نیایش ها بارها در آیات قرآنی مورد تاکید قرار گرفته است. این که انسان بداند خداوند همه هستی را می پروراند و در جهت کمالی هر چیزی از جمله انسان گام بر می دارد، موجب دلگرمی انسان و نیز تاثیر دعا به جهت رهایی ازهر گونه شرک است. از اینروست که در همه دعا واژه رب به اشکال گوناگون تکرار می شود.(بقره، آیات ۱۲۶ و ۱۲۷ و ۱۲۸ و ۱۲۹ و ده ها آیه دیگر)
8. تسبیح خداوند: تسبیح خداوند به معنای پاک دانستن خداوند از هر گونه نقص به ویژه جهل، عجز و بخل نقش کلیدی و تعیین کنئده ای در دعا و تاثیر آن دارد. ازاین روست که در آیات قرآنی بر شایسته بودن تسبیح و تنزیه خداوند، هنگام دعا توجه داده شده است.(انبیاء، آیات ۸۷ و ۸۸)
9. توجه به صفات کمالی خدا: انسان در دعا و نیایش به نواقص و کمبودهای خود توجه می یابد و می خواهد تا آن ها را برطرف نماید. توجه به صفات کمالی به او کمک می کند تا با توجه به هر کمالی الهی نام او را بخواند و نیازهایش را برطرف سازد. از این روست که در آیات قرآنی توجّه به صفات کمالى خداوند و حمد و ستایش او هنگام دعا، به عنوان امرى پسندیده و از آداب دعا مطرح شده است.(بقره، آیات ۱۲۸ و ۱۲۹؛ آل عمران، آیات ۸ و ۳۵ و ۳۸ و آیات دیگر) هم چنین از آداب دعا آن است که خدا به اسما و صفات حُسنا و نیکویش خوانده شود.(اعراف، آیه ۱۰۸؛ اسراء ۱۱۰)
10. توکل بر خدا: از دیگر آداب پسندیده دعا و نیایش توکل بر خداوند است. از آیات ۸۴ تا ۸۸ سوره یونس بر می آید که توکّل بر خداوند، هنگام دعا، امری مطلوب و پسندیده است.