جمع بندی ان کید الشیطان کان ضعیفا

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

  با سلام و درود کید شیطان و شیطانیان، بزرگ است؛ به این آیات توجه فرمایید: «وَ مَكَرُوا مَكْراً كُبَّاراً»؛ و (اين رهبران گمراه) مكر عظيمى به كار بردند.(نوح: 71/ 22) «وَ قَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَ عِنْدَ اللَّهِ مَكْرُهُمْ وَ إِنْ كانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ‏ مِنْهُ الْجِبالُ»؛ آن ها نهايت مكر (و نيرنگ) خود را به كار زدند؛ و همه مكرها (و توطئه‏ هايشان) نزد خدا آشكار است، هر چند مكرشان چنان باشد كه كوه‏ ها را از جا بركند.(ابراهیم: 14/ 46)   لذا خداوند متعال همیشه انسان ها را از کید شیطان برحذر داشته و شیطان را دشمنی آشکار بری انسان معرفی کرده و به انسان توصیه فرموده که از شیطان پیروی نکند: «إِنَّ الشَّيْطانَ‏ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبينٌ»؛ چرا كه شيطان، دشمن آشكار انسان است‏.(یوسف: 12/ 5) «وَ قُلْ لِعِبادي يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ‏ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطانَ‏ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبيناً»؛ به بندگانم بگو: سخنى بگويند كه بهترين باشد! چرا كه (شيطان بوسيله سخنان ناموزون)، ميان آن ها فتنه و فساد مى ‏كند؛ هميشه شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده است‏.(اسراء: 17/ 53) «وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ‏ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ»؛ و از گام هاى شيطان، پيروى نكنيد! چه اينكه او، دشمن آشكار شماست‏.(بقره: 2/ 168)  

  مطلب دیگر   کید شیطان در برابر اراده الهی، سست و ضعیف است: «الَّذينَ آمَنُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ الطَّاغُوتِ فَقاتِلُوا أَوْلِياءَ الشَّيْطانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطانِ كانَ ضَعيفاً» كسانى كه ايمان دارند، در راه خدا پيكار مى‏ كنند؛ و آن ها كه كافرند، در راه طاغوت [بت و افراد طغيانگر]. پس شما با ياران شيطان، پيكار كنيد! (و از آن ها نهراسيد!) زيرا كه نقشه شيطان، (همانند قدرتش) ضعيف است‏.(نساء: 4/ 76)    مفسران در ذیل این آیه شریفه، برای تبیین ضعیف بودن کید شیطان، مواردی را بیان کرده اند؛ از جمله: 1. کید شیطان، بزرگ و عظیم است ولی وقتی در برابر اراده الهی و یاری خداوند باشد، ضعیف و سست است. 2. با وجود وعده الهی بر غلبه و پیروزی مؤمنان در جنگ با کفار، کید شیطان ضعیف و سست است. 3. آرامش معنوی مؤمنان که در سایه ایمان به خداوند متعال است، باعث می شود انگیزه و تکیه گاهی قوی و دلیلی محکم در مبارزه با کافران داشته باشند، ولی کافران که یاران شیطان هستند، بصیرت و انگیزه لازم در کار خود را ندارند؛ لذا در برابر ایمان و آرامش معنوی مؤمنان، کید شیطان، ضعیف و سست می شود.(مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏3، ص 118) 4. افراد با ايمان در مسير اهداف و حقايقى گام بر مى ‏دارند كه با قانون آفرينش هماهنگ و هم صدا است و رنگ ابدى و جاودانى دارد. آن ها در راه آزاد ساختن انسان ها و از بين بردن مظاهر ظلم و ستم پيكار مى‏ كنند، در حالى كه طرفداران طاغوت در مسير استعمار و استثمار بشر و شهوات زودگذرى كه اثر آن ويرانى اجتماع و بر خلاف قانون آفرينش است تلاش و كوشش مى ‏نمايند.(تفسیر نمونه، ج 4، ص 12) 5. اگر انسان به خود آيد و قدرى انديشه كند و به فطرت خود برگردد، شيطان نمى‏ تواند او را فريب دهد و کیدش ضعیف می شود.(تفسير كوثر، ج ‏2، ص 487) 6. کید و مكر شيطان نسبت به مؤمنان، در مقابل مكر خداوند نسبت به كافران، ضعيف تر و سبک تر است‏.(تفسير جوامع الجامع، ج ‏1، ص 271)   بنابر این: در مقابل افراد سست ایمان و یا بی ایمان، کید شیطان قوی است، در برابر اراده الهی و در برابر ایمان به خداوند و پایداری در صراط مستقیم، کید شیطان ضعیف است؛ به همین خاطر خداوند متعال می فرماید: «وَ إِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطانِ‏ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَميعٌ عَليمٌ»؛ و هر گاه وسوسه‏ اى از شيطان به تو رسد، به خدا پناه بر؛ كه او شنونده و داناست.(اعراف: 7/ 200)  

شیاطین انس در سوره ی مبارکه ناس من الجنه و الناس چه کسانی هستند؟!

با سلام و درود «شیطان» به معنای دور شده (دور شده از خیر) و متمرد است. لذا شيطان، وصف است نه اسم خاصِ آن روح شرير (شیطان معروف) و به مناسبت دورى از خير و از رحمت حق تعالى، وصف شيطان بر او اطلاق شده است‏.(قاموس قرآن، ج 4، ص 33) بنابر این، واژه‏ «شيطان» به هر موجود شرير و پليدى گفته مى ‏شود، خواه انسان باشد، خواه غير انسان. با این بیان، طبق آیات سوره «ناس»، هر موجودی که وسوسه کننده به شر و پلیدی باشد، اعم از انسان و جن، اطلاق شیطان بر او صحیح است.   نکته: «خناس» به معنای كنار رفتن، واپس ماندن و پنهان شدن‏ است؛ و شيطان را خنّاس گويند زیرا هنگام ياد خدا كنار می رود و پنهان می گردد.(قاموس قرآن، ج 2، ص 308 و 309) لذا معنای آیه «مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ‏»(ناس: 114/ 4) چنین می شود: بگو من از شر وسوسه‏ گر شيطان صفتى كه از نام خدا مى ‏گريزد و پنهان مى ‏گردد به خدا پناه مى ‏برم‏.   توجه! دوستان ناباب، همنشين هاى منحرف، پيشوايان گمراه و ظالم، كارگزاران جباران و طاغوتيان، نويسندگان و گويندگان فاسد، مكتب هاى الحادى و التقاطى ظاهر فريب، وسائل ارتباط جمعى وسوسه ‏گر، همه اين ها و غير اين ها در مفهوم گسترده «وسواس خناس» واردند كه انسان بايد از شر آن ها به خدا پناه برد.(تفسير نمونه، ج ‏27، ص 474)  

چرا انسان در قیامت می گوید: ای کاش فلانی را دوست نمی گرفتم آیا این همان انیس شیطانی است؟ یعنی امکان دارد شیطانی باشد که صورت انسانی داشته باشد یا مجازی است؟!

هر موجودی اعم از انسان و جن، اگر موجب منحرف شدن انسان از مسیر حق بشود، می تواند مصداقی برای شیطان باشد. لذا نیاز به تغییر چهره و قیافه نیست، زیرا شیطان بودن به قیافه نیست بلکه به وصف و صفت است و هر انسانی که دیگری را وسوسه به گناه و یا خروج از حق نماید، مصداقی برای شیطان (به معنای شرور و پلید) محسوب شود.  

  انسانی که چشم شور دارد شیطان است؟!

چشم شور داشتن، دلیل بر شیطان صفتی یا شیطان بودن نیست، زیرا خصلتی است غیر اختیاری و لذا نمی توان با آن در باره انسان قضاوت نمود و هر چشم شوری را بد و شیطان دانست.   توجه داشته باشید هر چشم زخمی که از روی بدخواهی و ضرر رساندن نیست بلکه مواردی از آن ها از روی محبت و دوست داشتن است، مثل چشم زخمی که انسان به خودش یا به فرزندش وارد می کند، این که بطور مسلم از روی بدخواهی نبوده است.   به این روایت توجه فرمایید: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: «الْعَيْنُ حَقٌّ وَ لَيْسَ تَأْمَنُهَا مِنْكَ عَلَى نَفْسِكَ وَ لَا مِنْكَ عَلَى غَيْرِكَ فَإِذَا خِفْتَ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ فَقُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ثَلَاثاً» از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: چشم حق است و در امان نیستی از آن بر خودت و بر غیرت (یعنی هم می توانی خودت را چشم بزنی و هم دیگری را)، اگر ترسیدی از چشم زخم، سه بار بگو: «مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ»(مكارم الأخلاق، ص 386؛ بحار الأنوار، (ط - بيروت)، ج ‏60، ص 26)   لذا صرف چشم شور داشتن، نمی تواند معیار قضاوت باشد. بله کسی که از این ویژگی برای ضرر و آسیب رساندن به دیگران استفاده نماید می تواند مورد و مصداقی برای شیطان باشد.    

جمع بندی   پرسش: خدا می گوید مکر شیطان ضعیف است؛ پس بیچاره انسانی که با این حال در دامش افتاده است. فکرمی کنید این که خدا می گوید شیطان ضعیف است، برای انسان ها است؟ و این که می گوید از شیاطین جن و انس به خدا پناه ببریم همین افراد هستند؟   پاسخ: کید شیطان و شیطانیان، بزرگ است؛ به این آیات توجه فرمایید: «وَ مَكَرُوا مَكْراً كُبَّاراً»؛ و (اين رهبران گمراه) مكر عظيمى به كار بردند.(1 ( «وَ قَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَ عِنْدَ اللَّهِ مَكْرُهُمْ وَ إِنْ كانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ‏ مِنْهُ الْجِبالُ»؛ آن ها نهايت مكر (و نيرنگ) خود را به كار زدند؛ و همه مكرها (و توطئه‏ هايشان) نزد خدا آشكار است، هر چند مكرشان چنان باشد كه كوه‏ ها را از جا بركند.(2) لذا خداوند متعال همیشه انسان ها را از کید شیطان برحذر داشته و شیطان را دشمنی آشکار بری انسان معرفی کرده و به انسان توصیه فرموده که از شیطان پیروی نکند: «إِنَّ الشَّيْطانَ‏ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبينٌ»؛ چرا كه شيطان، دشمن آشكار انسان است‏.(3) «وَ قُلْ لِعِبادي يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ‏ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطانَ‏ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبيناً»؛ به بندگانم بگو: سخنى بگويند كه بهترين باشد! چرا كه (شيطان بوسيله سخنان ناموزون)، ميان آن ها فتنه و فساد مى ‏كند؛ هميشه شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده است‏.(4) «وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ‏ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ»؛ و از گام هاى شيطان، پيروى نكنيد! چه اينكه او، دشمن آشكار شماست‏.(5)   مطلب دیگر کید شیطان در برابر اراده الهی، سست و ضعیف است: «الَّذينَ آمَنُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ الطَّاغُوتِ فَقاتِلُوا أَوْلِياءَ الشَّيْطانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطانِ كانَ ضَعيفاً»؛ كسانى كه ايمان دارند، در راه خدا پيكار مى‏ كنند؛ و آن ها كه كافرند، در راه طاغوت [بت و افراد طغيانگر]. پس شما با ياران شيطان، پيكار كنيد! (و از آن ها نهراسيد!) زيرا كه نقشه شيطان، (همانند قدرتش) ضعيف است‏.(6) مفسران در ذیل این آیه شریفه، برای تبیین ضعیف بودن کید شیطان، مواردی را بیان کرده اند؛ از جمله: 1. کید شیطان، بزرگ و عظیم است ولی وقتی در برابر اراده الهی و یاری خداوند باشد، ضعیف و سست است. 2. با وجود وعده الهی بر غلبه و پیروزی مؤمنان در جنگ با کفار، کید شیطان ضعیف و سست است. 3. آرامش معنوی مؤمنان که در سایه ایمان به خداوند متعال است، باعث می شود انگیزه و تکیه گاهی قوی و دلیلی محکم در مبارزه با کافران داشته باشند، ولی کافران که یاران شیطان هستند، بصیرت و انگیزه لازم در کار خود را ندارند؛ لذا در برابر ایمان و آرامش معنوی مؤمنان، کید شیطان، ضعیف و سست می شود.(7) 4. افراد با ايمان در مسير اهداف و حقايقى گام بر مى ‏دارند كه با قانون آفرينش هماهنگ و هم صدا است و رنگ ابدى و جاودانى دارد. آن ها در راه آزاد ساختن انسان ها و از بين بردن مظاهر ظلم و ستم پيكار مى‏ كنند، در حالى كه طرفداران طاغوت در مسير استعمار و استثمار بشر و شهوات زودگذرى كه اثر آن ويرانى اجتماع و بر خلاف قانون آفرينش است تلاش و كوشش مى ‏نمايند.(8) 5. اگر انسان به خود آيد و قدرى انديشه كند و به فطرت خود برگردد، شيطان نمى‏ تواند او را فريب دهد و کیدش ضعیف می شود.(9) 6. کید و مكر شيطان نسبت به مؤمنان، در مقابل مكر خداوند نسبت به كافران، ضعيف تر و سبک تر است‏.(10) بنابر این: در مقابل افراد سست ایمان و یا بی ایمان، کید شیطان قوی است، در برابر اراده الهی و در برابر ایمان به خداوند و پایداری در صراط مستقیم، کید شیطان ضعیف است؛ به همین خاطر خداوند متعال می فرماید: «وَ إِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطانِ‏ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَميعٌ عَليمٌ»؛ و هر گاه وسوسه‏ اى از شيطان به تو رسد، به خدا پناه بر؛ كه او شنونده و داناست.(11)   سؤال و جواب شیاطین جن و انس در سوره «ناس» (من الجنة و الناس) چه کسانی هستند؟ آیا دوست بد هم می تواند جزء این شیاطین انس باشد؟ در جواب باید گفت «شیطان» به معنای دور شده (دور شده از خیر) و متمرد است. لذا شيطان، وصف است نه اسم خاصِ برای آن روح شرير (شیطان معروف)، و به مناسبت دورى از خير و از رحمت حق تعالى، وصف شيطان بر او اطلاق شده است‏.(12) بنابر این، واژه‏ «شيطان» به هر موجود شرير و پليدى گفته مى ‏شود، خواه انسان باشد، خواه غير انسان. با این بیان، طبق آیات سوره «ناس»، هر موجودی که وسوسه کننده به شر و پلیدی باشد، اعم از انسان و جن، اطلاق شیطان بر او صحیح است. نکته: «خناس» به معنای كنار رفتن، واپس ماندن و پنهان شدن‏ است؛ و شيطان را خنّاس گويند زیرا هنگام ياد خدا كنار می رود و پنهان می گردد.(13) لذا معنای آیه «مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ‏»(14) چنین می شود: بگو من از شر وسوسه ‏گر شيطان صفتى كه از نام خدا مى ‏گريزد و پنهان مى ‏گردد به خدا پناه مى ‏برم‏. توجه! دوستان ناباب، همنشين هاى منحرف، پيشوايان گمراه و ظالم، كارگزاران جباران و طاغوتيان، نويسندگان و گويندگان فاسد، مكتب هاى الحادى و التقاطى ظاهر فريب، وسائل ارتباط جمعى وسوسه ‏گر، همه اين ها و غير اين ها در مفهوم گسترده «وسواس خناس» واردند كه انسان بايد از شر آن ها به خدا پناه برد.(15) ممکن است پرسیده شود آیا شیطان به صورت انسان در می آید و او را فریب می دهد؟ در جواب باید گفت: هر موجودی اعم از انسان و جن، اگر موجب منحرف شدن انسان از مسیر حق بشود، می تواند مصداقی برای شیطان باشد. لذا نیاز به تغییر چهره و قیافه نیست، زیرا شیطان بودن به قیافه نیست بلکه به وصف و صفت است و هر انسانی که دیگری را وسوسه به گناه و یا خروج از حق نماید، مصداقی برای شیطان (به معنای شرور و پلید) محسوب شود؛ اعم از این که در شکل و گروه انسان ها باشد یا اجنه. اگر پرسیده شود داشتن چشم شور، دلیل بر شیطانی بودن است؟ باید گفت: خیر؛ چشم شور داشتن، دلیل بر شیطان صفتی یا شیطان بودن نیست، زیرا خصلتی است غیر اختیاری و لذا نمی توان با آن در باره انسان قضاوت نمود و هر چشم شوری را بد و شیطان دانست. توجه داشته باشید هر چشم زخمی که از روی بدخواهی و ضرر رساندن نیست بلکه مواردی از آن ها از روی محبت و دوست داشتن است، مثل چشم زخمی که انسان به خودش یا به فرزندش وارد می کند، این که بطور مسلم از روی بدخواهی نبوده است. به این روایت توجه فرمایید: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: «الْعَيْنُ حَقٌّ وَ لَيْسَ تَأْمَنُهَا مِنْكَ عَلَى نَفْسِكَ وَ لَا مِنْكَ عَلَى غَيْرِكَ فَإِذَا خِفْتَ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ فَقُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ثَلَاثاً»؛ از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: چشم حق است و در امان نیستی از آن بر خودت و بر غیرت (یعنی هم می توانی خودت را چشم بزنی و هم دیگری را )، اگر ترسیدی از چشم زخم، سه بار بگو: «مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ»(16) بنابر این؛ صرف چشم شور داشتن، نمی تواند معیار قضاوت باشد. بله کسی که از این ویژگی برای ضرر و آسیب رساندن به دیگران استفاده نماید می تواند مورد و مصداقی برای شیطان باشد.   پی نوشت ها: 1. نوح: 71/ 22. 2. ابراهیم: 14/ 46. 3. یوسف: 12/ 5. 4. اسراء: 17/ 53. 5. بقره: 2/ 168. 6. نساء: 4/ 76. 7. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: ناصر خسرو ـ تهران، ج ‏3، ص 118. 8. مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 4، ص 12. 9. جعفری، تفسير كوثر، ناشر: موسسه انتشارات هجرت‏ ـ قم، ج ‏2، ص 487. 10. طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت ـ قم، ج ‏1، ص 271. 11. اعراف: 7/ 200. 12. قرشی، قاموس قرآن، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 4، ص 33. 13. همان، ج 2، ص 308 و 309. 14. ناس: 114/ 4. 15. تفسير نمونه، پیشین، ج ‏27، ص 474. 16. طبرسى، مكارم الأخلاق‏، ناشر: الشريف الرضي‏ ـ قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم، ص 386؛ مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏ ـ بيروت‏، 1403 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏60، ص 26.