جمع بندی ارتباط میان آیه 285 سوره مبارکه بقره و آیه 16 سوره مبارکه تغابن

با سلام در ابتدا دو آیه مورد نظر: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ؛پيامبر (خدا) بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است ايمان آورده است‏، و مؤمنان همگى به خدا و فرشتگان و كتابها و فرستادگانش ايمان آورده‏ اند (و گفتند:) (ميان هيچ يك از فرستادگانش فرق نمى‏ گذاريم‏) و گفتند: (شنيديم و گردن نهاديم‏، پروردگارا، آمرزش تو را (خواستاريم‏) و فرجام به سوى تو است‏.)»(1) و «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛پس تا مى‏ توانيد از خدا پروا بداريد و بشنويد و فرمان ببريد و مالى براى خودتان [در راه خدا] انفاق كنيد و كسانى كه از خست نفس خويش مصون مانند آنان رستگارانند»(2) بنظر می رسد فرازهای مشترک میان دو آیه بخشهایی باشد که با رنگ قرمز مشخص کردیم. یعنی فراز شنیدن و دریافت دعوت حق و فراز اطاعت و التزام عملی به آن.   1. بقره/285 2. تغابن/16  

در آیه 285 بقره می فرماید که مومنان به خدا و رسول و کتب الهی ایمان آوره اند و می گویند شنیدیم (فهمیدیم) و اطاعت کردیم یعنی هم ایمان قلبی و هم التزام عملی را پذیرفتند: «" سمعنا" در بعضى از موارد به معنى فهميديم و تصديق كرديم آمده است كه يك نمونه ‏اش همين آيه است، يعنى دعوت پيامبرانت را با تمام وجود خود پذيرفتيم و در مقام اطاعت و پيروى در آمديم‏.»(3) و در آیه 16 تغابن نیز همین موارد یعنی دریافت دستورات الهی و التزام عملی از مومنان خواسته شده است: «كلمه" سمع" به معناى استجابت و قبول پيشنهاد و دعوت است، كه مربوط به مقام التزام قلبى است، به خلاف طاعت كه انقياد در مقام عمل است‏»(4) در تفسیر نمونه، آن شنیدن و اطاعت را مقدمه تقوا و پرهیز از گناه بر شمرده است بر شمرده است: «نخست دستور به اجتناب از گناهان مى‏ دهد (چرا كه تقوا بيشتر ناظر به پرهيز از گناه است) و سپس دستور به اطاعت فرمان و شنيدنى كه مقدمه اين اطاعت است‏»(5) بنابراین ارتباطی که میان این دو آیه بنظر می رسد، تاکید بر شنیدن و فهم فرامین الهی و التزام عملی به آن است. والله اعلم   3. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ج2، ص399 4.محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1374، چاپ پنجم، ج19، ص518 5. تفسیر نمونه، ج24، ص 209

جمع بندی پرسش: به نظر شما چه ارتباطی را می توان بین آیه 285 سوره مبارکه بقره و آیه 16 سوره مبارکه تغابن متصور بود؟ پاسخ: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ؛پيامبر (خدا) بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است ايمان آورده است‏، و مؤمنان همگى به خدا و فرشتگان و كتابها و فرستادگانش ايمان آورده‏ اند (و گفتند:) (ميان هيچ يك از فرستادگانش فرق نمى‏ گذاريم‏) و گفتند: (شنيديم و گردن نهاديم‏، پروردگارا، آمرزش تو را (خواستاريم‏) و فرجام به سوى تو است‏.)»(1) «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛پس تا مى‏ توانيد از خدا پروا بداريد و بشنويد و فرمان ببريد و مالى براى خودتان [در راه خدا] انفاق كنيد و كسانى كه از خست نفس خويش مصون مانند آنان رستگارانند»(2)  فراز شنیدن و دریافت دعوت حق و فراز اطاعت و التزام عملی به آن، ظاهرا فرازهای مشترک میان دو آیه هستند. در آیه 285 بقره می فرماید که مومنان به خدا و رسول و کتب الهی ایمان آوره اند و می گویند شنیدیم (فهمیدیم) و اطاعت کردیم یعنی هم ایمان قلبی و هم التزام عملی را پذیرفتند: «" سمعنا" در بعضى از موارد به معنى فهميديم و تصديق كرديم آمده است كه يك نمونه ‏اش همين آيه است، يعنى دعوت پيامبرانت را با تمام وجود خود پذيرفتيم و در مقام اطاعت و پيروى در آمديم‏.»(3) و در آیه 16 تغابن نیز همین موارد یعنی دریافت دستورات الهی و التزام عملی از مومنان خواسته شده است: «كلمه" سمع" به معناى استجابت و قبول پيشنهاد و دعوت است، كه مربوط به مقام التزام قلبى است، به خلاف طاعت كه انقياد در مقام عمل است‏»(4) در تفسیر «نمونه»، آن شنیدن و اطاعت را مقدمه تقوا و پرهیز از گناه بر شمرده است بر شمرده است: «نخست دستور به اجتناب از گناهان مى‏ دهد (چرا كه تقوا بيشتر ناظر به پرهيز از گناه است) و سپس دستور به اطاعت فرمان و شنيدنى كه مقدمه اين اطاعت است‏»(5) بنابراین ارتباطی که میان این دو آیه بنظر می رسد، تاکید بر شنیدن و فهم فرامین الهی و التزام عملی به آن است.   پی نوشت ها: 1. بقره/285 2. تغابن/16 3. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ج2، ص399 4.محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1374، چاپ پنجم، ج19، ص518 5. تفسیر نمونه، ج24، ص 209