جمع بندی آیا حضرت موسی (ع) اسیران را کشت؟

با سلام و احترام
عرض پوزش از تاخیر
یکی از آسیبهای جدی برخی از ادیان ابراهیمی تحریف کتب مقدس انان است. این چالش عظیم نه فقط در سالهای متمادی که از قرنهای گذشته گریبان گیر پیروان ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی بوده است. خداوند متعال برای سعادت و رشد و تعالی انسان پیامبرانی را از جنس خودشان همراه با کتب مقدس به سوی انان روانه ساخت تا درس توحید و یگانه پرستی و شریعت الهی را به انان بیاموزد. امت انان علاوه بر بی مهریهایی که در حق پیامبران خود روا داشتند و انان را مورد آزار و اذیت قرار دادند پس از رحلت انان به کتب مقدس و الهی رحم نکرده و ان را دستخوش تحریف نمودند. آنان دین خدا و پیامبر خویش را به سخره گرفته و جعلیات زیادی را در ان وارد نمودند از جمله این کتابها تورات یهودیان، انجیل مسیحیان و اوستای زرتشتیان است. متاسفانه یهودیان هم در مورد پیامبر خویش قائل به تحریف شده و در کتاب آسمانی تورات مطالبی که هیچ صحت و سقمی ندارد را وارد کردند و به پیامبر خویش اتهاماتی را وارد نمودند. این در حالی است که پیامبران الهی از گناه و خطا مصون و محفوظ هستند و دارای مقام عصمت میباشند. قران مجید یکی دیگر از کتب آسمانی است که معجزه خالده پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و اله است و خوشبختانه این کتاب مقدس از گزند تحریف در امان مانده است. قرآن به کتب آسمانی تورات و انجیل اشاره دارد و اینکه قوم یهود حرمت ان را پاس نداشتند.
اکنون به مواردی از تحریف تورات توسط یهودیان اشاره میکنیم.

یهودیان معتقدند پدر حضرت موسی عمرام با عمه خود یوکابد ازدواج کرد و حاصل این ازدواج حضرت موسی است در حالی که چنین امری صحت ندارد.[1]
در جای دیگر آمده است که حضرت موسی وقتی از طرف خداوند ماموریت یافت تا به سوی مصر و برای نجات بنی اسراییل برود فرمود من فصاحت و بلاغتت در سخن گفتن ندارم خداوند فرمود من زبان تو میشوم امام حضرت موسی راضی نشد و خداوند در حالی که خشمگین بود برادرش هارون را همراه وی نمود.[2] این گزارش هم صحت ندارد که حضرت موسی از خداوند راضی نشود و خدا از وی خشمگین شود.
از نکات عجیب در داستان حضرت موسی آن است که خداوند به یکباره و بدون آنکه دلیلی در کتاب مقدس ذکر شده باشد، تصمیم می‌گیرد که موسی را بکشد! و این در حالی است که موسی را برای آزاد سازی عبرانیان ، به سوی فرعون فرستاده است!:
«و واقع شد در بین راه که خداوند در منزل بدو برخورده، قصد قتل وی نمود. آنگاه صفوره سنگی تیز گرفته، غلفه پسر خود را ختنه کرد و نزد پای وی انداخته، گفت: تو مرا شوهر خون هستی. پس او وی را رها کرد..»[3]
یکی دیگر از تحریفات تورات این است که هارون برارد حضرت موسی گوساله ای از طلا را ساخت و مردم را به پرستش ان دعوت نمود در حالی که این کذب محض است.[4]
قتل‌عام آموریان
از موارد تحرفی دیگر : طبق گزارش کتاب مقدس ، بنی‌اسرائیل در طول مسیر خویش به سرزمین آموریان رسیدند. حضرت موسی از سیحون پادشاه آن سرزمین خواست تا به او اجازهی عبور از آن سرزمین را بدهد اما پادشاه از چنین اجازه‌ای امتناع ورزید.در نتیجه، بنی‌اسرائیل به آنها حمله کرده و تمامی مردم آن سرزمین را قتل عام کردند: «و تمام شهرهای او را در آنوقت گرفته مردان و زنان و اطفال هر شهر را هلاک کردیم که یکی را باقی نگذاشتیم».[5]
قتل عام مدیانیان
گزارش کتاب مقدس از این جنگ نیز شگفت‌آور است. در کتاب مقدس آمده است که بنی‌اسرائیل پس از فتح این سرزمین به قتل‌عام مردم این سامان دست زدند و همه را از تیغ گذراندند:
با مدیان به طوری که خداوند موسی را امر فرموده بود جنگ کرده همه‌ی ذکوران را کشتند... و بنی اسرائیل زنان مدیان و اطفال ایشان را به اسیری بردند و جمیع بهایم و جمیع مواشی ایشان و همه‌ی املاک ایشان را غارت کردند و تمامی ‌شهرها و مساکن و قلعه‌های ایشان را به آتش سوزانیدند...و موسی بر رؤسای لشکر یعنی سرداران هزاره‌ها و سرداران صدها که از خدمت جنگ باز آمده بودند غضبناک شد و موسی به ایشان گفت: آیا همه‌ی زنان را زنده نگاه داشتید؟... پس الآن هر ذکوری از اطفال را بکشید و هر زنی را که مرد را شناخته با او همبستر شده باشد بکشید و از زنان هر دختری را که مرد را نشناخته و با او همبستر نشده برای خود زنده نگاه دارید».[6]
البته روشن است که این صرفا از منظر یهودیان و مسیحیان است. از نگاه مسلمانان، منبع معتبر در مورد زندگانی و تعالیم آن حضرت، قرآن و روایات معتبر اسلامی است. از آنجا که برخی از گزارش‌ها و مسائل مطرح شده در تورات، با آموزه‌ها و گزارش‌های منابع معتبر اسلامی در تضاد است، نمی‌توان به گزارش‌های تورات اعتماد کرد. البته این به معنی انکار تمام گزارشات تورات نیست بلکه به این معنی است که چون، تفکیک وقایع و گزارش‌های درست از نادرست برای ما ممکن نیست، بنابر این نمی‌توانیم به گزارش‌های تورات موجود اعتماد کنیم، هر چند تا زمانی که با مسلمات دینی در تضاد نیست، انکار آن نیز به مورد خواهد بود.

با سلام و احترام
در گزارشاتی که در مورد نبرد حضرت موسی علیه السلام با فرعونیان بیان شده است به ان صورتی که باید نبردهای خونین و جنگهای سخت وجود نداشته است زیرا بنی اسراییل توسط معجزات و عنایاتی که خداوند به انان داشت برعلیه فرعونیان پیروز میشدند.
در این بین به برخی از معجزات اشاره میکنم
معجزات حضرت موسی
در سوره‌ مبارکه‌ی اعراف، در یک آیه به پنج معجزه از معجزات حضرت موسی اشاره شده است. قبل از بیان این معجزات، بیان این نکته لازم است که علت نزول و وقوع این معجزات متعدد، سرکشی، لجاجت، ایمان نیاوردن و عدم وفای به عهد فرعون و طرفدارانش نسبت به حضرت موسی(علیه‌السلام) و بنی‌اسرائیل بود که حتی بعد از این همه اعجاز، استکبار ورزیدند و بر کفر خود اصرار داشتند.[1]
بعد از این که فرعون خواسته‌ی موسی مبنی بر رها کردن بنی‌اسرائیل را نپذیرفت، وعده‌ی موسی که نزول عذاب بود، محقق شد و اولین عذاب (طوفان) بر سر آنان فرود آمد؛ چون بنی‌اسرائیل در اسارت فرعون بودند و فرعون مثل بردگان از آنها کار می کشید؛ لذا در رنج و سختی شدیدی بودند؛ بعد از مدّت کوتاهی، آنها به حضرت قول دادند و درخواست کردند که عذاب را رفع کند تا ایمان بیاورند و بنی‌اسرائیل را آزاد کنند؛ اما وقتی به عنایت موسی، خدا عذاب را از آنها برداشت، ایمان نیاوردند و دوباره به آزار و اذیت بنی‌اسرائیل ادامه دادند، تا جایی که این ماجرا پنج مرتبه با پنج اعجاز و بلای گوناگون تکرار شد:[2] [۲۲]
«فَأَرْسَلْنا عَلَیهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ آیاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْماً مُجْرِمِینَ»؛[3] [۲۳]
«سپس (بلاها را پشت سرهم بر آنها نازل کردیم) طوفان و ملخ و آفت گیاهی و قورباغه‌ها و خون را که نشانه‏هایی از هم جدا بودند، بر آنها فرستادیم (ولی باز بیدار نشدند) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند.»

طوفان : باران و طغیان رودخانه ها همه چیز را نابود نمود.[1]
جَراد : ملخ همه زراعت و محصولات کشاورزی و حتی درختان و سقف خانه ها و لباسهای انها را جویدند.[2]
قمّل : غلات فرعونیان را نابود کرد.[3]
ضفادع : ضفادع، همان وزغ و قورباغه است که در غذاها و در زیر لباس‌های قبطیان و جایگاه خواب آنها می‌رفتند.[4]
خون : آب رود نیل به خون تبدیل شد و قبطیان آب را، خون می‌دیدند اما اسرائیلیان (بنی‌اسرائیل که در اسارت و بردگی فرعون بودند) آن را آب می‌دیدند. وقتی اسرائیلی می‌نوشید، آب بود و وقتی قبطی آن را می‌نوشید، خون بود؛ تا آنجا که افراد قبطی به افراد بنی‌اسرائیلی می‌گفتند: آب را در دهانت بگذار و بعد آن را در دهان من بریز؛ اما وقتی آب را در دهان قبطی می‌ریخت، باز تبدیل به خون می‌شد.[5] یکی از خارق‌العاده بودن این معجزات این بود که این عقوبت‌ها اختصاص به قبطیان داشته و طوفان و حشرات نام‌برده، نسبت به پیروان موسی(علیه‌السلام)، وسیله‌ی تهدید نبود؛ بلکه نشانه‌ی رحمت و مسرّت آنان بود؛ زیرا می‏دانستند که پروردگار عالم به منظور پشتیبانی از دعوت موسی(علیه‌السلام)، قبطیان را که در مقام مبارزه با دعوت به توحید برآمده‌اند، عقوبت و تهدید می‌کند.[6]
بنابر این حضرت موسی علیه السلام و بنی اسراییل از جانب خداوند توسط معجزه و عنایات الهی کمک میشدند از این رو جنگ سختی بین انان رخ نداد.

با سلام و احترام
اتفاقاتی که در کتب مقدس مبنی بر جنگهای حضرت موسی علیه السلام و فرعونیان آمده است چهره خوبی از ایشان به نمایش نمیگذارد غالبا از حضرت موسی علیه السلام چهره ای خشن که در نبرد به زن و بچه ها رحم نمیکند و دستور به ویرانی و خرابی میدهد، نمایش داده شده است در حالی که پیامبران الهی دارای عصمت الهی هستند و ما معتقدیم که از خصائص و ویژگیهای منحصر به فرد انان عصمت است اما یهودیان و مسیحیان که کتب آسمانی خویش را دستخوش تحریف قرار دادند چنین اعتقادی ندارند. احبار و بزرگان یهود برای رسیدن به امیال و هواهای نسانی خویش دست به تحریف کتب آسمانی زدند. اثبات تحریف این دو کتاب آسمانی مساله ای ساده است و با اندک تاملی روشن می شود. و از همان اعتقادات یهودیان و مسیحیان می تواند تحریف شده بودن کتب موجود را درک کرد.
توضیح آنکه: برای عهد قدیم (کتاب مقدس یهودیان) دو نسخه وجود دارد. نسخه ای به زبان عبری است و نسخه دیگر به زبان یونانی که به ترجمه سبعینه مشهور است. در ترجمه سبعینه مطالب زیادی وجود دارد که در نسخه عبری موجود نیست. که بخشی از آن به نام اپوکریفا مشهور است و یهودیان و مسیحیان پروتستان آن را قبول ندارند. هر چند مسیحیان کاتولیک آن را قبول دارند.
در همان بخش مشترک بین دو نسخه، سه قسم از مطالب دیده می شود. ۱-اسفار پنجگانه ۲-انبیاء ۳- مکتوبات

جالب آنکه در اسفار پنجگانه، مطالبی درباره عزاداری بنی اسرائیل برای حضرت موسی (ع) وجود دارد که به هیچ عنوان نمی توان گفت اینها نوشته حضرت موسی (ع) است. همچنین درباره بخش انبیاء مشخص است که نویسنده آن کسی به نام عزرا است هر چند مدعی اخذ آن از پیامبران مختلف است. و بخش مکتوبات نیز تا قرن دوم میلادی هنوز شکل کامل نیافته بود. در واقع این بخش بیش از ۲ هزار سال از حضرت موسی فاصله دارد.
این تنها بخشی از عقاید یهودیان است که نشان دهنده تحریف تورات می باشد. جدای از آنکه مطالبی در خود تورات (کتاب پادشاهان دوم ۲۲) وجود دارد که نشان می دهد تورات مدتی گم شده بود و مطالب محتوایی تورات مثل جهل و بخل خدای متعال (نعوذ بالله) و نسبت گناهان کبیره به انبیاء و ... نیز خود دلیل روشنی بر تحریف این کتاب دارد.
اما درباره عهد جدید مطلب از این نیز روشن تر است. بخشی از عهد جدید اناجیل اربعه هستند که خود این انجیل ها، تنها بخشی از انجیل های نوشته شده است و انجیل هایی نیز بوده اند که به رسمیت شناخته نشده اند. و همین اختلاف گویای تحریف است. چرا که اگر نسخه انجیل اصلی موجود باشد، این همه اختلاف ممکن نیست که یک انجیل برای عیسی اولوهیت قائل شود و انجیل دیگر عیسی را با صفات الوهیتی بیان نکند.
نکته دوم درباره همین اناجیل این است که حداقل ۷۰ سال پس از مسیح نوشته شده اند! باقی مطالب عهد جدید نیز به یوحنا و پولس و ... مربوط است.
پس انجیل موجود چیزی نیست که بتوانیم بگوییم وحی خداوند به حضرت عیسی (ع) بوده است. جدای از آنکه شاید این سخن در نزد مسیحیان کاملا بی معنا باشد. چرا که وحی از جانب خدا به پیامبر می رسد در حالی که آنها عیسی را پیامبر نمی دانند بلکه خدا می دانند.
خلاصه آنکه وحی اسلام و قرآن با انجیل و تورات بسیار متفاوت است. در قرآن ما با کلامی مواجه هستیم که خدای متعال به پیامبرش (ص) وحی کرده است. و ما مطالب را از ایشان گرفته ایم. اما در تورات و انجیل به طور واضح اکثر مطالب اتصال و ارتباطی به موسی و عیسی (علیهما السلام) ندارند.
همچنین در قرآن نیز مطالب روشنی درباره تحریف انجیل و تورات وجود دارد. از بیان نوشتن کتاب توسط علمای این ادیان و انتساب آن به خدای متعال (۷۹ بقره) تا آیاتی که از کتمان کتاب توسط آنها سخن میگوید (۱۷۴ بقره) و آیه ای که صریحا تحریف کتاب را به آنها نسبت می دهد (۷۵ بقره) و ...

پرسش:
آیا صحت دارد که حضرت موسی به زنان و کودکان رحم نکرده و همه آنان را قتل عام و خانه هایشان را به آتش کشیده است؟

پاسخ:
یکی از آسیبهای جدی برخی از ادیان ابراهیمی تحریف کتب مقدس انان است. این چالش عظیم نه فقط در سالهای متمادی که از قرنهای گذشته گریبان گیر پیروان ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی بوده است. خداوند متعال برای سعادت و رشد و تعالی انسان پیامبرانی را از جنس خودشان همراه با کتب مقدس به سوی انان روانه ساخت تا درس توحید و یگانه پرستی و شریعت الهی را به انان بیاموزد. امت انان علاوه بر بی مهریهایی که در حق پیامبران خود روا داشتند و انان را مورد آزار و اذیت قرار دادند پس از رحلت انان به کتب مقدس و الهی رحم نکرده و ان را دستخوش تحریف نمودند.

آنان دین خدا و پیامبر خویش را به سخره گرفته و جعلیات زیادی را در ان وارد نمودند از جمله این کتابها تورات یهودیان، انجیل مسیحیان و اوستای زرتشتیان است. متاسفانه یهودیان هم در مورد پیامبر خویش قائل به تحریف شده و در کتاب آسمانی تورات مطالبی که هیچ صحت و سقمی ندارد را وارد کردند و به پیامبر خویش اتهاماتی را وارد نمودند.
این در حالی است که پیامبران الهی از گناه و خطا مصون و محفوظ هستند و دارای مقام عصمت میباشند. قران مجید یکی دیگر از کتب آسمانی است که معجزه جاویدان پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و اله) است و خوشبختانه این کتاب مقدس از گزند تحریف در امان مانده است. قرآن به کتب آسمانی تورات و انجیل اشاره دارد و اینکه قوم یهود حرمت آنها را پاس نداشتند.
اکنون به مواردی از تحریف تورات توسط یهودیان اشاره میکنیم.

یهودیان معتقدند پدر حضرت موسی عمران با عمه خود یوکابد ازدواج کرد و حاصل این ازدواج حضرت موسی است در حالی که چنین امری صحت ندارد.[1]
در جای دیگر آمده است که حضرت موسی وقتی از طرف خداوند ماموریت یافت تا به سوی مصر و برای نجات بنی اسراییل برود فرمود من فصاحت و بلاغتت در سخن گفتن ندارم خداوند فرمود من زبان تو میشوم امام حضرت موسی راضی نشد و خداوند در حالی که خشمگین بود برادرش هارون را همراه وی نمود.[2]

این گزارش هم صحت ندارد که حضرت موسی از خداوند راضی نشود و خدا از وی خشمگین شود.
از نکات عجیب در داستان حضرت موسی آن است که خداوند به یکباره و بدون آنکه دلیلی در کتاب مقدس ذکر شده باشد، تصمیم می‌گیرد که موسی را بکشد! و این در حالی است که موسی را برای آزاد سازی عبرانیان ، به سوی فرعون فرستاده است!:
«و واقع شد در بین راه که خداوند در منزل بدو برخورده، قصد قتل وی نمود. آنگاه صفوره سنگی تیز گرفته، غلفه پسر خود را ختنه کرد و نزد پای وی انداخته، گفت: تو مرا شوهر خون هستی. پس او وی را رها کرد..»[3]
یکی دیگر از تحریفات تورات این است که هارون برادر حضرت موسی گوساله ای از طلا را ساخت و مردم را به پرستش ان دعوت نمود در حالی که این کذب محض است.[4]

قتل‌عام آموریان
از موارد تحرفی دیگر : طبق گزارش کتاب مقدس ، بنی‌اسرائیل در طول مسیر خویش به سرزمین آموریان رسیدند. حضرت موسی از سیحون پادشاه آن سرزمین خواست تا به او اجازه عبور از آن سرزمین را بدهد اما پادشاه از چنین اجازه‌ای امتناع ورزید.در نتیجه، بنی‌اسرائیل به آنها حمله کرده و تمامی مردم آن سرزمین را قتل عام کردند: «و تمام شهرهای او را در آن وقت گرفته مردان و زنان و اطفال هر شهر را هلاک کردیم که یکی را باقی نگذاشتیم».[5]

قتل عام مدیانیان
گزارش کتاب مقدس از این جنگ نیز شگفت‌آور است. در کتاب مقدس آمده است که بنی‌اسرائیل پس از فتح این سرزمین به قتل‌عام مردم این سامان دست زدند و همه را از تیغ گذراندند:
با مدیان به طوری که خداوند موسی را امر فرموده بود جنگ کرده همه‌ی ذکوران را کشتند... و بنی اسرائیل زنان مدیان و اطفال ایشان را به اسیری بردند و جمیع بهایم و جمیع مواشی ایشان و همه‌ی املاک ایشان را غارت کردند و تمامی ‌شهرها و مساکن و قلعه‌های ایشان را به آتش سوزانیدند...و موسی بر رؤسای لشکر یعنی سرداران هزاره‌ها و سرداران صدها که از خدمت جنگ باز آمده بودند غضبناک شد و موسی به ایشان گفت: آیا همه‌ی زنان را زنده نگاه داشتید؟... پس الآن هر ذکوری از اطفال را بکشید و هر زنی را که مرد را شناخته با او همبستر شده باشد بکشید و از زنان هر دختری را که مرد را نشناخته و با او همبستر نشده برای خود زنده نگاه دارید».[6]

البته روشن است که این صرفا از منظر یهودیان و مسیحیان است. از نگاه مسلمانان، منبع معتبر در مورد زندگانی و تعالیم آن حضرت، قرآن و روایات معتبر اسلامی است. از آنجا که برخی از گزارش‌ها و مسائل مطرح شده در تورات، با آموزه‌ها و گزارش‌های منابع معتبر اسلامی در تضاد است، نمی‌توان به گزارش‌های تورات اعتماد کرد. البته این به معنی انکار تمام گزارشات تورات نیست بلکه به این معنی است که چون، تفکیک وقایع و گزارش‌های درست از نادرست برای ما ممکن نیست، بنابر این نمی‌توانیم به گزارش‌های تورات موجود اعتماد کنیم، هر چند تا زمانی که با مسلمات دینی در تضاد نیست، انکار آن نیز بی مورد خواهد بود.

منابع

کلیدواژه : حضرت موسی، تورات، تحریف، قتل عام، مردم

پرسش:
آیا از جنگهای حضرت موسی گزارشات معتبری در دست هست؟

پاسخ:
در گزارشاتی که در مورد نبرد حضرت موسی (علیه السلام) با فرعونیان بیان شده است به ان صورتی که باید نبردهای خونین و جنگهای سخت وجود نداشته است زیرا بنی اسراییل توسط معجزات و عنایاتی که خداوند به انان داشت بر علیه فرعونیان پیروز میشدند.
در این بین به برخی از معجزات اشاره میکنم
معجزات حضرت موسی
در سوره‌ مبارکه‌ی اعراف، در یک آیه به پنج معجزه از معجزات حضرت موسی اشاره شده است. قبل از بیان این معجزات، بیان این نکته لازم است که علت نزول و وقوع این معجزات متعدد، سرکشی، لجاجت، ایمان نیاوردن و عدم وفای به عهد فرعون و طرفدارانش نسبت به حضرت موسی(علیه‌السلام) و بنی‌اسرائیل بود که حتی بعد از این همه اعجاز، استکبار ورزیدند و بر کفر خود اصرار داشتند.[1]

بعد از این که فرعون خواسته‌ی موسی مبنی بر رها کردن بنی‌اسرائیل را نپذیرفت، وعده‌ی موسی که نزول عذاب بود، محقق شد و اولین عذاب (طوفان) بر سر آنان فرود آمد؛ چون بنی‌اسرائیل در اسارت فرعون بودند و فرعون مثل بردگان از آنها کار می کشید؛ لذا در رنج و سختی شدیدی بودند؛ بعد از مدّت کوتاهی، آنها به حضرت قول دادند و درخواست کردند که عذاب را رفع کند تا ایمان بیاورند و بنی‌اسرائیل را آزاد کنند؛ اما وقتی به عنایت موسی، خدا عذاب را از آنها برداشت، ایمان نیاوردند و دوباره به آزار و اذیت بنی‌اسرائیل ادامه دادند، تا جایی که این ماجرا پنج مرتبه با پنج اعجاز و بلای گوناگون تکرار شد:[2]
«فَأَرْسَلْنا عَلَیهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ آیاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْماً مُجْرِمِینَ»[3]
«سپس (بلاها را پشت سرهم بر آنها نازل کردیم) طوفان و ملخ و آفت گیاهی و قورباغه‌ها و خون را که نشانه‏هایی از هم جدا بودند، بر آنها فرستادیم (ولی باز بیدار نشدند) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند.»

طوفان : باران و طغیان رودخانه ها همه چیز را نابود نمود.[4]
جَراد : ملخ همه زراعت و محصولات کشاورزی و حتی درختان و سقف خانه ها و لباسهای انها را جویدند.[5]
قمّل : غلات فرعونیان را نابود کرد.[6]
ضفادع : ضفادع، همان وزغ و قورباغه است که در غذاها و در زیر لباس‌های قبطیان و جایگاه خواب آنها می‌رفتند.[7]
خون : آب رود نیل به خون تبدیل شد و قبطیان آب را، خون می‌دیدند اما اسرائیلیان (بنی‌اسرائیل که در اسارت و بردگی فرعون بودند) آن را آب می‌دیدند. وقتی اسرائیلی می‌نوشید، آب بود و وقتی قبطی آن را می‌نوشید، خون بود؛ تا آنجا که افراد قبطی به افراد بنی‌اسرائیلی می‌گفتند: آب را در دهانت بگذار و بعد آن را در دهان من بریز؛ اما وقتی آب را در دهان قبطی می‌ریخت، باز تبدیل به خون می‌شد.[8][5] یکی از خارق‌العاده بودن این معجزات این بود که این عقوبت‌ها اختصاص به قبطیان داشته و طوفان و حشرات نام‌برده، نسبت به پیروان موسی(علیه‌السلام)، وسیله‌ی تهدید نبود؛ بلکه نشانه‌ی رحمت و مسرّت آنان بود؛ زیرا می‏دانستند که پروردگار عالم به منظور پشتیبانی از دعوت موسی(علیه‌السلام)، قبطیان را که در مقام مبارزه با دعوت به توحید برآمده‌اند، عقوبت و تهدید می‌کند.[9]

بنابر این حضرت موسی (علیه السلام) و بنی اسراییل از جانب خداوند توسط معجزه و عنایات الهی کمک میشدند از این رو جنگ سختی بین انان رخ نداد.

منابع