جمع بندی آیا دین و ایمان خریدنی است؟

کارشناس بحث: استاد میقات

«إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكينِ وَ الْعامِلينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمينَ وَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبيلِ فَريضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَكيمٌ»
زكاتها مخصوص فقرا و مساكين و كاركنانى است كه براى (جمع آورى) آن زحمت مى‏كشند، و كسانى كه براى جلب محبّتشان اقدام مى‏شود، و براى (آزادى) بردگان، و (اداى دين) بدهكاران، و در راه (تقويت آيين) خدا، و واماندگان در راه اين، يك فريضه (مهم) الهى است و خداوند دانا و حكيم است!(توبه/ 60)

با سلام و درود

واضح است که ایمان اجباری و یا خریدنی نیست، زیرا اعتقاد و ایمان، یک امر قلبی است و در امر قلبی، اجبار فایده ندارد.

«الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ»:

کسانی هستند که زمينه ‏اى براى گرايش به اسلام ندارند و با مصرف بخشى از زكات، مى ‏توان قلوب آنان را جذب كرد. (تفسير نور، ج ‏5، ص 86)

کسانی هستند که مسلمان نمی شوند ولی از زکات به آن ها داده می شود تا دشمنی آن ها نسبت به مسلمانان، دفع شود؛ و یا در برآوردن حوائج دینی مسلمانان، کاری انجام دهند.(ترجمه الميزان، ج ‏9، ص 417)

كسانى هستند كه با تشويق مالى، از آن ها به نفع اسلام و مسلمين جلب محبت مى ‏شود.(تفسير نمونه، ج ‏8، ص 9)

آن ها مردمانى از اشراف زمان پیامبر (صلى اللَّه عليه و آله) بودند كه آن حضرت سهمى از زكات بدان ها می داد تا بوسيله آن به دين اسلام علاقه‏ مندشان سازد و در مواقع لزوم از آن ها براى جنگ با دشمنان دين كمک بگيرد.(مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏5، ص 65)

پرداخت زكات براى تأليف قلوب، به مفهوم ايمان آوردنِ پولى نيست، بلكه زمينه ‏سازى براى حصول درک و آموزش و سپس معرفت و ايمان است. در روایت نیز بدین اشاره شده است.(تفسير نور، ج ‏5، ص 86؛ تفسير نور الثقلين، ج ‏2، ص 230)

بنابر این:
این خریدن ایمان نیست بلکه ایجاد فرصت و زمینه ای است تا آنان دست از عناد و دشمنی برداشته و فرصتی به خود بدهند برای تفکر و تأمل در باره دین الهی. هم چنین این، بهای دفع دشمنی آنان است تا با دشمنان بر عیله مسلمانان، اقدامی انجام ندهند.