بازسازی کعبه

مرحوم علامه طباطبائى در تفسير آيه شريفه/ان اول بيت وضع‏للناس.../«سوره آل عمران آيه 96»بعنوان بحثى تاريخى‏درباره بناى خانه كعبه و ساير امور مربوط به آن چنين گويد:

اين معنا، متواتر و قطعى است كه،بانى كعبه ابراهيم خليل‏بوده و ساكنان اطراف كعبه بعد از بناى آن،تنها فرزندش اسماعيل و قومى از قبائل يمن بنام جرهم بوده‏اند.و كعبه تقريباساختمانى به صورت مربع بنا شده كه هر ضلع آن به سمت‏يكى‏از جهات چهارگانه: شمال،جنوب،مشرق و مغرب بوده و بدين‏جهت اينطور بنا شده كه بادها هر قدر هم كه شديد باشد،بارسيدن به آن شكسته شود و نتواند آن را خراب كند.

و اين بناى ابراهيم عليه السلام همچنان پاى بر جا بود تا آنكه‏يكبار عمالقه آن را تجديد بنا كردند.و يكبار ديگر قوم جرهم(ويا اول جرهم بعد عمالقه،همچنان كه در روايت وارده ازامير المؤمنين اينطور آمده بود.) (34) و آنگاه،وقتى زمام امر كعبه به دست قصى بن كلاب،يكى‏از اجداد رسول خدا صلى الله عليه و آله افتاد(يعنى قرن دوم قبل‏از هجرت)قصى آن را خراب كرد و از نو با استحكامى بيشتر بنانمود و با چوب دوم(درختى شبيه به نخل)و كنده‏هاى نخل آن‏را پوشانيد،و در كنار آن بنائى ديگر نهاد به نام دار الندوة،كه درحقيقت مركز حكومت و شوراى با اصحابش بود.آنگاه جهات‏كعبه را بين طوائف قريش تقسيم نموده كه هر طايفه‏اى‏ خانه‏هاى خود را بر لبه مطاف پيرامون كعبه بنا كردند و درخانه‏هاى خود را بطرف مطاف باز كردند.

بعضى گفته‏اند:پنج‏سال قبل از بعثت نيز يكبار ديگر كعبه‏به وسيله سيل منهدم شد،و طوائف قريش عمل ساختمان آن رادر بين خود تقسيم كردند،و بنائى كه آن را مى‏ساخت مردى‏رومى بنام‏«يا قوم‏»بود و نجارى مصرى او را كمك مى‏كرد،وچون رسيدند به محلى كه بايد حجر الاسود را كار بگذارند،در بين‏خود نزاع كردند،كه اين شرافت نصيب كداميك از طوائف‏باشد؟در آخر همگى بر آن توافق كردند كه محمد صلى الله عليه‏و آله را كه در آن روز سى و پنج‏ساله بود بين خود حكم قراردهند،چون به وفور عقل و سداد راى او آگاهى داشتند. آن‏جناب دستور داد تا ردائى بياورند و حجر الاسود را در آن نهاده وبه قبائل دستور داد تا اطراف آن را گرفته و بلند كنند،و حجر رادر محل نصب يعنى ركن شرقى بالا بياورند.آنگاه خودش سنگ‏را برداشت و در جايى كه مى‏بايست باشد،قرار داد.

و چون خرج بنائى آنان را به ستوه آورده بود،بلندى آن را به‏همين مقدار كه فعلا هست گرفتند.و يك مقدار از زمين زيربناى قبلى از طرف حجر اسماعيل خارج ماند و جزء حجر شد،چون بنا را كوچك‏تر از آنچه بود ساختند و اين بنا همچنان‏بر جاى بود تا زمانى كه عبد الله زبير در عهد يزيد بن معاويه(عليهما اللعنة و العذاب)مسلط بر حجاز شد و يزيد سردارى بنام‏حصين به سركوبيش فرستاد،و در اثر جنگ و سنگهاى بزرگى كه لشكر يزيد با منجنيق بطرف شهر مكه پرتاب مى‏كردند،كعبه‏خراب شد و آتش‏هائيكه باز با منجنيق به سوى شهر مى‏ريختند،پرده كعبه و قسمتى از چوبهايش را بسوزانيد،بعد از آنكه با مردن‏يزيد جنگ تمام شد،عبد الله بن زبير به فكر افتاد،كعبه را خراب‏نموده بناى آن را تجديد كند،دستور داد گچى ممتاز از يمن‏آوردند،و آن را با گچ بنا نمود و حجر اسماعيل را جزء خانه‏كرد،و در كعبه را كه قبلا در بلندى قرار داشت،تا روى زمين‏پائين آورد.و در برابر در قديمى،درى ديگر كار گذاشت. تا مردم‏از يك در درآيند و از در ديگر خارج شوند و ارتفاع بيت را بيست‏و هفت ذراع(تقريبا سيزده متر و نيم)قرار داد و چون از بنايش‏فارغ شد،داخل و خارج آن را با مشك و عبير معطر كرد،و آن رابا جامه‏اى از ابريشم پوشانيد،و در هفدهم رجب سال 64 هجرى‏از اين كار فارغ گرديد.

و بعد از آنكه عبد الملك مروان متولى امر خلافت‏شد،حجاج بن يوسف به فرمانده لشكرش دستور داد تا به جنگ عبد الله‏بن زبير برود كه لشكر حجاج بر عبد الله غلبه كرد و او را شكست‏داده و در آخر كشت و خود داخل بيت‏شد و عبد الملك را بدانچه‏ابن زبير كرده بود خبر داد.عبد الملك دستور داد،خانه‏اى را كه‏عبد الله ساخته بود خراب نموده به شكل قبلى‏اش برگرداند.

حجاج ديوار كعبه را از طرف شمال شش ذراع و يك وجب خراب نموده و به اساس قريش رسيد و بناى خود را از اين سمت‏بر آن اساس نهاد،و باب شرقى كعبه را كه ابن زبير پائين آورده‏بود در همان جاى قبليش(تقريبا يك متر و نيم يا دو متر بلندتر ازكف) قرار داد و باب غربى را كه عبد الله اضافه كرده بود مسدودكرد آنگاه زمين كعبه را با سنگهائى كه زياد آمده بود فرش كرد.

يك بار نيز درزمان قرمطيان كعبه ويران شد ،ابوطاهر كه اسماعيلي مذهب بود هفتم ذی حجه همین سال(۳۱۷ه) با ششصد سوار و هفتصد پیاده وارد مکه شد و شمشیر در مردم نهاد. در شمار کشتگان و اسیران از اهل شهر و ولایت‌های دیگر اختلاف هست. بعضی سی هزار و بعضی کمتر و بیشتر گفته‌اند..ابوطاهر درب حرم را که پوشش طلا داشت از جا کند و تخریبات جد به بنای کعبه وارد آورد.اقامت آنان در مکه هشت روز بود که صبح شنبه از همین ماه از مکه به همراه کاروانی از اموال غارت شده و حجرالاسود و ... از مکه خارج شدند
دردوران عثماني هانيز يكباردرزمان سلطان سليم عثمانى (960 هـ) يكباردزمان سلطان مراد(1040)

و در آخرين تعمير (1417 هـ ) داخل كعبه را بتن ريزى كرده و بالا آوردند

يك بار نيز درزمان قرمطيان كعبه ويران شد ، ابوطاهر كه اسماعيلي مذهب بود هفتم ذی حجه همین سال(۳۱۷ه) با ششصد سوار و هفتصد پیاده وارد مکه شد و شمشیر در مردم نهاد. در شمار کشتگان و اسیران از اهل شهر و ولایت‌های دیگر اختلاف هست. بعضی سی هزار و بعضی کمتر و بیشتر گفته‌اند..ابوطاهر درب حرم را که پوشش طلا داشت از جا کند و تخریبات جد به بنای کعبه وارد آورد.اقامت آنان در مکه هشت روز بود که صبح شنبه از همین ماه از مکه به همراه کاروانی از اموال غارت شده و حجرالاسود و ... از مکه خارج شدند
دردوران عثماني هانيز يكباردرزمان سلطان سليم عثمانى (960 هـ) يكباردزمان سلطان مراد(1040)

و در آخرين تعمير (1417 هـ ) داخل كعبه را بتن ريزى كرده و بالا آوردند.