جمع بندی آیا در دوران ظهور هستیم؟

در حاشیه مطالب شما نکاتی را تقدیم می کنیم:
برخى بر این باورند که بسیارى از علایم ظهور اتفاق افتاده و تنها علایم حتمى ظهور باقى مانده است؛ پاسخ مختصر این است که واقعاً نمى توان سخنى قطعى و کامل در این مورد گفت؛ زیرا منابع اصلى و قدیمى شیعه، معمولاً از نشانه هاى خاص و محدودی نام برده اند و بعضى از این نشانه هایى که به عنوان علایم اتفاق افتاده در این منابع وجود ندارد و یا بسیار کم رنگ مطرح شده است پس ارائه نظر قطعى در مورد این نشانه ها، نیاز به پژوهش هاى علمى و گسترده در همه این منابع دارد. که در این مجال نمی گنجد. از طرفى، سخن از واقع شدن بعضى از نشانه ها و تطبیق آنها با حوادث خارجى، دشوار است. به عنوان نمونه، در مواردى که سخن از یک علامت و ظهور فرج بعد از آن مطرح شده، منظور گشایش و راحتى براى مؤمنان است، نه ظهور حضرت مهدى (عجل الله فرجه). همچنین از امام باقر«علیه السلام» نقل شده است: «منتظر صدایى باشید که از طرف دمشق، ناگهان به شما مى رسد که آن، گشایشى بزرگ براى شما خواهد بود» (1) در بعضى از روایات، سخن امام به گونه اى است که خبر از یک اتفاق و واقعه مى دهد، نه اینکه بخواهد آن واقعه را یکى از علایم ظهور معرفى کند؛ مانند وقوع گرماى شدید در زمین. (2) بعضى از نشانه ها نیز طورى است که مى تواند معناى دیگرى - غیر از معناى ظاهرى - داشته باشد؛ مانند طلوع خورشید از مغرب که شاید کنایه به ظهور از مکه باشد. چنان که امام على«ع» فرمود: «و هو الشمس الطالعه من مغربها»؛ (3) با این حال بعضى از علایم و نشانه هاى ظهور محقق شده است. (4) و این مى تواند نویدى از نزدیک شدن ظهور باشد.

در این رابطه توجه به چند نکته بایسته است:
یکم. عده اى با توجه به اوضاع و شرایط فعلى حاکم بر جهان به این باور رسیده اند که دوره اى که ما در آن زندگى مى کنیم همان دوره آخرالزمان است که در روایات به آن اشاره شده است؛ زیرا براى آخرالزمان نشانه هایى گفته شده (مانند گسترش فساد و تفسیر دین براساس هوا و هوس و...) که این نشانه ها در دوره زمانى ما به وقوع پیوسته است پس زمان کنونى آخرالزمان است و ظهور نیز در این دوران محقق مى شود. به علاوه با وجود انقلاب اسلامى ایران و زنده شدن نام و یاد امام زمان(عجل الله فرجه)، آمادگى و اقبال مردم براى پذیرش ایشان بیشتر شده و امید به ظهور زیادتر گشته است.
دوم. برخى از علما معتقدند: همان گونه که غیبت دو مرحله اى بود و غیبت صغرى براى ایجاد آمادگى مردم براى ورود به غیبت کبرى لازم بود، ظهور نیز ممکن است دو مرحله اى باشد و با ظهور صغرى که در انقلاب اسلامى ایران تجلى یافته است، مردم با حقیقت قیام امام زمان آشنایى بیشترى پیدا کرده اند و براى ظهور اصلى و قیام جهانى حضرت آماده مى شوند.
سوم. حرکت عمومى کشورها و جوامع و دمیده شدن روح بیداری اسلامی در بین کشورها و تمایل به سمت وحدت و همگرایى همگانی و به عبارت دیگر توجه به تشکیلات بین المللى و اتحادیه هاى منطقه اى و فاصله گرفتن از جزءگرایى، ملت ها را به این نتیجه رسانده که براى آینده اى بهتر، باید مرزها را به حداقل رساند و جهان را دهکده اى کوچک دانست. این رویداد، آمادگى مردم را براى پذیرش یک حاکمیت فراگیر، بیشتر کرده است. البته استکبار جهانى تئورى دهکده جهانى را در جهت حفظ منافع خود و تک قطبى شدن جهان پى گیرى مى کند اما چه بسا اراده الهى به دست دشمنان خدا نیز انجام گیرد.
چهارم. اجحاف و تجاوز بیش از حد و روز افزون دولت هاى استکبارى به کشورهاى فقیر به شکل هاى گوناگون از یک سو و لجام گسیختگى فرهنگى و فکرى و علمى؛ مانند بحران هویت، بحران مشروعیت، بحران مدنیت از سوى دیگر، باعث هرج و مرج در زندگى بشر شده است.
این گونه مسائل و مباحث این واقعیت را اثبات مى کند که آینده روشن جهان، چنانکه خداوند در قرآن کریم و از طریق روایات اهل بیت (علیهم السلام) وعده داده شده، فقط در سایه حاکمیت الهی فردى آسمانى است که احتمالاً ظهورش نزدیک است.
پنجم. گاهى خبرهایى مبتنى بر نزدیکى ظهور به برخى از شخصیت ها نسبت داده مى شود که نیاز به تامل و بررسى دارد. باید دانست که امر مشخص نمودن زمان ظهور، فقط در اختیار خداوند است و هیچ کس نمى تواند براى آن زمانى معیّن کند، اما بیان بعضی از بشارتها به عنوان شاهد وقرینه ای بر نزدیک بودن ظهور اشکالی ندارد و می تواند امید آفرین باشد.
ششم. احادیث اهل بیت (علیهم السلام) علایم ظهور را به دو قسم تقسیم کرده اند: یکى از آنها علایم حتمى است که به هیچ قید و شرطى مشروط نیست و قبل از ظهور باید واقع شود. قسم دوم؛ یعنى، علایم غیرحتمى، حوادثى است که به طور مطلق و حتم از نشانه هاى ظهور نیست؛ بلکه مشروط به شرطى است که اگر آن شرط تحقق یابد، مشروط نیز محقق مى شود. بسیاری از علایم ظهور جزء این دسته هستند. از اینرو نمی توان بطور قطع و صد در صدی در باره علائم و نشانه های غیر حتمی ظهور اظهار نظر کرد.(5)

در پایان لازم به ذکر است؛ اگر بدنبال بررسی روایی مسائل مربوط به علائم ظهور مانند نمونه های ذکر شده (مسأله دجال و ماهیت آن ؛ جنگ یمن و ناآرامیهای سیاسی ، امنیتی منطقه و مسأله ظهور یمانی ؛ وضعیت و نقش ایران و سید خراسانی در امر ظهور و ارتباط انقلاب اسلامی ایران با آخرالزمان و نزدیکی ظهور) هستید باید مورد به مورد و بصورت جداگانه در تاییک های مستقلی طرح کنید تا بصورت تفکیکی مورد بررسی قرار گیرد و از تفرق و طولانی شدن بحث پرهیز شود.

موفق باشید ...@};-

پی نوشت ها:
1. الغیبه نعمانى، ب ۱۴، ح ۶۶... .
2. همان، ح ۴۴... .
3. بحارالانوار، ح ۵۲، ح ۲۶.
4. ر.ک: محمد صدر، تاریخ غیبت کبرى...
5. برای مطالعه بیشتر ر.ک: مهدویت (پس از ظهور),رحیم کارگر(نشر معارف)، بنقل از پرسمان، با کمی تغییر.

شاید بتوان چنین احتمالی داد که مصداق مورد نظر روایت، ایرانی ها و قیام انقلاب اسلامی ایران است، چنانکه چنین احتمالی را برای مردم یمن نیز می توان داد و البته بعید نیست، ویژگیهایی که در روایت بیان شده علیرغم اینکه با مردم ایران اسلامی و مردم یمن تطبیق دارد، اما اشاره اش به آینده باشد. در هر حال فقط در حد احتمال، چنین تطبیقی منطقی است و اما نمی توان بطور قطع و صد در صد برای روایت مذکور مصداق تعیین کرد. با این وجود و بر اساس همان احتمال، شایسته است که منتظران هر لحظه برای تحقق ظهور امام عصر (عجل الله فرجه) خودشان را آماده کنند.

همانطور که اشاره کردید آخرالزمان یک دوره است نه یک اتفاق مقطعی، بلکه وقتی اصطلاح دوره و یا دوران مطرح می شود مقاطع گوناگونی را در بر می گیرد چنانکه طبق برخی روایات، به امت رسول الله (صلی الله علیه و اله) و دوران پس از ظهور اسلام، امت و دوران آخرالزمان اطلاق شده و اتفاقات دوران غیبت امام عصر (عجل الله فرجه) را بطور ویژه بعنوان وقایع و اتفاقات آخرالزمانی بیان کرده اند. از این رو، بی شک، ما در دوران آخرالزمان هستیم. همچنین پر واضح است، اطلاع دقیق از زمان قیام و خروج سید یمانی و سید خراسانی در علم خداوند است و کسی به جز معصوم نمی تواند ادعا کند که من از زمان دقیق قیام آنها مطلعم، بنابراین وقتی زمان قیام و خروج آنها مخفی و در علم الهی است زمان تولد انها نیز چنین وضعیتی دارد. ممکن است بدنیا امده باشند و ممکن است خیر بدنیا نیامده باشند! بفرمایید شما از کجا اطلاع دقیق دارید که سید یمانی و خراسانی هنوز بدنیا نیامده اند؟

بزرگوار اینطور نمی شود که در یک گفتگوی علمی در باره یک موضوع دینی مطالبی را بیان کنید و وقتی تقاضای منبع و مأخذ کنیم، فقط به این حد بسنده کنید که در باره منبع نمی توانم چیزی بگویم؟!

نشانه های ظهور دو دسته اند: الف- نشانه های غیر حتمی و ب- نشانه های حتمی و قطعی ظهور.
الف- نشانه های غیر حتمی که در روایات بیان شده بسیارند. مقصود از علائم غیر حتمی آن است که وقوع آن ممکن است مشمول بداء گردد، چرا که فی الجمله مشروط به شروطی است که اگر آن شروط تحقق یابد آن علائم واقع می شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نیز تحقق نمی‌یابند. گفتنی است: علائم غیرحتمی ظهور که طبق روایات بیان شده، 407 مورد است که بنظر می رسد غالب آنها به وقوع پیوسته است. مانند: 1- مردها زیر ابرو بر میدارند. 2-مردم سوار فیل های فلزی مشوند ودر آسمان حرکت میکنند(هواپیما) 3-زمانی که انسان ها یکی از شرق ویکی از غرب با یکدیگر صحبت میکنند 4- مردم نماز را ضایع میکنند تا به کار های دنیایی برسند 5- دروغگوتصدیق و راست گو تکذیب میشود 6- ریاست دست زنان می افتد 7- مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش 8- والیان در قضاوت رشوه بگیرند 9- مردم را به تهمت و یا سوء ظن بکشند 10- سوگند های دروغ به خدا بسیار گردد 11- مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت می کنند؛ و شنیدن سخن حق بر مردم سنگین، ولی شنیدن باطل برایشان آسان است؛ و همسایه از ترس زبان همسایه به او احترام می‌کند و ...

ب- علائم و نشانه های حتمی که 5 مورد است، منظور از علائم حتمی آن است که تقدیر قطعی خدا به وقوع آن تعلق گرفته است. که عبارتند از: 1. خروج سفیانی 2. خروج یمانی 3. صیحه آسمانی 4. فرو رفتن لشکر سفیانی در بیداء (خسف بیداء) 5. کشتن نفس زکیه. در خصوص نشانه های حتمی ظهور لازم به ذکر است که این نشانه های به قدری وضوح و صراحت دارند که دیگر جای تردید و ابهام برای کسی باقی نمی ماند و همه به وضوح مصداق سفیانی، یمانی، صیحه آسمانی و خسف بیداء را می شناسند و تصدیق می کنند. در این خصوص در روایات بیان شده که خروج یمانی از روشن ترین علایم است که بیش از چهارده ماه فاصله با ظهور آن حضرت نخواهد داشت. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «در میان درفش‌ها (پرچم‌ها)، هدایت‌گرتر از درفش یمانی وجود ندارد، چون درفش حق است و شما را به سوی صاحبتان دعوت می‌کند». و خاستگاه خروج یمانی سرزمین صنعای یمن است. امام باقر علیه السّلام می فرمایند: سفیانی از شام و یمانی از یمن خروج می کند. که خروج این دو خیلی سریع و به دنبال هم می باشد، یعنی در ماه رجب المرجّب. امام صادق علیه السّلام می فرمایند: خروج یمانی و سفیانی همانند دو اسب مسابقه است که همزمان با هم و به دنبال یکدیگر است. همراه با یمانی 2نفر از خراسان قیام میکنند1-سید حسنی 2-سید خراسانی که این سه نفر در یک ماه یعنی رجب قیام میکنند. همچنین رسول اکرم صلّی الله علیه و آله می فرماید: سه پرچم در یک سال و یک ماه و یک روز خروج می کند: سفیانی، خراسانی و یمانی، که در میان آن ها خالص تر از پرچم یمانی نیست. او مردم را به سوی حق فرا می خواند. در خصوص پرچم نهضت یمانی، از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «یمانی از یمن با پرچم‌های سفید خروج می‌کند» روایات می گویند: یمانی در پی نبرد سفیانی با وی وارد عراق می شود. یمانی با مدد از نیروی خراسانی وارد صحنه کارزار با لشگریان سفیانی می شود. لسان روایات دلالت بر این مطلب دارد که در این نبرد سپاه یمنی پشتیبانی سپاه خراسانی را بر عهده دارد.

صیحه آسمانی، حادثه خسف بیداء و قتل نفس زکیه هم بقدری وضوح دارد که حقیقت ظهور را بر همگان روشن می کند و جای هیچ تردید و ابهامی باقی نمی گذارد، شیخ مفید (ره) از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که فرمود: «فاصله بین قتل نفس زکیه و ظهور قائم (عجل الله فرجه) بیش از پانزده شبانه روز بیشتر نیست.» از روایتی استفاده می‌شود که او نماینده امام مهدی (عجل الله فرجه) است که از طرف آن حضرت مأموریت یافته پیام آن حضرت را در مسجد الحرام به مردم اعلان کند. وی پس از انجام این مأموریت توسط دشمنان حضرت به شهادت می‌رسد. بدلیل پرهیز از طولانی شدن مطلب از ورود به جزییات دیگر خودداری می کنیم.

در نتیجه جای نگرانی نیست! چنانکه گفتیم غالب نشانه های غیر حتمی ظهور رخ داده اند و نشانه های حتمی ظهور هم در سال منتهی به ظهور و قیام حضرت اتفاق خواهد افتاد و به قدری وضوح و شفافیت دارند که بر احدی مخفی نمی ماند و به سهولت مصداق نشانه های مذکور توسط همگان تصدیق می شود، آنچه اهمیت دارد اینکه ما در شرایط کنونی آخرالزمان بدنبال خودسازی و تقوا و انجام وظایف انتظار و آماده کردن مقدمات ظهور با اصلاح خود و جامعه باشیم و از نواب عام حضرت که همانا عالمان و فقیهان الهی هستند تبعیت کنیم.

دوست عزیز اگر خوب دقت کنید صحبت بنده اینست که اگر میخواهیم مطلبی را نفی کنیم با دلیل و مدرک باشد چنانکه اثبات آن هم نیازمند دلیل و مدرک است، بنده مدعی و معتقد نیستم که رهبر معظم انقلاب همان سید خراسانی ذکر شده در روایات است و هیچ زمان مصداق سازی نکرده و با مدعیان چنین مصداق سازی هایی هم مخالفم، فقط تقاضای بنده اینست آنها که با قطع و یقین این مطلب را بطور کلی نفی می کنند لطفاً دلیل و مدرک خود را بیان کنند.

بله تأیید می کنیم که در هر زمانی و در سده های گذشته هم بعضاً نشانه های غیرحتمی ظهور بصورت پراکنده و متفرق و موردی و یا ضعیف و غیر آشکار وجود داشته اما در وضعیت جهان امروز دیگر مسائلی که بعنوان علائم ظهور مطرح هستند، بصورت یک اپیدمی همه گیر و مشکل و معضل همگانی جهانی و در نهایت و اوج خود و در کمال علنی و آشکارا بودن جلوه گر هستند از اینرو نزدیکی ظهور بیش از هر زمان دیگری ثابت است و همه ما و منتظران باید بیش از پیش آماده آن اتفاق بزرگ باشیم.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=65846

جمع بندی

پرسش:
با توجه به تحقق برخی نشانه های ظهور و تطبیق و تشبیه آنها با برخی حوادث و اتفاقات جهانی مانند توسعه فساد و تباهی به مسأله دجال؛ تحرکات و جنگ یمن به آغاز خروج و قیام یمانی و انقلاب اسلامی و موضع گیری های ایران در برابر جهان غرب به قیام سید خراسانی؛ آیا می توان گفت ما در دوران ظهور هستیم؟

پاسخ:
در پاسخ، نکاتی را تقدیم می کنیم: نشانه های ظهور دو دسته اند: الف- نشانه های حتمی و ب- نشانه های غیر حتمی ظهور.
الف- علائم و نشانه های حتمی که 5 مورد است: منظور از علائم حتمی آن است که تقدیر قطعی خدا به وقوع آن تعلق گرفته است. که عبارتند از: 1. خروج سفیانی 2. خروج یمانی 3. صیحه آسمانی 4. فرو رفتن لشکر سفیانی در بیداء (خسف بیداء) 5. کشتن نفس زکیه. در خصوص نشانه های حتمی ظهور لازم به ذکر است که این نشانه ها به قدری وضوح و صراحت دارند که دیگر جای تردید و ابهام برای کسی باقی نمی ماند و همه به وضوح مصداق سفیانی، یمانی، صیحه آسمانی و خسف بیداء را می شناسند و تصدیق می کنند.
ب- نشانه های غیر حتمی ظهور: مقصود از علائم غیر حتمی آن است که وقوع آن ممکن است مشمول بداء گردد، چرا که فی الجمله مشروط به شروطی است که اگر آن شروط تحقق یابد آن علائم واقع می شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نیز تحقق نمی‌یابند.بر اساس یک دیدگاه، علائم غیرحتمی ظهور که طبق روایات بیان شده، 407 مورد است که بنظر می رسد غالب آنها به وقوع پیوسته است.(1) البته نمى توان سخنى قطعى و کامل در این مورد گفت؛ زیرا منابع اصلى و قدیمى شیعه، معمولاً از نشانه هاى خاص و محدودی نام برده اند و بعضى از این نشانه هایى که به عنوان علایم اتفاق افتاده در این منابع وجود ندارد و یا بسیار کم رنگ مطرح شده است پس ارائه نظر قطعى در مورد این نشانه ها، نیاز به پژوهش هاى علمى و گسترده در همه این منابع دارد. که بررسی آن در این مجال نمی گنجد. از طرفى، سخن از واقع شدن بعضى از نشانه ها و تطبیق آنها با حوادث خارجى، دشوار است. به عنوان نمونه، در مواردى که سخن از یک علامت و ظهور فرج بعد از آن مطرح شده، منظور گشایش و راحتى براى مؤمنان است، نه ظهور حضرت مهدى (عجل الله فرجه). همچنین از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: «منتظر صدایى باشید که از طرف دمشق، ناگهان به شما مى رسد که آن، گشایشى بزرگ براى شما خواهد بود».(2) در بعضى از روایات، سخن امام به گونه اى است که خبر از یک اتفاق و واقعه مى دهد، نه اینکه بخواهد آن واقعه را یکى از علایم ظهور معرفى کند؛ مانند وقوع گرماى شدید در زمین.(3) بعضى از نشانه ها نیز طورى است که مى تواند معناى دیگرى - غیر از معناى ظاهرى - داشته باشد؛ مانند طلوع خورشید از مغرب که شاید کنایه به ظهور از مکه باشد.(4) با این حال، می توان گفت: اکثر علایم و نشانه هاى غیرحتمی ظهور محقق شده است.(5) و این مى تواند نویدى از نزدیک شدن ظهور باشد.

در این رابطه توجه به چند نکته دیگر خالی از لطف نیست:
یکم. عده اى با توجه به اوضاع و شرایط فعلى حاکم بر جهان به این باور رسیده اند که دوره اى که ما در آن زندگى مى کنیم همان دوره آخرالزمان است که در روایات به آن اشاره شده است؛ زیرا براى آخرالزمان نشانه هایى گفته شده (مانند گسترش فساد و تفسیر دین براساس هوا و هوس و...) که این نشانه ها در دوره زمانى ما به وقوع پیوسته است پس زمان کنونى آخرالزمان است و ظهور نیز در این دوران محقق مى شود. به علاوه با وجود انقلاب اسلامى ایران و زنده شدن نام و یاد امام زمان(عجل الله فرجه)، آمادگى و اقبال مردم براى پذیرش ایشان بیشتر شده و امید به ظهور زیادتر گشته است.
دوم. برخى از علما معتقدند: همان گونه که غیبت دو مرحله اى بود و غیبت صغرى براى ایجاد آمادگى مردم براى ورود به غیبت کبرى لازم بود، ظهور نیز ممکن است دو مرحله اى باشد و با ظهور صغرى که در انقلاب اسلامى ایران تجلى یافته است، مردم با حقیقت قیام امام زمان آشنایى بیشترى پیدا کرده اند و براى ظهور اصلى و قیام جهانى حضرت آماده مى شوند.
سوم. حرکت عمومى کشورها و جوامع و دمیده شدن روح بیداری اسلامی در بین کشورها و تمایل به سمت وحدت و همگرایى همگانی و به عبارت دیگر توجه به تشکیلات بین المللى و اتحادیه هاى منطقه اى و فاصله گرفتن از جزءگرایى، ملت ها را به این نتیجه رسانده که براى آینده اى بهتر، باید مرزها را به حداقل رساند و جهان را دهکده اى کوچک دانست. این رویداد، آمادگى مردم را براى پذیرش یک حاکمیت فراگیر، بیشتر کرده است. البته استکبار جهانى تئورى دهکده جهانى را در جهت حفظ منافع خود و تک قطبى شدن جهان پى گیرى مى کند اما چه بسا اراده الهى به دست دشمنان خدا نیز انجام گیرد.
چهارم. اجحاف و تجاوز بیش از حد و روز افزون دولت هاى استکبارى به کشورهاى فقیر به شکل هاى گوناگون از یک سو و لجام گسیختگى فرهنگى و فکرى و علمى؛ مانند بحران هویت، بحران مشروعیت، بحران مدنیت از سوى دیگر، باعث هرج و مرج در زندگى بشر شده است.
این گونه مسائل و موارد این واقعیت را اثبات مى کند که آینده روشن جهان، چنانکه خداوند در قرآن کریم و از طریق روایات اهل بیت (علیهم السلام) وعده داده، فقط در سایه حاکمیت الهی فردى آسمانى است که احتمالاً ظهورش نزدیک است.
پنجم. گاهى خبرهایى مبتنى بر نزدیکى ظهور به برخى از شخصیت ها نسبت داده مى شود که نیاز به تامل و بررسى دارد. باید دانست که امر مشخص نمودن زمان ظهور، فقط در اختیار خداوند است و هیچ کس نمى تواند براى آن زمانى معیّن کند، اما بیان بعضی از بشارتها به عنوان شاهد وقرینه ای بر نزدیک بودن ظهور اشکالی ندارد و می تواند امید آفرین باشد.(6)

در نتیجه؛ چنانکه گفتیم معمولاً نشانه های غیر حتمی ظهور یا اتفاق افتاده و یا در حال رخ دادن است و نشانه های حتمی ظهور هم در سال منتهی به ظهور و قیام حضرت اتفاق خواهد افتاد و به قدری وضوح و شفافیت دارند که بر احدی مخفی نمی ماند و به سهولت، مصداق نشانه های مذکور توسط همگان تصدیق می شود، آنچه اهمیت دارد اینکه ما در شرایط کنونی آخرالزمان بدنبال خودسازی و تقوا و انجام وظایف انتظار و آماده کردن مقدمات ظهور با اصلاح خود و جامعه باشیم و از نواب عام حضرت که همانا عالمان و فقیهان الهی و ربانی هستند تبعیت کنیم.

پی نوشت ها:
1. مانند: 1- مردها زیر ابرو بر میدارند. 2-مردم سوار فیل های فلزی مشوند و در آسمان حرکت میکنند(هواپیما) 3-زمانی که انسان ها یکی از شرق ویکی از غرب با یکدیگر صحبت میکنند 4- مردم نماز را ضایع میکنند تا به کار های دنیایی برسند 5- دروغگو تصدیق و راست گو تکذیب میشود 6- ریاست دست زنان می افتد 7- مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش 8- والیان در قضاوت رشوه بگیرند 9- مردم را به تهمت و یا سوء ظن بکشند 10- سوگند های دروغ به خدا بسیار گردد 11- مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت می کنند؛ و شنیدن سخن حق بر مردم سنگین، ولی شنیدن باطل برایشان آسان است؛ و همسایه از ترس زبان همسایه به او احترام می‌کند و ...، ر.ک: بحارالانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، بیروت- لبنان، ج 52، ص 260ـ 256.
2. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، مترجم: محمد جواد غفاری، نشر صدوق، تهران، 1376، ب 14، ح 66.
3. همان، ح 44... .
4. چنان که امام على (علیه السلام) فرمود: «و هو الشمس الطالعه من مغربها»؛ بحارالانوار، ج 52، پیشین، ح 26.
5. ر.ک: محمد صدر، تاریخ غیبت کبرى، بنقل از کتاب مهدویت(پس از ظهور)، رحیم کارگر، بنقل از پرسمان.
6. برای مطالعه بیشتر ر.ک: مهدویت (پس از ظهور)، رحیم کارگر(نشر معارف)، پیشین، با کمی تغییر.