جمع بندی آیا خداوند به مومنین وعده هلاک داده؟!

کارشناس بحث: استاد صدیقین

سؤال:
با توجه به آِیه «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَکَنِيَ اللَّهُ وَ مَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنا فَمَنْ يُجيرُ الْکافِرينَ مِنْ عَذابٍ أَليمٍ»آیا خداوند به پیامبر اکرم (ص) و مسلمانان وعده عذاب داده است؟

پاسخ:
آیات مورد اشاره شما چنین است: «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَ مَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنا فَمَنْ يُجيرُ الْكافِرينَ مِنْ عَذابٍ أَليمٍ ـ قُلْ هُوَ الرَّحْمنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ في‏ ضَلالٍ مُبينٍ» (1)
بگو: «به من خبر دهيد اگر خداوند مرا و تمام كسانى را كه با من هستند هلاک كند، يا مورد ترحّم قرار دهد، چه كسى كافران را از عذاب دردناک پناه مى‏‌دهد؟!»
بگو: «او خداوند رحمان است، ما به او ايمان آورده و بر او توكل كرده‌ايم و به زودى مى‏‌دانيد چه كسى در گمراهى آشكار است!»
مسأله خیلی ساده و روشن است. آیه کریمه با «إن» شرطیه بیان شده و در مقام خطاب با کفار، یک فرض را بیان می‌کند! یعنی این کلام از جنس کلام خبری نیست تا این که بفرمایید: خداوند مهربان به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و سایر مسلمانان وعده هلاک و عقاب داده! پس ادامه پرسش‌ که بر این مبنا چیده شده هم لغو خواهد بود. به توضیحات زیر توجه فرمایید:

توضیح اجمالی آیات کریمه:
در بعضى از روايات آمده كه كافران مكه، به پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و مسلمانان نفرين مى‏‌كردند و تقاضاى مرگ او را داشتند به گمان اين كه اگر آن حضرت از دنيا برود، دعوتش نيز برچيده مى‏‌شود! این آيه نازل شد و به آنها پاسخ داد. شبيه همين معنى در آيه «أَمْ يَقُولُونَ شاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ» (2)"بلکه این سبک مغزان اند که می گویند: او شاعری است که برای او حوادث تلخ روزگار و آمدن مرگش را انتظار می بردیم!"
نیز آمده است كه آن‌ها مى‏‌گويند محمد شاعرى است كه انتظار مرگش را مى‏‌كشيم!
آیه مورد بحث در واقع یک پاسخ جدلی به کفار می‌دهد و مى‏‌فرمايد: به ايشان بگو: به من خبر دهيد ببينم اگر خدا ،من و مؤمنينی كه با من هستند را هلاک كند، و يا به ما رحم نموده و هلاكمان نكند، چه كسى كافران [كه همين شماييد که به خدا كفر مى‏‌ورزيد و مستحق عذاب دردناك او هستید] را از عذاب او پناه مى‏‌دهد؟! در واقع در اين جمله به طور قاطع كفار را تهديد مى‏ كند به اين كه هلاک شدن ما و هلاک نشدنمان هيچ سودى به حال شما ندارد، و عذابى را كه به خاطر كفرتان به طور قطع به شما خواهد رسيد را از شما برطرف نمى‏‌سازد!

لذا در ادامه آیه مرزهای روشن اعتقادی خود و کفار را روشن می‌نماید و می‌فرماید: «قُلْ هُوَ الرَّحْمنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ»؛ در این آیه کریمه، ضمير به خدايى بر مى‏‌گردد كه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مأمور شده به دستور او بشر را به توحيد دعوت كند، و كفار همان خدا را مى‏‌خوانند تا او را هلاک سازد!
می‌فرماید: بگو آن خدايى [كه من شما را به توحيد او فرا مى‏‌خوانم، و شما او را به نفرين من و مؤمنين مى‏‌خوانيد]، همان رحمانى است كه [نعمتش هر چيزى را فرا گرفته و] ما به او ايمان آورده و بر او توكل كرده‏‌ايم [بدون اينكه به چيزى غير او متمايل شويم و يا بر غیر او اعتماد كنيم]، پس اى كافران! به زودى خواهيد فهميد چه كسى در گمراهی آشكار قرار دارد! [ما که به همان خدا ایمان و اعتماد داریم، يا شما که به او کفر می‌ورزید و از او روی گردانید؟]
ما اگر به خدا ايمان آورده‏ ايم و او را ولى و وكيل و سرپرست خود برگزيده‏‌ايم، دليلش روشن است؛ او خداى رحمان است؛ رحمت عامش همه جا رسيده و فيض انعامش دوست و دشمن را فرا گرفته، و نگاهى كوتاه به جهان هستى و صفحه زندگى شاهد اين مدعاست، اما معبودهاى خیالی شما چه كاره اند و چه می‌کنند؟! (3)

منابع:
1. ملک: 67/ 28 ـ 29.
2. طور: 52/ 30.
3. با استفاده از: المیزان، ج 19، ص 365 و تفسیر نمونه، ج 24، 356 ـ 357.