جمع بندی انکار و یا اعتراف گناهکار به زشتی عملش در قیامت

بسم الله الرحمن الرحیم با سلام و احترام

میخوام بدونم که آیا روح انسان بعد از مرگ متوجه بدی و زشتی گناهانش میشود؟    مثلا خانمی که در حیات دنیایی اش بد حجابی کرده یا کسی که مشروب میخورده آیا بعد از مرگ و ورودش به  عالم برزخ به نفس بد و غلط عملش پی خواهد برد؟ طوری که حتی پشیمان بشود؟ یا حتی کسی که در جهنم به خاطر گناهانش مجازات میشود آیا به نفس پلید گناهش و اینکه عملش در دنیا اساسا اشتباه بوده پی میبرد یا اینکه فقط در جریان خشم خدا قرار میگیرد و خود را در حالی در محاصره عذاب میبیند که همچنان عملش را درست میداند طوری که حتی ممکن است حین عذاب به عدالت خدا شک و از او دلگیر شود که دارد او را عذاب میدهد؟  نمیدونم  سوالم رو تونستم واضح مطرح کنم یا نه؟  خلاصه هدفم از این سوال این است که آیا کسانی که در دنیا با خیال راحت گناه میکنند آیا در دنیای پس از این حیات به اشتباهاتشان پی میبرند و تفاوتی در طرز فکرشان نسبت به گناهان بوجود میآید یا همچنان آن ها را لذت بخش و  درست قلمداد میکنند؟

انسان ها نه تنها در آخر به زشتی رفتارهایشان آگاه خواهند بود، بلکه در همین دنیا هم از زشتی اعمال بدشان اطلاع دارند. اصلا اگر انسان از زشتی عملش مطلع نباشد حجت بر او تمام نشده و مستحق عقوبت نیست، به همین خاطر قرآن کریم می فرماید ما انبیاء را فرستادیم تا کسی بر علیه خدا دلیلی نداشته باشد: «رُسُلاً مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُل‏؛ پيامبرانى كه بشارت‏ دهنده و بيم‏ دهنده بودند، تا بعد از اين پيامبران، مردم دلیل و حجتى بر خدا نداشته باشند (و حجت بر ایشان تمام شود). بنابراین اصلا اگر کسی واقعا به زشتی رفتارش در دنیا آگاه نباشد و در این جهل هم مقصر نباشد عذاب نمی شود! عذاب برای جایی است که انسان آگاهانه یک جرمی را مرتکب شود. با این اوصاف روشن می شود که تمام اهل جهنم به زشتی رفتارشان در همین دنیا آگاه هستند اما به خاطر مطامع زودگذر دنیوی حرمت ها را نگه نمی دارند. یعنی آن چه که موجب ارتکاب این رفتارهای زشت در دنیا می شود در اغلب موارد نه جهل به بد بودن و زشت بودن آنها، بلکه میل و اشتیاق به لذت های زودگذر دنیوی است، وگرنه عقل به عنوان حجت معصوم الهی در درون بشر زشتی این اعمال را تشخیص می دهد. زشت بودن دروغ و دزدی و خُلف وعده و ظلم و قتل و بی احترامی و مانند آن چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد. قرآن کریم حتی کفر بسیاری از انسان ها را از روی علم و آگاهی توصیف می کند: «وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا؛ و آن [آیات ما] را از روى ظلم و سركشى انكار كردند، در حالى كه در دل به آن يقين داشتند! (نمل:14) به همین خاطر در دفاعیاتی که از اهل جهنم در آیات و روایات آمده آنها هرگز زشتی رفتارشان در دنیا را انکار نمی کند، بلکه یا درخواست مهلت مجدد می کنند: «رَبّ‏ِ ارْجِعُونِ * لَعَلىّ‏ِ أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ؛ پروردگار من! مرا بازگردانيد! * به امید اینکه در [جبران] آنچه ترك و كوتاهى نمودم عمل صالحى انجام دهم!(مومنون:100و101) و «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ؛ پروردگارا! ما را از اين (دوزخ) بيرون آر، اگر بار ديگر تكرار كرديم قطعاً ستمگريم (و مستحق عذاب)(مومنون:107) و یا انجام آن را منکر می شوند، مانند آیه شریفه: « وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَيْنَ شُرَكاَؤُكُمُ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُون ‏* ثُمَّ لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكين‏؛ آن روز كه همه آنها را محشور مى‏كنيم سپس به مشركان مى‏گوييم: «معبودهايتان، كه همتاى خدا مى ‏پنداشتيد، كجايند؟ سپس پاسخ و عذر آنها، چيزى جز اين نيست كه مى‏ گويند: «به خداوندى كه پروردگار ماست سوگند كه ما مشرك نبوديم‏(انعام:23) این نشان می دهد به زشتی این رفتارها واقف هستند که از ارتکاب آنها هیچ دفاعی نمی کنند بلکه به انکار رو می آورند. و در برخی از آیات به این اتمام حجت اعتراف می کنند مانند سوال و جوابی که بین ایشان و ملائکه در قرآن کریم چنین آمده است که: « قالُوا أَ وَ لَمْ تَكُ تَأْتيكُمْ رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا بَلى‏؛ آنها[ملائکه] مى‏ گويند: «آيا پيامبران شما دلايل روشن برايتان نياوردند؟!» [اهل دوزخ] مى‏ گويند: «آرى!» (غافر:50) فارغ از آن چه که گذشت به لحاظ تحلیل عقلی نیز به راحتی می توان فهمید خداوند کریم تر و حکیم تر از آن است که انسانی که خود نمی داند جه جرمی را مرتکب شده است مجازات کند، چون چنین انسانی در درون خود خویشتن را لایق چین عذابی نمی داند و این نشان می دهد حجت بر او تمام نشده است و حکم و عدالت خداوند اقتضا می کند تا اتمام حجت نکرده کسی را عذاب نکند، همانطور که می فرماید: «ما كُنَّا مُعَذِّبينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولا؛ ما هرگز (قومى را) مجازات نخواهيم كرد، مگر آنكه پيامبرى مبعوث كرده باشيم.(اسراء:15)  

خب یعنی کسانی که بی حجابند و اصلا زشتی بی حجابیشون واقف نیستند، مثلا میگن یه کار عادیه و حتی از اینکه نامحرم بدن نیمه برهنشون رو تو مهمونیها یا عروسیها ببینه هیچ بدی و زشتی سراغ ندارن و اونو یه رفتار عادی میبینن که احتمال گناهی هم در اون نمیدهند ، آیا میشه گفت اینها هم که به زشتی گناهشون واقف نیستند و فقط دستور حجاب رو در دسترس دارن اما اصل فلسفه‌ش رو نمیدونن حجت بهشون تمام شده؟

ببینید کسانی که اهل کارهای اشتباه و انحراف هستند لزوما به این معنا نیست که بی اطلاع هستند و حجت بر ایشان تمام نشده. الان کدام مسلمانی هست که از ضرورت حجاب در اسلام و فتوای مراجع بر ضرورت حفظ حجاب بی اطلاع باشد؟ حتی غربی ها هم که مخالف حجاب هستند چون می دانند حجاب به نمادی برای تبلیغ و گسترش دین اسلام تبدیل شده. بنابراین اینکه خیلی عادی یک نفر حجاب را کنار می گذارد یک عادی سازی عُرفی است، یک مسئله اجتماعی است، یعنی انسان تحت تاثیر جامعه و یا از روی تکرار یک عمل دیگر هیچ حس منفی ای نسبت به آن رفتار ندارد، وگرنه در عمق درون خودش می فهمد اشتباه است. چون می بیند همه اطرافیانش اینگونه هستند تاثیر می پذیرد، یا چون خیلی تکرار کرده است دیگر برایش عادی شده و حیا و عذاب وجدان نسبت به آن نمی گیرد. مثلا صدام به قدری آدم کشته بود که کاملا برایش عادی شده بود، اصلا ذره ای احساس گناه، عذاب وجدان، احساس اشتباه هرگز در درون این بشر اتفاق نمی افتاد، اما قطعا می دانست دارد اشتباه می کندف چون دوست نداشت کسی در حق او چنین رفتاری راا نجام دهد، دوست داشت فقط یک طرفه و از جانب او انجام شود.   نکته دیگر اینکه اگر کسی بر فرض واقعا از ضرورت حجاب بی اطلاع بوده است طبیعتا به خاطر این بی حجابی مجازات نمی شود، اما اگر امکان آگاهی داشته و کوتاهی کرده است به خاطر این کوتاهی مواخذه خواهد شد، اما اگر کوتاهی هم نکرده و در این جهل مقصر نبوده اصلا مجازات نمیشود، البته طبیعتا پاداش کسانی که حجاب داشته اند را هم نخواهد داشت تا بی عدالتی باشد.

جمع بندی پرسش:  آیا روح انسان بعد از مرگ متوجه بدی و زشتی گناهانش میشود؟ مثلا خانمی که در حیات دنیایی اش بد حجاب بوده، یا کسی که مشروب میخورده، آیا بعد از مرگ به اشتباهش پی خواهد برد، طوری که پشیمان بشود؟ یا اینکه در جریان خشم خدا قرار میگیرد و خود را در حالی در محاصره عذاب میبیند که همچنان عملش را درست میداند؟ پاسخ: انسان ها نه تنها در آخرت به زشتی رفتارهایشان آگاه خواهند بود، بلکه در همین دنیا هم از زشتی اعمال بدشان اطلاع دارند. اصلا اگر انسان از زشتی عملش مطلع نباشد حجت بر او تمام نشده و مستحق عقوبت نیست، به همین خاطر قرآن کریم می فرماید ما انبیاء را فرستادیم تا کسی بر علیه خدا دلیلی نداشته باشد: «رُسُلاً مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُل‏؛ پيامبرانى كه بشارت‏ دهنده و بيم‏ دهنده بودند، تا بعد از اين پيامبران، مردم دلیل و حجتى بر خدا نداشته باشند (و حجت بر ایشان تمام شود).(1) بنابراین اصلا اگر کسی واقعا به زشتی رفتارش در دنیا آگاه نباشد و در این جهل هم مقصر نباشد عذاب نمی شود! عذاب برای جایی است که انسان آگاهانه یک جرمی را مرتکب شود. با این اوصاف روشن می شود که تمام اهل جهنم به زشتی رفتارشان در همین دنیا آگاه هستند اما به خاطر مطامع زودگذر دنیوی حرمت ها را نگه نمی دارند. یعنی آن چه که موجب ارتکاب این رفتارهای زشت در دنیا می شود در اغلب موارد نه جهل به بد بودن و زشت بودن آنها، بلکه میل و اشتیاق به لذت های زودگذر دنیوی است، وگرنه عقل به عنوان حجت معصوم الهی در درون بشر زشتی این اعمال را تشخیص می دهد. زشت بودن دروغ و دزدی و خُلف وعده و ظلم و قتل و بی احترامی و مانند آن چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد. قرآن کریم حتی کفر بسیاری از انسان ها را از روی علم و آگاهی توصیف می کند: «وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا؛ و آن [آیات ما] را از روى ظلم و سركشى انكار كردند، در حالى كه در دل به آن يقين داشتند! (2) به همین خاطر در دفاعیاتی که از اهل جهنم در آیات و روایات آمده آنها هرگز زشتی رفتارشان در دنیا را انکار نمی کند، بلکه یا درخواست مهلت مجدد می کنند: «رَبّ‏ِ ارْجِعُونِ * لَعَلىّ‏ِ أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ؛ پروردگار من! مرا بازگردانيد! * به امید اینکه در [جبران] آنچه ترك و كوتاهى نمودم عمل صالحى انجام دهم!(3) و «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ؛ پروردگارا! ما را از اين (دوزخ) بيرون آر، اگر بار ديگر تكرار كرديم قطعاً ستمگريم (و مستحق عذاب)(4) و یا انجام آن را منکر می شوند، مانند آیه شریفه: « وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَيْنَ شُرَكاَؤُكُمُ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُون ‏* ثُمَّ لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكين‏؛ آن روز كه همه آنها را محشور مى ‏كنيم سپس به مشركان مى‏گوييم: «معبودهايتان، كه همتاى خدا مى ‏پنداشتيد، كجايند؟ سپس پاسخ و عذر آنها، چيزى جز اين نيست كه مى‏ گويند: «به خداوندى كه پروردگار ماست سوگند كه ما مشرك نبوديم‏(5) این نشان می دهد به زشتی این رفتارها واقف هستند که از ارتکاب آنها هیچ دفاعی نمی کنند بلکه به انکار رو می آورند. و در برخی از آیات به این اتمام حجت اعتراف می کنند مانند سوال و جوابی که بین ایشان و ملائکه در قرآن کریم چنین آمده است که: « قالُوا أَ وَ لَمْ تَكُ تَأْتيكُمْ رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا بَلى‏؛ آنها[ملائکه] مى‏ گويند: «آيا پيامبران شما دلايل روشن برايتان نياوردند؟!» [اهل دوزخ] مى‏ گويند: «آرى!» (6) فارغ از آن چه که گذشت به لحاظ تحلیل عقلی نیز به راحتی می توان فهمید خداوند کریم تر و حکیم تر از آن است که انسانی که خود نمی داند جه جرمی را مرتکب شده است مجازات کند، چون چنین انسانی در درون خود خویشتن را لایق چین عذابی نمی داند و این نشان می دهد حجت بر او تمام نشده است و حکم و عدالت خداوند اقتضا می کند تا اتمام حجت نکرده کسی را عذاب نکند، همانطور که می فرماید: «ما كُنَّا مُعَذِّبينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولا؛ ما هرگز (قومى را) مجازات نخواهيم كرد، مگر آنكه پيامبرى مبعوث كرده باشيم.(7)   خلاصه آنکه اگر کسی بر فرض واقعا از ضرورت حجاب بی اطلاع بوده است طبیعتا به خاطر این بی حجابی مجازات نمی شود، اما اگر امکان آگاهی داشته و کوتاهی کرده است به خاطر این کوتاهی مواخذه خواهد شد، اما اگر کوتاهی هم نکرده و در این جهل مقصر نبوده اصلا مجازات نمیشود، البته طبیعتا پاداش کسانی که حجاب داشته اند را هم نخواهد داشت تا بی عدالتی باشد. پی نوشت ها:

1. نساء:165/4.
2. نمل:14/27.
3. مومنون:23/ 100و101.
4. مومنون:107/23.
5. انعام:23/6.
6. غافر:50/40.
7. اسراء:15/17.