جمع بندی آیا شیطان می توانسته پیامبران و امامان ع هم فریب دهد؟

با سلام
طبق منابع دینی ما انبیا از آزار و مکر شیطان در امان نیستند اما اثرگذاری به معنای خاص آن و این که بتوانند اولیای الهی خصوصا امامان و پیامبران را تحت تاثیر قرار بدهند، وجود ندارد. در آیه قرآن شیطان قسم می‌خورد که بندگان خدا را گمراه می کند به جز مخلَصین:
«لاغوینهم اجمعین الا عبادک منهم المخلَصین؛ پس به عزت تو سوگند که بی تردید همه شان را گمراه خواهم کرد. مگر آن بندگان خالص تو از میان آنها» (آیه ۸۲ و ۸۳ سوره ص و آیه ۴۰ سوره حجر)
مخلَصین کسانی هستند که خداوند تعالی، آنان را برای خود خالص کرده است. در شماری از آیات، از انسان‌هایی با عنوان مخلَصین به صیغه مفعول یاد شده؛ یعنی انسان‌هایی که خداوند آن‌ها را پاک و خالص کرده است: «انّا اخلَصنهُم بِخالِصَةٍ ذِکرَی الدّار» (آیه۴۶ سوره ص) درباره هدف از برگزیدن مخلَصین باید گفت: لازم است خداوند همواره در میان انسان‌ها، افرادی را برانگیزاند که اخلاص کامل‌ داشته و دارای نفوس پاک، قلوب طاهر و فطرت مستقیم توحیدی باشند تا توحید در جامعه بشری را حفظ کنند. (۱)

پی نوشت:
(۱) المیزان، ج۱۱، ص۱۷۳-۱۷۴.

با سلام

آیه 52 سوره مبارکه حج، بیانگر القائات شیطان پیامبران به هنگام تمنّی ایشان از خداوند و در مقابل باطل ساختن این القائات از سوی خداوند، در جهت تحکیم آیات الهی است. پیرامون چیستی تمنّی مورد بحث و نیز چگونگی القائات شیطان، اقوال مختلفی وجود دارد. برخی از این وجوه با مقام عصمت پیامبران در تضاد بوده و برخی دیگر همراه سازگاری با عصمت، با ظاهر آیه و واقعیت‏های تاریخی نیز هماهنگ می‏باشد.

تمنّی در لغت به دو معناست: تلاوت کردن و آرزو کردن.
بر اساس معنای اول، مفاد آیه مزبور این است که پس از آنکه پیامبران آیات الهی را به طور کامل برای مردم تلاوت می‏کردند، شیطان به وسوسه مردم پرداخته و با طرح شبهات و یا تحریف حقایق، می‏کوشید تا مانع هدایت آنان شود. بر اساس معنای دوم، آرزوی پیامبران این بود که عموم افراد را به صراط مستقیم برسانند، اما شیطان با القاء شبهات و تحریف حقایق، می‏کوشید تا این آرزوی پیامبران را به شکست منجر سازد. امّا در هر دو صورت خداوند پیامبران را حمایت می‏کرد و در نهایت حق بر باطل غلبه می‏یافت و مشعل هدایت همواره فرا راه مردم فروزان بود.

بنابراین در خود آیه این القائات رد شده و تاکید می شود که خداوند با نشان دادن آیات و نشانه های خود انبیا را از انحراف مصون داشته و از تاثیر وسوسه های شیطان مانع می شود. به علاوه دلایل عقلی و نقلی دیگری نیز بر عصمت انبیا وجود دارد که گناه و اثرپذیری از شیطان را مردود می داند و بر عصمت و خطاناپذیری پیامبران اشاره دارد.

به این صورت که ماموریت خاصی به شیاطین داده شده باشد و یا این که فرد خاصی موظف باشد خیر.

ممکن است که این برداشت حاصل فهم نادرست از آیه ۵۲ سوره حج باشد که نادرست است.

جمع بندی

پرسش:

 آیا شیطان می تواند پیامبران و امامان (علهیم السلام) را هم فریب دهد؟ تلاشی در این زمینه انجام می دهد؟ اساسا آیا پیامبران و امامان نیز مثل ما شیطان و ابلیسی دارند که فریبشان دهد؟

پاسخ:

طبق منابع دینی ما انبیا از آزار و مکر شیطان در امان نیستند اما اثرگذاری به معنای خاص آن و این که بتوانند اولیای الهی خصوصا امامان و پیامبران را تحت تاثیر قرار بدهند، وجود ندارد. در آیه قرآن شیطان قسم می‌خورد که بندگان خدا را گمراه می‌کند به جز مخلَصین: «لاغوینهم اجمعین الا عبادک منهم المخلَصین؛ پس به عزت تو سوگند که بی تردید همه شان را گمراه خواهم کرد. مگر آن بندگان خالص تو از میان آنها» (۱) مخلَصین کسانی هستند که خداوند تعالی، آنان را برای خود خالص کرده است. در شماری از آیات، از انسان‌هایی با عنوان مخلَصین به صیغه مفعول یاد شده؛ یعنی انسان‌هایی که خداوند آن‌ها را پاک و خالص کرده است: «انّا اخلَصنهُم بِخالِصَةٍ ذِکرَی الدّار» (۲)

درباره هدف از برگزیدن مخلَصین باید گفت: لازم است خداوند همواره در میان انسان‌ها، افرادی را برانگیزاند که اخلاص کامل‌ داشته و دارای نفوس پاک، قلوب طاهر و فطرت مستقیم توحیدی باشند تا توحید در جامعه بشری را حفظ کنند. (۳) در سوره حج آمده است: « وما اَرسَلنا مِن قَبلِكَ مِن رَسول ولا نَبِىّ اِلاّ اِذا تَمَنّى اَلقَى الشَّيطانُ فى اُمنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللّهُ ما يُلقِى الشَّيطانُ ثُمَّ يُحكِمُ اللّهُ آياتِهِ واللّهُ عَلِيمٌ حَكِيم؛ هيچ پيامبرى را پيش از تو نفرستاديم مگر اين كه هرگاه آرزو مى كرد (و طرحى براى پيشبرد اهداف الهى خود مى ريخت)، شيطان القائاتى در آن مى كرد؛ امّا خداوند القائات شيطان را از ميان مى برد، سپس آيات خود را استحكام مى بخشيد؛ و خداوند عليم و حكيم است.» (۴) این آیه بیانگر القائات شیطان پیامبران به هنگام تمنّی ایشان از خداوند و در مقابل باطل ساختن این القائات از سوی خداوند، در جهت تحکیم آیات الهی است. پیرامون چیستی تمنّی مورد بحث و نیز چگونگی القائات شیطان، اقوال مختلفی وجود دارد. برخی از این وجوه با مقام عصمت پیامبران در تضاد بوده و برخی دیگر همراه سازگاری با عصمت، با ظاهر آیه و واقعیت‏های تاریخی نیز هماهنگ می‏باشد.

تمنّی در لغت به دو معناست: تلاوت کردن و آرزو کردن. بر اساس معنای اول، مفاد آیه مزبور این است که پس از آنکه پیامبران آیات الهی را به طور کامل برای مردم تلاوت می‏کردند، شیطان به وسوسه مردم پرداخته و با طرح شبهات و یا تحریف حقایق، می‏کوشید تا مانع هدایت آنان شود. بر اساس معنای دوم، آرزوی پیامبران این بود که عموم افراد را به صراط مستقیم برسانند، اما شیطان با القاء شبهات و تحریف حقایق، می‏کوشید تا این آرزوی پیامبران را به شکست منجر سازد. امّا در هر دو صورت خداوند پیامبران را حمایت می‏کرد و در نهایت حق بر باطل غلبه می‏یافت و مشعل هدایت همواره فرا راه مردم فروزان بود. هر چند معناى اوّل مناسب تر است، ليكن در هيچ يك از دو معنا، سخنى از القاى شبهه يا القاى چيزى از سوى شيطان در تلاوت پيامبر اعظم (صلى الله عليه وآله وسلم) به ميان نيامده و در نتيجه، اين آيه هرگز نمى تواند دست آويزى براى ترديد در درستى وحى و عصمت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) در مقام دريافت و انتقال پيام پروردگار باشد.

بنابراین در خود آیه این القائات رد شده و تاکید می شود که خداوند با نشان دادن آیات و نشانه های خود انبیا را از انحراف مصون داشته و از تاثیر وسوسه های شیطان مانع می شود. به علاوه دلایل عقلی و نقلی دیگری نیز بر عصمت انبیا وجود دارد که گناه و اثرپذیری از شیطان را مردود می داند و بر عصمت و خطاناپذیری پیامبران اشاره دارد.

پی نوشت ها:

(۱) آیه ۸۲ و ۸۳ سوره ص و آیه ۴۰ سوره حجر.
(۲) آیه۴۶ سوره ص.
(۳) طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق، بیروت، ج۱۱، ص۱۷۳-۱۷۴. (۴) آیه ۵۲ سوره حج.