جمع بندی آیا در واقعه بنی قریظه، نوجوانی هم کشته شد؟

کارشناس بحث: استاد مقداد

با سلام
در کتاب ارشاد شيخ مفيد ج 1 ص 111 بدون ذكر سند اين گونه آمده است ؛ که بني قريظه بعد از خيانت به رسول خدا و توطئه براي حمله به مدينه ، بعد از محاصره اي شديد و وقتي قدرت اسلام را ديدند ، همگي تسليم شدند و قبول کردند که هرچه سعد معاذ در مورد آنان حکم کند اجرا شود ؛ سعد نيز حکم کرد که همه مردان اين قبيله اعدام شده و زنان و کودکان و پيرمردان به اسارت گرفته شوند که حکم اعدام را به دستور رسول خدا امير مومنان و چند تن ديگر از اصحاب به عهده گرفتند .

در اصل قضيه بني قريظه اختلافي نيست اما در جزئيات آن و تعداد کشته ها و مسائل ديگر اختلاف وجود دارد .

لذا قرآن اين جريان پيمان شکنان قريظه را ذکر و در خصوص آن مي فرمايد: وَ أَنْزَلَ الَّذِينَ ظاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مِنْ صَياصِيهِمْ وَ قَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَرِيقاً . َ
وأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِيارَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ وَ أَرْضاً لَمْ تَطَؤُها وَ كانَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيراً (احزاب26 /27)
از اهل كتاب آن گروه را كه به ياريشان برخاسته بودند از قلعه‏ هايشان فرود آورد و در دلهايشان بيم افكند. گروهى را كشتيد و گروهى را به اسارت گرفتيد. و بني نضير را ديده بودندو بايد اين رفتار به شکل عبرت آموزي کيفر داده شود. و غنائم فراوانى از جمله زمينها و خانه و اموالشان به مسلمانان رسيد
از جمله تعبيرات كه در مورد كشته شدگان اين جنگ آمده است «فَرِيقاً تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَرِيقاً» ، يعنى فَرِيقاً، را مقدم بر «تَقْتُلُونَ» مى‏دارد، در حالى كه در مورد اسيران: فَرِيقاً، را از فعل آن يعنى: «تَأْسِرُونَ» مؤخر داشته است، بعضى از مفسران در تفسير آن گفته‏ اند، اين روش به خاطر آن است كه در مساله كشته شدگان، تكيه بيشتر روى اشخاص است، زيرا سران بزرگ آنها در اين گروه بودند، ولى در باره اسارت، افراد سرشناسى نبودند كه روى آنها تكيه كند،
نکته ديگر اينکه «فَرِيقاً تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَرِيقاً» ناظر به کشته و اسارت مردان است و نه کشته شدن همه مردان و اسارت زنان، زيرا براي اسارت زنان و کودکان واژه «سبي» و جمع: «سبايا» به کار مي رود و واژه «اسر» که در آيه فوق به کار رفته، و در آيات ديگري مانند: وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسارى‏ تُفادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْراجُهُمْ (بقره/85) که در باره اين گروه است، نشان مي دهد که ناظر به مقاتلين و مردان بوده و با آن موضوع تناسب دارد و حاکي از اسارت گروهي از مردان جنگي است و نه زنان اين قبيله.
و لذا در تاريخ هم آمده: «و سَبى من لم ينبت منهم مع النساء» واسير کردن کساني که هنوز بالغ نشده اند که اين البته با قرآن نمي سازد زيرا کسي که بالغ نيست، مکلف نيست تا مؤاخذه شود. سخن در باره کساني است که جنگجو بوده چه مرداني که پير بوده و يا نوجوان بوده و يا در معرض جنگ قرار نگرفته اند.

با اين وجود اشکال اساسي که گفته مي شود پيامبر (ص )افراد زيادي را در اين جنگ کشت، رد مي شود
قديمي ترين کتابي كه در دست ماست و بيشترين جزئيات حادثه بني قريظه را مخصوصا تعداد کشته ها را بيان کرده است، سيره ابن اسحاق است كه مورخان بعدي در بيان رويدادهاي متعدد برآن تكيه كرده و از آن اخذ كرده اند، اما ابن اسحاق در سال 151 ، يعني 145سال پس از واقعه بني قريظه از دنيا رفته است.
مورخان پس از او گزارش او از واقعه را نقل كرده و به منابع مبهم او توجه نكرده اند.
گزارش هاي مربوط به اين جريان بسيار متاخر از اصل واقعه و همچنين غير قابل اعتماد است و بررسي درباره آنها صورت نگرفته ،قرآن اشاره اي به كشتار جمعي نكرده است.
خوب است قرآن را به عنوان تنها منبع معتبر و معاصر در برابر مصادر متأخر و مشكوك و راويان متروك قرار دهيم . چنان كه پيش تر گفته شد قرآن به گونه اي بسيار مختصر در آيه 26سوره احزاب به اين حادثه اشاره كرده ، فقط از كساني كه مستقيماً در نبرد شركت داشته اند سخن مي گويد .
اگر كشته شدگان در اين حادثه 600 تا900 نفر بودند،رويدادي مهم تلقي و در قرآن به صورت روشن به آن اشاره مي شد كه از آن درس و عبرت گرفته شود.
دلايل ديگري در ردّ اين موضوع مي توان به شرح زير بيان کرد:
احتمال داده شده که اين داستان به شکل خشونت بار توسط خود يهوديان ساخته شده باشد و در جهت مظلوم نمايي بوده باشد، به عنوان نمونه راوي اين اخبار محمد بن کعب قرظي و عطية قرظي در سلسله سند اين روايت و شباهت هاي عناصر داستاني آن با چند حادثه مشابه در تاريخ قوم يهود که در آن چند صد يهودي به قتل رسيده اند، اين احتمال را بيشتر تقويت مي کند که اين روايت برساخته افرادي از اين قبيله بوده و تأثير اين نقل به دليل ايجاد مظلوميت براي آنان و نشان دادن چهره اي خشن و خون ريز از پيامبر اسلام باشد مخصوصا اينکه يهود در اين نوع کارها در گذشته و حال يد طولايي دارند
حكم اسلام در اين موارد آن است كه تنها مسئولان فتنه مجازات شوند، چنان كه تعداد و اسامي آنان در متن واقعه ذكر شده است . كشتن چنين رقم بالايي از افراد ،با عدل اسلامي و قرآن به خصوص آيه «لا تزر وازره وزر اخري» سازگار نيست .
مخصوصا با رحمة للعالمين بوده پيامبر نمي سازد هر چند اين نوع کشتن که بخاطر پيمان شکني در دين يهود وجود دارد
لذا چنين مي شود نتيحه گرفت که کساني که در از سران فتنه بودند کشته شدند نه همه آنها البته ما در ابتداي مقدمه گفتيم که اين جريان با اين جزئيات بدون سند ذکر شده است

با سلام

خیر چنین چیزی در تاریخ نیست !

فقط عطيه قرظي يکي از دستگيرشدگان جنگ بني قريظه مي گويد در روز جنگ، مرا پيش رسول خدا (ص) بردند در حالي که در بلوغ من شک داشتند، رسول خدا (ص) دستور دادند زير کمربند مرا نگاه کنند که آيا موي روييده است يا نه. بعد از آنکه معلوم شد مويي نروييده است مرا به کودکان محلق کردند ....

البته 40 نفر جنگجوی خائن بنی قریظه پس از خیانت عظمایی که کرده بودند (درمقابل عفو وبخشش رسول خدا نسبت به بنی نضیر وبنی قی نقاع ) بحکم تورات خودشان و با رضایت به حکمیت سعد بن معاذ خودشان کشته شدند .

منابع :کتاب اموال ابن زنجویه . سنن بیهقی و طبری و واقدی....