جمع بندی امر به معروف برتر از همه خوبیها

سلام به شما پرسشگر گرامی

پس از جستجو در منابع روایی به روایتی که عین جمله مذکور باشد دست نیافتم و ظاهرا این عبارت برگرفته از یکی از سخنان امیر بیان (ع) است که فرمود: «و ما اعمال البر کلها و الجهاد فی سبیل الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر الا کنفثة فی بحر لجی»؛ «تمام کارهای نیکو و جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر همانند قطره ای بر دریای مواج و پهناور است». (1)

امر به معروف و نهی از منکر از ارکان تعالیم اسلامی و ستون خیمه دین ماست که بدون آن دیگر احکام اسلامی فرصت ظهور و بروز شایسته را نخواهند یافت لذا در آیات و روایات نسبت به احیای این اصل مهم و فراموش شده سفارش و تاکید فراوان شده است، به گونه ای که ترک آن موجب عذاب الهی (2) و تسلط بدان و عدم استجابت دعای خوبان (3)، و انجام آن وسیله برپایی همه واجبات و امنیت راه ها و حلال شدن کسب ها و آبادی زمین معرفی گردیده است. (4)

پی نوشت
----------------------
1- نهج البلاغه، ترجمه دشتی، ص 721 (کلمات قصار، شماره 374)
2- کافی، ج 5، ص 59
3- کافی، ج 4، ص 56
4- کافی، ج 5، ص 55
برای اطلاعات بیشتر درباره این فریضه مهم می توانید به کتاب «امر به معروف و نهی از منکر در آثار استاد شهید آیت الله مطهری» (انتشارات صدرا) مراجعه فرمایید.

نهج البلاغة (صبحی صالح، چاپ دارالهجرة قم)، ص 542 ؛ بخش کلمات قصار، شماره 374

سلام دوست عزیز
برای پرسش قبلی شما مصداقی در روایات نیافتم، اما مطلبی که در اینجا اشاره داشته اید درست است؛ معروف و منکر حد و مرزی ندارد؛ به فرمایش استاد مطهری، معروف شامل تمام خوبی ها، و منکر هم شامل تمام بدی ها می شود. همه معروف ها در یک سطح نیستند، همچنان که همه منکرها هم در یک سطح نیستند، بلکه دارای اهم و مهم هستند و برخی نسبت به برخی دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ مثلا درجه امر به واجب، بالاتر از درجه امر به مستحب است، یا مثلا درجه نهی از حرام، بیشتر از درجه نهی از کراهت است و ...

امر به معروف و نهی از منکر فقط امر و نهی زبانی نیست، بلکه در بسیاری از موارد بدون امر و نهی انجام می گیرد، مثلا فردی که خود را به نماز اول وقت مقید نموده، همین تقید سازنده و مثبت، خود به خود در اطرافیان این فرد، تاثیر عمیق گذاشته و آنها را هم به نماز اول وقت مشتاق می کند. اینکه در روایت وارد شده که «كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَيْرَ فَإِنَّ ذَلِكَ دَاعِيَةٌ»* اشاره به همین مطلب است.

خشکه مقدسی، محدودنگری در مسایل معروف و منکر، آشنا نبودن با احکام امر به معروف و نهی از منکر، عامل نبودن آمران به معروف و ناهیان از منکر و مسایلی از این دست، می تواند چهره خشک و خشن و تنگ نظرانه ای از این اصل بسیار مهم دینی ارائه دهد، لذا آشنایی با احکام امر به معروف و نهی از منکر که در رساله های عملیه توضیح داده شده و همچنین بالا بردن سطح مطالعات دینی و قرآنی در این موضوع، می تواند راهگشا باشد. برای افزایش معلومات دینی در این موضوع، مطالعه کتاب «امر به معروف و نهی از منکر در آثار استاد شهید آیت الله مطهری» (انتشارات صدرا) پیشنهاد می شود.

------------------
*قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَيْرَ فَإِنَّ ذَلِكَ دَاعِيَةٌ (الكافي، ج2، ص 79)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: با غیر زبانتان دعوت کننده مردم باشید [یعنی با عملتان آنان را به سوی خیر دعوت کنید]، آنان باید پرهیزکاری و تلاش و نیکی را در شما ببینند؛ همین [خوب بودن عملی شما]، دعوت کننده است [یعنی آنان را به سوی خیر دعوت می کند].

پرسش:
آیا عبارت زیر، ترجمه یا برداشت از احادیث معصومین است؟ «اگر همه نیکی‌ها و خوبی‌ها، عبادات و جهاد در یک کفه ترازو باشند و در کفه دیگر امر به معروف جای گیرد امر به معروف سنگین‌تر است». چرا برخی در عمل، امر به معروف و نهی از منکر را تنها در چند مصداق محدود کرده اند و سایر موارد را نادیده می گیرند؟

پاسخ:
سلام به شما پرسشگر گرامی

پس از جستجو در منابع روایی به روایتی که عین جمله مذکور باشد دست نیافتم و ظاهرا این عبارت برگرفته از یکی از سخنان امیر بیان (ع) است که فرمود: «و ما اعمال البر کلها و الجهاد فی سبیل الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر الا کنفثة فی بحر لجی»؛ «تمام کارهای نیکو و جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر همانند قطره ای بر دریای مواج و پهناور است». (1)

امر به معروف و نهی از منکر از ارکان تعالیم اسلامی و ستون خیمه دین ماست که بدون آن دیگر احکام اسلامی فرصت ظهور و بروز شایسته را نخواهند یافت لذا در آیات و روایات نسبت به احیای این اصل مهم و فراموش شده سفارش و تاکید فراوان شده است، به گونه ای که ترک آن موجب عذاب الهی (2) و تسلط بدان و عدم استجابت دعای خوبان (3)، و انجام آن وسیله برپایی همه واجبات و امنیت راه ها و حلال شدن کسب ها و آبادی زمین معرفی گردیده است. (4)

معروف و منکر حد و مرزی ندارد؛ به فرمایش استاد مطهری، معروف شامل تمام خوبی ها، و منکر هم شامل تمام بدی ها می شود. همه معروف ها در یک سطح نیستند، همچنان که همه منکرها هم در یک سطح نیستند، بلکه دارای اهم و مهم هستند و برخی نسبت به برخی دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ مثلا درجه امر به واجب، بالاتر از درجه امر به مستحب است، یا مثلا درجه نهی از حرام، بیشتر از درجه نهی از کراهت است و ...

امر به معروف و نهی از منکر فقط امر و نهی زبانی نیست، بلکه در بسیاری از موارد بدون امر و نهی انجام می گیرد، مثلا فردی که خود را به نماز اول وقت مقید نموده، همین تقید سازنده و مثبت، خود به خود در اطرافیان این فرد، تاثیر عمیق گذاشته و آنها را هم به نماز اول وقت مشتاق می کند. اینکه در روایت وارد شده که «با غیر زبانتان دعوت کننده مردم باشید» اشاره به همین مطلب است؛

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَيْرَ فَإِنَّ ذَلِكَ دَاعِيَةٌ (5)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: با غیر زبانتان دعوت کننده مردم باشید [یعنی با عملتان آنان را به سوی خیر دعوت کنید]، آنان باید پرهیزکاری و تلاش و نیکی را در شما ببینند؛ همین [خوب بودن عملی شما]، دعوت کننده است [یعنی آنان را به سوی خیر دعوت می کند].

خشکه مقدسی، محدودنگری در مسایل معروف و منکر، آشنا نبودن با احکام امر به معروف و نهی از منکر، عامل نبودن آمران به معروف و ناهیان از منکر و مسایلی از این دست، می تواند چهره خشک و خشن و تنگ نظرانه ای از این اصل بسیار مهم دینی ارائه دهد، لذا آشنایی با احکام امر به معروف و نهی از منکر که در رساله های عملیه توضیح داده شده و همچنین بالا بردن سطح مطالعات دینی و قرآنی در این موضوع، می تواند راهگشا باشد.

برای افزایش معلومات دینی درباره این فریضه مهم، مطالعه کتاب «امر به معروف و نهی از منکر در آثار استاد شهید آیت الله مطهری» (انتشارات صدرا) پیشنهاد می شود.

پی نوشت
----------------------
1- نهج البلاغه، ترجمه دشتی، ص 721 ، کلمات قصار، شماره 374.
2- کافی، ج 5، ص 59
3- کافی، ج 4، ص 56
4- کافی، ج 5، ص 55
5- الكافي، ج2، ص 79