جمع بندی ابرهه؛ دشمن خدا یا مروج دین خدا؟

در سایتها نگاه کنید که از کلیسای ابرهه جز مخروبه ای باقی نمانده است. از طرفی شما مکه و کعبه را از لحاظ جغرافیایی با حبشه یکی میدانید در حالی که از لحاظ جغرافیایی زمین کعبه سرآمد اراضی روی کره زمین است همچنین عبادت در مسجد الحرام و طواف دور خانه خدا یک امتحان و آزمایش الهی است و حج ابراهیمی از شعائر دینی اسلام است که همه زیبایی آن گردن نهادن به حکم الهی با همه سختی و مشقات آن است

ایا از نظر شما تبدیل به معنی تخریب است؟ آنان که معبد و کلیسا را به مسجد تبدیل کردند آن را خراب و ویران نکردند بلکه مکان عبادت باقی ماند در حالی که معبد سلیمان و کلیسای ایاصوفیه در دست یهودیانو و مسیحیانی بود که دینشان دچار تحریف شده بود . اما ابرهه آمد برای نابودی خانه کعبه نه تبدیل آن به کلیسا یا هر چیز دیگر

شما که میگویید کعبه مصداق مسجد ضرار است آیا نیت خداوند متعال از بنای کعبه با نیت منافقینی که مسجد ضرار را ساختند یکی است؟ اگر یکی است همانطور که خدا دستور تخریب مسجد ضرار را داد باید در حمله ابرهه هم معجزه ای به وجود نمیآورد تا کعبه ویران شود پس چرا چنین اتفاقی نیفتاد.

با سلام
سلمنا که ایه دلالت بر همه مسیحیان نکند ایا شما دلیلی دارید که مسیحیان دوران ابرهه حضرت عیسی را پسر خدا ندانند؟ در حالی که مسیحیان غالبا به این امر معتقد بودند چون دینشان دچار تحریف گشته بود. ضمنا بحث در مورد ابرهه است او اگر مسیحی بود که قائل به تثلیث نبود یا خداوند را ان گونه که حضرت عیسی بیان کرده بود قبول داشت چرا دیگر با خانه خدا جنگید در حالی که مسیحیان حتی انان که حضرت عیسی را پسر خدا میپنداشتند حرمت خانه کعبه را نگه داشته و تصاویر حضرت مریم و حضرت عیسی را در انجا نگهداری میکردند؟ اما ایه مزبور یهودیان و مسیحیان را که عزیر و مسیح را پسر خدا خواندند مورد مذمت و لعنت و تشبیه به مشرکین نموده است. اما در مورد ایه 17 سوره حج (إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ الصَّابِئينَ وَ النَّصارى‏ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذينَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهيدٌ)البته کسانی که ( به محمّد و کتاب او ) ایمان آورده اند و کسانی که یهودی اند و صابئان و نصاری و زرتشتیان و کسانی که شرک ورزیده اند ، بی تردید خداوند میان آنها ( از نظر صحت و فساد مذهب و استحقاق پاداش و کیفر ) در روز قیامت جدایی خواهد افکند ، همانا خداوند بر هر چیزی شاهد و گواه است.
در این ایه خداوند میفرماید روز قیامت به حق و باطل بودن این ادیان میپردازیم و نمیفرماید مسیحیت برحق است که شما قائل شدید پس طبق نظر شما یهودیان هم برحق هستند صابئین هم بر حق هستند کان شما زودتر از خدا در مورد مسیحیان قضاوت میکنید به هر حال ایه 30 سوره توبه مسیحیان را مذمت میکند و ابرهه اگر هم مسیحی واقعی عیر تحریفی بود که قطعا اینگونه نبود دشمن خدا و خانه خدابود و دشمن توحید و یگانه پرستی زیرا خانه کعبه ای خود بنا کرد تا ان پرستش شود و طواف گردد و به قصد ویرانی کعبه سپاه را اعزام نمود این امور دا بر کفر اوست.

اتفاقا داستان ابرهه برای همه قابل پذیرش است که او برای تخریب خانه خدا و دشمنی با توحید برخاسته بود و بنای کعبه جدید به دست او دلیل دیگر است. در پستهای قبل از کتب تفسیری بنده نمونه عرض کردم و شاهد اوردم که مفسرین منظور از کید ابرهه را تخریب خانه خدا بیان کرده بودند و کل داستان را که شما نگاه کنید جز قصد ویرانی و نابودی کعبه چه چیز دیگری وجود دارد که همان کید ابرهه است. کلمه تضلیل و گمراهی را هم بنده از کتب تفسیری در پستهای قبل بیان کردم لطفا مراجعه فرمایید. در یکی از پستها عرض کردم که ابرهه به حضرت عبدالمطلب میگوید امدم خانه دین تو و دین اباء تورا ویران کنم خوب اباء عبدالمطلب حنیف و موحد و مسلم بودند نه کافر و مشرک پس یعنی امدم تا خانه توحید و یکتاپرستی را ویران کنم این حرف حاکی از عناد با خداو توحید است ایا این دشمنی با توحید و خدا پرستی نبود. خداوند در قران که معجزه خود را که همان نابودی ابرهه و سپاهش است که در سوره فیل آورده ما حضل دشمنی ابرهه با خدا نیست؟ اگر دشمنی ابرهه با خدا از قران برداشت نمیشود پس چرا خداوند ابرهه و سپاهش را به عذاب الهی نابود کرد. دشمنی از این اشکارتر

اتفاقا در مورد قران مفسرین با توجه به گزارشات تاریخی و روایی، قران را تفسیر میکنند لذا در مورد قران کتب تفسیری مقدمتر است تا کتب تارخی زیرا مفسر اهل فن و متخصص علم تفسیر قران است و مرحوم طبرسی هم که از مفسرین مشهور و معتبر شیعه است. از ان گذشته خود عبدالمطلب به مردم گفت به کوهها و صخره ها پناه ببرید تا از ابرهه اسیبی نبینید و این مطلب دلیل دیگری است بر اینکه او قصد مردم مکه را هم نموده بود از طرفی او میخواست مردم عرب را به زور هم که شده برای طواف خانه ای که خود بنا کرده بود، به یمن ببرد قاعدتا با مقاومت مردم عرب روبرو میشد حال اعراب یا از مشرکین بودند شاید تسلیم ابرهه میشدند و گروه دیگر حنفا و یکتاپرستان بودند که قطعا با ابرهه کنار نمیامدند و دین دروغین او را نمیپذیرفتند لاجرم چه بسا به دست ابرهه کشته میشدند. اگر کتب تاریخی و تفسیری برای شما حجیت نمیاورد سنگ نوشته ها بدتر از ان است زیرا صحت و سقم ان مورد تردید است نه یقین

با سلام و عرض خسته نباشیدخدمت جناب آقای عصران و دوستان دیگر که در این بحث شرکت نمودند
در مورد ایه فوق که خداوند در مورد تغییر قبله بیان میکند باید عرض کنم که نمیدانم شما چگونه از این ایه به مظهر شرک بودن کعبه پی بردید و چطور این برداشت را از ایه فوق کرده اید. در بین مفسرین شان نزول و تفسیر این ایه اینگونه است که خداوند به خاطر توهمی که در ذهن مسلمین احیانا ایجاد میشد که چرا ما در این مدت به سمت بیت المقدس نماز میخواندیم و اکنون قبله تغییر یافته چرا اینگونه شده و تکلیف نمازهای ما در این مدت چه میشود؟ لذا خداى تعالى براى دفع اين توهم خاطر نشان كرد، كه تشريع احكام جز بخاطر مصالحى كه برگشتنش به تربيت و تكميل مردم است صورت نمى‏گيرد، منظور از تشريع احكام هم تربيت و تكميل مردم است، و هم جداسازى مؤمنين از غير مؤمنين است، و هم مشخص كردن فرمانبران از عاصيان متمرد، و آن سببى كه باعث شد كه قبله يهوديان را مدتى قبله شما مسلمانها قرار دهيم، عينا همين‏ها بود كه گفتيم. اما اینکه شما گفتید کعبه مظهر شرک بوده است حرف باطلی است زیرا خداوند اولین مسجدی که بنا کرد کعبه بود و پس از ان بیت المقدس اگر چه بیت المقدس اولین قبله بود برای ادیان ابراهیمی اما پس از 17 ماه که از اسلام میگذشت خداوند قبله را برای مسلمین تغییر داد تا هم جلوی سرزنش یهودیان را بگیرد هم مسلمین را امتحان و ازمایش کند که ایا نسبت به امر خدا و رسولش پایبند هستند یانه و کعبه قبله فقط مسلمانان گردید در حقیقت خداوند احکام و مسائل دینی و مذهبی اسلام را به مرور زمان کامل کرد و به تکامل رسید

با سلام و احترام
همانطور که عرض کردم قبل از اینکه ابرهه به خانه کعبه حمله کند خودش خانه کعبه ای ساخته بود و مدتی هم مردم از جمله اعراب به دور ان طواف میکردند و در جریان الوده کردن کلیسای او به نجاست به کعبه حمله نمود پس حمله او به خاطر بی حرمتی به کلیسای او بود. پیرو مباحث قبلی شما بیان کردید که ثابت نیست مسیحیت دوران ابرهه تثلیثی و تحریفی باشد اما با توجه به گزارش طبقات ابن سعد وقتی حضرت عبدالمطلب به کوه حراء پناه برد عرضه داشت خدایا صلیب و نیروی ایشان فردا بر تو غلبه نکنند از این کلام عبدالمطلب (صلیب) بر میآید که مسیحیان یمن قائل به تثلیث بودند.(ابن سعد طبقات ج 1 ص82)

در کتاب تاریخ طبری هم که شما متنی را اوردید علت حمله ابرهه به کعبه خشنودی و جلب رضایت نجاشی نیست. ابرهه به خاطر کشتن فرمانده نجاشی به نام اریاط مورد غضب نجاشی بود اما وقتی اظهار وفاداری کرد و قدری از خون خود را به خاطر قسم پادشاه که خون تورا میریزم برای نجاشی فرستاد نجاشی هم او را بخشید زیرا طبق منابع تاریخی ابرهه و اریاط دو نفر از بزرگان سپاه نجاشی بودند که با هم اختلاف پیدا کردند و قرار شد طرفداران هر دو با هم به نبرد برخیزند اما ابرهه به اریاط گفت چرا ما این همه انسان را به کشتن بدهیم بیا تا تن به تن بجنگیم اریاط قبول کرد در مبارزه اریاط شمشیر به صورت ابرهه زد که ابرو و بینی او شکسته شد لذا به او ابرهه اشرم (بینی شکسته) میگفتند اما از قبل ابرهه غلام خود عتوده را گمارده بود تا از پشت سر به اریاط حمله کند و غلامش از پشت سر اریاط را کشت و در عوض از ابرهه خواست تا هر دختری که به خانه شوهر میرود در یمن اول عتوده با او امیزش نماید و ابرهه هم این خواسته را پذیرفت اما زمانی که نجاشی از این جریان مطلع شد قسم خورد که ابرهه را بکشد زیرا فرمانده نظامی پادشاه را کشته بود ابرهه هم قدری از خون خود را فرستاد و جریان نفاق بین سپاهیان را عنوان کرد و فرمانبداری خود از نجاشی را هم اعلام کرد اینجا بود که نجاشی از ابرهه راضی شد و او را فرماندار منطقه یمن نمود و از او راضی شد برخی فکر میکنند علت حمله ابرهه به خانه کعبه حصول رضایت نجاشی است در حالی که علت حمله در اکثر منابع تاریخی همان الوده کردن کلیسا توسط برخی از اعراب مطرح شده و علت الوده کردن اعراب این است که آنها شنیده بودند که ابرهه کلیسا را در برابر کعبه بنا کرده و همه را امر به طواف نموده و مهمتر اینکه میدانستند که ابرهه قصد دارد اعراب مکه را به طواف کلیسای خود مجبور نماید لذا برخی از افراد اقدام به الوده نمودن کلیسای او کردند. ضمنا وقتی که ابرهه کلیسا را ساخته بود به نجاشی خبر داد که چنین کاری کرده و قصد دارد کعبه را از رونق بیندازد چون شنیده بود که اعراب به دور ان طواف میکنند.(تاریخ طبری ج 2 ص678)

پست جمع بندی موضوع.

پرسش

چه عواملی باعث شد ابرهه به کعبه حمله کند؟

کلید واژه : کعبه، ابرهه، عبدالمطلب، ابابیل، عذاب

پاسخ

1. عامل دوم که برخی از منابع به ان اشاره کردند این است که برخی از اعراب به قصد تجارت به حبشه رفتند انان برای پختن غذا اتشی فراهم کردند اما اتش را بدون این که خاموش نمایند رها کردند و این اتش باعث شد کلیسای قلیس بسوزد.[11]
   

1. عامل سوم اینکه به نظر میرسد علت حمله ابرهه به کعبه جلب رضایت نجاشی پادشاه حبشه باشد. داستان از این قرار است که ابرهه به خاطر کشتن فرمانده نجاشی به نام اریاط مورد غضب نجاشی بود اما وقتی اظهار وفاداری کرد و قدری از خون خود را به خاطر قسم پادشاه که خون تورا میریزم برای نجاشی فرستاد نجاشی هم او را بخشید زیرا طبق منابع تاریخی ابرهه و اریاط دو نفر از بزرگان سپاه نجاشی بودند که با هم اختلاف پیدا کردند و قرار شد طرفداران هر دو با هم به نبرد برخیزند اما ابرهه به اریاط گفت چرا ما این همه انسان را به کشتن بدهیم بیا تا تن به تن بجنگیم اریاط قبول کرد در مبارزه اریاط شمشیر به صورت ابرهه زد که ابرو و بینی او شکسته شد لذا به او ابرهه اشرم (بینی شکسته) میگفتند اما از قبل، ابرهه غلام خود عتوده را گمارده بود تا از پشت سر به اریاط حمله کند و غلامش از پشت سر اریاط را کشت و در عوض از ابرهه خواست تا هر دختری که به خانه شوهر میرود در یمن اول عتوده با او امیزش نماید و ابرهه هم این خواسته را پذیرفت اما زمانی که نجاشی از این جریان مطلع شد قسم خورد که ابرهه را بکشد زیرا فرمانده نظامی پادشاه را کشته بود ابرهه هم قدری از خون خود را فرستاد و جریان نفاق بین سپاهیان را عنوان کرد و فرمانبداری خود از نجاشی را هم اعلام کرد اینجا بود که نجاشی از ابرهه راضی شد و او را فرماندار منطقه یمن نمود و از او راضی شد. از این رو میتوان گفت علت حمله ابرهه به کعبه جلب رضایت نجاشی بوده است خصوصا که از قبل پادشاه را در جریان ساخت معبد گذاشته بود و برای حمله به کعبه از نجاشی کمک دریافت کرده بود.[12]

از این رو ابرهه تصمیم گرفت کعبه را ویران نماید

منابع

[1] . دینوری، اخبارالطوال ص 91، ترجمه ، مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چ چهارم، 1371ش ؛ تاریخ طبری ج 2 ص678، ترجمه، پاینده، اساطیر تهران، چ پنجم، 1375ش

[2] . همان

[3] . مقدسی البدء و التاریخ ج 1 ص 529 ترجمه، شفیعی کدکنی، نشرآگه تهران، چ اول، 1374ش

[4] . همان ج 1 ص 532

[5] . همان ج 1 ص 529

[6] . همان ج 1 ص 530

[7] . تاریخ طبری، ترجمه ج 2 ص 679

[8] . اخبار الطوال، ص 91

[9] . تاریخ طبری همان

[10] . اخبار الطوال ص 90

[11] . البدء والتاریخ مقدسی، ج 1 ص 530؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن ج 5 ص 585 ، آستان قدس رضوی، 1408ق

[12] . تاریخ طبری، ج 2 ص 678

[13] . مقدسی، البدء والتاریخ ،ج 1ص 531 ؛ تاریخ طبری ج 2 ص 684-685-686

[14] . طبقات ابن سعد ج 1 ص 82، ترجمه، مهدوی دامغانی، فرهنگ و اندیشه، تهران، 1374ش

[15] . مقدسی، البدء والتاریخ، ج 1ص 531 ؛ تاریخ طبری ج 2 ص 684-685-686

پست جمع بندی موضوع.

پرسش

آیا هدف ابرهه از حمله به کعبه، مبارزه با شرک بود یا ترویج مسیحیت؟ چرا عذاب الهی بر او نازل شد؟

کلیدواژه: ابرهه، شرک، مسیحیت، کعبه، عذاب

پاسخ

این نکته حائز اهمیت است که هدف ابرهه از ویران کردن کعبه مبارزه با بت پرستی و شرک نبود و چنین هدفی را دنبال نمیکرد اگر چه خود مذهب مسیحیت داشت در حالی که مذهب مسیحیت در این دوران دچار تحریف شده بود.
نکته مهم اینکه خداوند به خاطر بت پرستی مشرکین و کفار،آنان را نابود نساخت چون آنان حرمت خانه را نگه میداشتند. مردم مکه مانند بیشتر اعراب آن زمان، بت‌پرست بوده‌اند، آنان بت‌هایی را می‌پرستیدند که خود، آن را ساخته بودند.اما این بدان معنا نیست که خداوند را قبول نداشته‌اند.

در آيات متعددي بت پرستان و كفّار اعتقاد به خالقيت خدا را ابراز مي دارد، از جمله: «وَلَئِنْ سَئَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَوَات وَ الْاَرْض وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللّه;(عنكبوت, آيه 61) اگر از آنان سؤال كنى خالق آسمان ها و زمين و مسخِّر شمس و قمر كيست؟ مي گويند: خدا».

در سوره لقمان آیه 24 می خوانیم: "وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ، اگر از مشرکان بپرسی: چه کسی آسمان ها و زمین را خلق کرده است؟ حتماً می گویند: خدا

آن‌ها اعتقاد به خداوند داشتندو حتی گاه از اسم الله نیز استفاده می‌کردند، اما در توحید خود، مشکل داشتند. به بیان دیگر؛ آن‌ها منکر خداوند نبودند، بلکه منکر توحید خداوند بوده و می‌گفتند امر دنیابه بت‌ها سپرده شده و این‌ها نقش خدایگان را برای ما انجام می‌دهند.اما ابرهه در یمن کلیسای بسیار زیبایی ساخت که همه دور آن طواف میکردند وی خواست خانه خدا راخراب کند و اعراب را مجبور نماید تا عوض کعبه این کلیسا را طواف نمایند. از این روبه جانب کعبه لشکر کشید تا آن را ویران نماید و مظهر توحید را نابود کند. ابرهه در صدد برآمد اين آيت و نشانه و شعار خدايي را نابود و محو نمايد. از این رو خدا به دفاع ازخانه و شعار خویش برآمد. در حالي كه مردم براي حفظ اين نشانه خدايي آمادگي نداشتند،لذا خداوند خود با سپاه ابابيل آنان را به جهنم فرستاد. قطعا اگر ابرهه هاي ديگري بخواهنداين آيت و شعار خدايي را ريشه كن كنند، خدا با سپاهيان انساني يا غير انساني اش آنانرا نابود خواهد ساخت. در حقیقت ابرهه براي نابود كعبه و محو آثار توحيد قيام كرده بودو هدف اصلي نابودي كعبه بود، خداوند از مظهر يگانه‌پرستي دفاع كرد و او را نابود ساخت.در نتیجه باید گفت؛ تصمیم ابرهه به یقین ، علیه کعبه بوده و نابودی او و سپاهیانش توسط کعبه و صاحب آن شمرده می‌شد و اعراب نیز که به قداست کعبه معتقد بودند، نابودی اصحاب فیل را به صاحب کعبه نسبت می‌دادند. در این واقعه صحبتی از بت‌ها و قدرت‌نمایی آن‌هانبوده است؛ زیرا آن‌ها در شکل‌گیری و ختم این واقعه، هیچ نقشی نداشتند و حتی اهل مکه و بت‌پرستان نیز چنین ادعایی نکردند.شاهدبر این ادعا اینکه عبدالمطلب پس از گفت ‌وگو با ابرهه و برگشت به مکه، نزد کعبه رفت و این‌گونه درد دل خود را باکعبه بیان داشت:«بار خدایا! بنده‌ی تو، خانه و کاشانه خود را نگاه داشت و دست دشمن خود را از آن کوتاه کرد، تو نیز دست دشمن خود را از خانه خود کوتاه کن تا چیره نشوند و بت‌هایشان بر خانه‌ی تو زیاد نشود و قوّت و شوکت ایشان بر شوکت تو فائق نیاید. پساگر فرو گذاری تا دشمنان تو خانه تو (و قبله ما) خراب کنند، ما را بفرمای تا بعد ازاین تو را کجا بپرستیم.»[1]

یکی از دلائلی که نشان میدهد هدف ابرهه از ویران کردن خانه خدا مبارزه با شرک نبوده این است که خودش کلیسا را بنا کرد که کلیسا طواف شود نه خانه خدا همچنین ابرهه کاری به بتها و پرستش بت نداشت.[2]

منابع
[1] . تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ طبری)، الطبری، أبو جعفر محمدبن جریر، تحقیق، محمد أبو الفضل ابراهیم، دار التراث، بیروت، ج ۲، ص ‌۱۳۷۸

[2] . طبری همان

پست جمع بندی موضوع.
پرسش

آیا خانه کعبه در آن زمان مرکز بت پرستی بود؟

کلید واژه : بت پرستی، کعبه، ابرهه، حجاز، عبدالمطلب

پاسخ

در زمان حمله ابرهه به کعبه در منطقه حجاز بت پرستی رواج داشت و در اطراف کعبه و درون ان بتهای متعددی پرستیده میشد و مردم بتهای شخصی از چوب و سنگ تراشیده را در سفر و حضر با خود به همراه داشتند.^[1] اما اینکه بگوییم خانه خدا و منطقه حجاز مرکز بت پرستی بوده است چنین مطلبی ثابت نیست زیرا در همان زمان مردم منطقه شام به طور گسترده و با سابقه طولانی نسبت به مردم حجاز به بت پرستی مشغول بودند و حتی شخصی به نام عمروبن لحی از اهالی حجاز پس از سفری که به شام داشت وقتی مردم ان سامان را در حال بت پرستی دید از این عمل استقبال کرد و حتی بت هبل را از شام به حجاز اورد و مردم را به بت پرستی تشویق نمود^[2] از ان به بعد بت پرستی در حجاز رونق یافت و تا قبل از ان میتوان گفت که مردم حجاز موحد بودند.
نکته دیگراینکه در زمان حمله ابرهه اگرچه غالب مردم حجاز بت پرست بودند اما کسانی هم وجود داشتند که موحد بوده و خداپرست بودند از جمله انان عبدالمطلب جد بزرگوار پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از فرزندان اوست.

منابع

[1] . ابن کلبی، الاصنام، ترجمه، ص 128 ؛ سیره ابن هشام، ج 1 ص 56

[2] . ابن کثیر،البدایه و النهایه، ج 2 ص 188

پست جمع بندی موضوع.

پرسش

آیا کعبه نزد ادیان و ملل دیگر، محترم است؟

کلیدواژه : کعبه، ادیان ، ملل، اعراب ، احترام

پاسخ

کعبه نزد ایرانیان

کعبه نزد تمامی ادیان و ملل داری ارزش و اهمیت والایی بود به گونه ای که حتی نزد ساسانیان احترام داشته و برای طواف خانه خدا به مکه می آمدند. کعبه در نزد اقوام مختلف ایرانی دارای ارج و منزلتی خاص بود و اسلاف ایرانیان (فُرس) برای زیارت کعبه و طواف آن عازم سرزمین حجاز می شدند و برای کعبه هدایا می فرستادند. برای نمونه، ساسان فرزند بابک اردشیر حج بجا آورد و آب زمزم را مزمزه کرد. حتی گویند به خاطر همین، چاه زمزم به «زمزم» معروف گشته است.^[1]

در اشعار عربی قدیم چنین آمده است:
زمزمت الفرس علی زمزم***و ذاک من سالفها الاقدم^[2]
این بیت خود گواه بر رواج داشتن زیارت کعبه و نوشیدن از چاه زمزم است. بعضی از شعرای ایرانی پس از ظهور اسلام، زیارت و طواف کعبه را پیش از اسلام برای خود افتخار می دانستند مانند:
و مازلنا نحج البیت قدماً*** و نلقی بالاباطح آمنین
و ساسان بن بابک سارحتی***اتی البیت العتیق یطوف دنی
فطاف به، و زمزم عند بئر***لاسماعیل تروی الشارین^[3]
همچنین در تاریخ آمده است که ایرانیان هدایای نفیسی برای کعبه می فرستادند. مثلا، ساسان بن بابک دو غزال از طلا و شمشیرهایی از جواهر، و طلاجات زیادی برای کعبه فرستاد. ^[4]

کعبه نزد اعراب

خانه خدا برای کفار و بت پرستان احترام داشت و دور آن طواف میکردند و قربانی میدادند. این در حالی است که برخی از مظاهر شرک و بت پرستی در اطراف کعبه وجود داشت مانند بتهایی که روی بام کعبه و در خانه خدا و اطراف آن بود.

همچنین از دیگر مطالبی که بر این ادعا گواهی می‌دهد، کلام خود اهل مکه و قریشیان است. بنابر نقل‌های تاریخی، آنان این واقعه را فخری برای خود به حساب می‌آوردند: «(اهل قریش می گفتند): ما اهل حرم و فرزندان کعبه هستیم. همانا هیچ یک از اعراب، منزلتی مانند منزلت ما ندارد و عرب مانند آن‌چه از ما می‌داند، در هیچ کس سراغ ندارد.»^[5]

کعبه نزد یمنی ها

يمني ها مانند ساير مللي كه با سرزمين حجاز در ارتباط بودند، براي كعبه اهميت و ارزش خاصي قايل بودند و براي انجام مراسم حج بدان سرزمين مسافرت مي كردند.^[6] در سنگ نوشته هايي كه در مسجدالحرام ديده شده است، به نوشته هايي برمي خوريم كه نشانگر اين است كه قبايل يمني در ايام جاهلي حج بجا مي آوردند و ارتباط آنان با مكه بسيار وثيق بوده است. فكتور سحاب چنين نقل مي كند: «ان الفا كهي لاحظ كتابة علي الحجرالاسود فدونها رسماً و كانت فيها حروف من ابجدية عربية جنوبية قال كستر انهاحميرية و انها تدل علي ان القبائل اليمنيه كانت تحج مكه في الجاهلية و ان العلاقات بين مكة و اليمنين كانت وثيقة.»^[7] مسئله پوشش كعبه، كه يك سنت ديرينه مي باشد،به اسعد ابوكرب كه از اهالي تبع از قبائل يمن مي باشد برمي گردد.^[8] اين امر خود گواه بر ارج و منزلت كعبه نزد آنان است.

کعبه نزد رومیان

نزد روميان نيز كعبه داراي قداست و منزلتي خاص بوده است. فاكهي در كتاب اخبار مكه به نقل از يكي از اسراي مسلمان، كه در سرزمين روم اسير بود، چنين مي نويسد: مرا نزد پادشاه بردند، او از من پرسيد: از كدام شهري؟ پاسخ دادم از شهر مكه هستم. گفت: آيا «هزمه جبرئيل» را مي شناسي؟ گفتم آري. پرسيد: آيا «بره» را مي شناسي؟ پاسخ دادم: آري. گفت: آيا نام ديگري براي آن به ياد داري؟ گفتم: آري، امروز به زمزم شهره است. اين اسير مسلمان مي افزايد: آن گاه پادشاه از بركت زمزم سخن گفت و افزود حال كه چنين مي گويي، ما در كتاب هايمان خوانده ايم كه اگر به مقدار كف دست از آن آب بر سر بريزد هرگز خوار و ذليل نمي گردد.^[9]
همچنين نقل شده وقتي كه اسكندر بر اهل مكه (خزاعه) غلبه پيدا كرد و آن ها را از مكه بيرون كرد، حج بيت الله بجا آورد.^[10]

کعبه نزد یهودیان

يهوديان كعبه را تعظيم مي كردند و آن را معبدي مي دانسته و در آن خدا را طبق دين ابراهيم عبادت مي كردند. شواهدي بر اين امر وجود دارد:
1. طبق قولي چاه زمزم به خاطر مزمزه يهود و مجوس از آب آن، به زمزم معروف گشته است. اين خود شاهدي بر اين است كه يهوديان براي زمزم و در نتيجه، كعبه ارج و منزلت قايل بوده اند.^[11]
2. در كعبه نقاشي ها و تمثال هايي آويزان بوده است; از جمله، تمثالي از حضرت ابراهيم و اسماعيل كه تيرهايي از قمار در دست داشتند. اين تمثال ها تا زمان فتح مكه در كعبه آويزان بوده است.^[12]

کعبه نزد مسیحیان

نزد نصارا نيز كعبه به عنوان محل عبادت خداوند تلقّي مي شد. ايشان براي كعبه ارج و منزلتي خاص قايل بودند. شواهدي چند بر اين امر تأكيد دارند.
1. از ابن عباس روايت شده است: «ان الحواريين كانوا اذا بلغوا الحرم نزلوا يمشون حتي يأتوا البيت» يا از ابن زبير روايت شده كه: «ان الحواريين خلفوا نعالهم حين دخلوا الحرم اعظاماً ان ينتعلوا فيه.»^[13]
2. كساني كه پيش از سال فتح مكه، داخل كعبه را ديده اند، گويند: تمثال حضرت مريم و حضرت عيسي(عليهما السلام) در آن نصب بوده و عيسي در دامن مادر نشسته بود.^[14] اين مطلب را بيشتر رواياتي كه فتح مكه را گزارش كرده اند، بيان شده است.
ممكن است گفته شود كه چرا تماثيل حضرت عيسي و مريم(عليهما السلام) در كعبه آويزان بوده با اينكه كعبه در آن زمان جايگاه بت ها شده بود. در پاسخ بايد گفت: از جمله علت هايي كه عرب جاهلي بت ها را در كعبه قرار مي دادند، نه بدين خاطر بود كه خدا را قبول نداشتند، بلكه بت ها را به عنوان شفيعان خود در خانه خدا (كعبه) قرار مي دادند تا به درگاه الهي براي آن ها شفاعت كنند. در واقع، بت ها واسطه بين خدا و مردم بودند. علت ديگر اين بود كه آن بت ها را به عنوان الهه هاي خود مي پنداشتند. با اين بيان، بعيد نيست كه تمثال حضرت عيسي و مريم در كعبه بوده باشند; زيرا مسيحيان نيز به وسيله آن تمثال ها به خدا مي رسيدند و حتي از اين بالاتر اينكه، آن ها را الهه هاي خود مي دانستند، چنان كه اين آيه كريمه بر آن دلالت مي كند: (اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَـهَيْنِ مِن دُونِ اللّهِ.)(مائده: 116)

در اين صورت، معلوم مي گردد كه كعبه نزد مسيحيان دست كم براي عده اي كه با حجاز در ارتباط بودند، داراي ارج و منزلتي رفيع بوده است.

کعبه نزد هندوها

هندوها معتقدند كه روح در «سينا»، كه اُقنوم سوم از ثالوث بوذي است، هنگامي كه با همسر خود از شهرهاي حجاز ديدار مي كرد در حجرالاسود حلول كرده است.^[15] به همين دليل، هندوها براي كعبه مقامي رفيع قايل بوده و آن را معبدي براي خود به حساب مي آوردند.

کعبه نزد صائبین

صابئين نيز به فضل و قداست كعبه معترف بودند.^[16] صابئين از فرس و كلدانيان معتقدند كه كعبه يكي از خانه هاي مقدس هفت گانه است. دومين آن «مارس» است كه بر بالاي كوهي در شهر اصفهان قرار دارد. سوم بناي «مندوسان» است كه در بلاد هند واقع شده است. چهارم «نوبهار» است كه در شهر بلخ قرار دارد. پنجم «بيت غمدان» در شهر صنعاء مي باشد. ششم «كاوسان» است كه در شهر فرغانه خراسان واقع شده است. هفتم خانه اي است در بالاترين شهرهاي چين. گفته شده كه كلدانيان معتقد بودند كعبه خانه زحل است; چون قديمي بوده و عمر طولاني كرده است.^[17]

منابع

[1] . مسعودی، مروج الذهب، ج 1 ص 236، تحقیق اسعد داغر، دارالهجره قم، چ 2، 1409ق

[2] . یاقوت حموی، معجم البلدان ج 3 ص 148؛ دارصادر بیروت، چ 2 ، 1995م مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص 95، ترجمه، پاینده، انتشارات علمی فرهنگی، تهران، 1365ش

[3] . مسعودی مروج الذهب، ج 1 ص 265

[4] . همان ج 1 ص ،237 ؛ تاریخ ابن خلدون، ج 1 ص 358 ترجمه، پروین گنابادی، انتشارات علمی فرهنگی، تهران، 1375ش

[5] . الکامل فی التاریخ، ابن الأثیر، عز الدین أبو الحسن علی بن ابی الکرم، دار صادر،بیروت، ج ۱، ص ۴۵۱-۴۵۳.

[6] . فكتور سحاب، ايلاف القريش رحلة الشتاء و الصيف، ص 308.

[7] . همان

[8] . محمدهادى امينى، پيشين، ص 58ـ60 / جواد على، المفصل فى تاريخ العرب قبل الاسلام، ج 4، ص 17.

[9] . محمدتقى رهبر، اخبار مكه، ج 2، ص 39، به نقل از مجله ميقات حج، ش 31، ص 95.

[10] . دینوری، اخبار الطوال، ص 33-34، ترجمه مهدوی دامغانی، نشر نی ، تهران، 1371ش

[11] . یاقوت حموی، معجم البلدان، ج 4 ص 529

[12] . سيد محمدحسين طباطبائى، المیزان، ج 3، ص 559 / محمد رشيدرضا، تفسیر المنار، ج 10، ص 421 / شيخ حسين محمدبن الحسن الديار بكرى، تاريخ الخميس فى احوال انفس نفيس، ج 2، ص 85.

[13] . شيخ حسين محمدبن الحسن الديار بكرى، تاريخ الخميس فى احوال انفس نفيس، ج 2، ص 85

[14] . گوستاو لوبون، تمدن اسلام و عرب، ص 98ـ99، ترجمه سيد هاشم حسينى / مجله ميقات حج، ش 8، ص 90.

[15] . سيد محمدحسين طباطبائى،المیزان، ج 3، ص 559 / محمد رشيدرضا، المنار، ج 10، ص 421.

[16] . یاقوت حموی، معجم البلدان، ج 4 ص 529

[17] . طباطبایی، المیزان ج 3 ص 559