بررسی و نقد آیات شبهه دار بر علیه شیعه (بطلان عقاید شیعه)

با سلام و عرض ادب:

واژه«عبادت» یکی از واژگان قرآنى است كه وهّابیت برداشت ناشایستی از آن داشته اند. آنان که عبادت را بر مطلق خضوع و خشوع به همراه محبت تفسیر نموده اند، عمل متوسلین به اولیای الهی را مصداقی از مصادیق عبادت دانسته و عمل آنان را قیاس به عمل مشرکین نموده اند که قرآن کریم در مورد آن می فرماید:«... وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِى مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَايَهْدِى مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ»؛[1] و آنها كه غير خدا را اولياى خود قرار دادند، (دليلشان اين بود كه:) اينها را نمى‏ پرستيم مگر براى اينكه ما را به خدا نزديك كنند. خداوند روز قيامت ميان‏ آنان در آنچه اختلاف داشتند داورى مى‏ كند؛ خداوند آن كس را كه دروغگو و كفران‏ كننده است هرگز هدايت نمى ‏كند.

در پاسخ به این شبهه می گوئیم: در فرهنگ قرآن و سنت مطلق خضوع و خشوع عبادت نامیده نمی شود؛ بلکه در حقیقت عبادت علاوه بر خضوع و خشوع، اعتقاد به الوهیت و یا ربوبیت «مخضوع له» نیز دخیل می باشد.

باید توجه داشت که عبادت؛ خضوع و كُرنشى است كه از اعتقاد به الوهيت[2] و یا ربوبیت معبود و سرچشمه گرفته باشد؛ لذا گفتار يا رفتارى که ناشى از اين اعتقاد نباشد، عبادت محسوب نمى‏ گردد. مؤيد اين معناى از عبادت (خضوع ناشى از اعتقاد به الوهيت‏ و یاربوبیت معبود) آياتى است كه به عبادت خداوند امر كرده و از عبادت غير او نهى مى‏ نمايد، به‏اين دليل كه هيچ اله و ربی جز او نیست:

«يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ».[3] اى قوم من! [تنها] خداوند يگانه را پرستش كنيد كه معبودى جز او براى شما نيست.
«إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ»؛[4]خداوند پروردگار من و پروردگار شماست. او را بپرستيد. [نه من و نه چيز ديگر را] اين است راه راست. با توجه تعریف عبادت، تفاوت اساسى توحيد و شرك در عبادت آشكار مى‏ شود؛ زیرا :

هر خضوعى كه ناشى از اعتقاد به الوهيت يا ربوبيّت و ياتفويض كارى به موجود مورد خضوع باشد، عبادت شمرده مى‏ شود. حال چه اين اعتقاد، بر حق و صحيح باشد (اگر خداوند معبود باشد) و چه اعتقادى باطل وناصواب (اگر بت‏ها و غير خداوند معبود باشند). در هر دو صورت، خضوع او برگرفته از اعتقاد به الوهيت يا ربوبيّت يا تفويض است و چنين خضوعى‏ عبادت آن موجود محسوب مى‏ شود؛ اما اگر خضوع انسان، بدون اين انديشه و اعتقاد باشد، اين خضوع عبادت نيست، بلكه تعظيم و بزرگداشت شمرده مى‏ شود، و نه انسان خاضع مشرك ‏است و نه عمل او شرك‏ آميز.

اما اين تعظيم و احترام غير عبادى، گاهى جايز و حلال است مانند تعظيم انبياء، اولياى الهى، معلمان و مربيان؛ و گاهى حرام وغير مجاز است مانند سجده كردن در مقابل انبياء و اولياى الهى. اما حرمت اين كار، به دليل عبادت بودن آن نيست، بلكه به دليل ممنوعيت سجده كردن در برابر غير خداوند است و اينكه غير او، سزاوار سجده نيست؛ بنابراین اعمالى مانند بوسيدن قرآن، ضريح انبياء و چيزهايى كه به گونه‏ اى به آنها مربوطند، در صورتى كه همراه با اعتقاد به الوهيت و ربوبيّت يا تفويض نباشد، عبادت آنها محسوب نمى ‏شود.[5]

با توجه به این مطالب می گوئیم: مشركين بت‏ها را ارباب و اله خود مى‏ دانستند و معتقد به تفویض امور عالم بدانها بودند؛ لذا از آنان باران، عزت، پيروزى و ساير امورى كه از شئون خدای متعال است را طلب مى‏ كردند و حقیقتا آنان را عبادت می کردند و از عبادت خدای واحد دست برداشته بودند و چنین وانمود می ساختند که عبادت و پرستش بتها، وسیله ای برای تقرب به خدا می باشد؛ حال چگونه عمل آنان با عمل متوسلین به اولیای الهی قابل مقایسه است؛ در حالی که زائر آنان، تنها خدای یگانه را پرستیده و کسی را در پرستش او سهیم ندانسته و معتقد است اولیای الهی به اذن و مشیت الهی واسطه ی فیض بین خدا و بندگان او می باشند.

[2] . اعتقاد به اله، خالق ومدبر بودن موجودى است كه زمام امور هستى يا بخشى از آن را در اختيار دارد.

[3] . اعراف/ 59.

[4] . آل عمران/ 51.

[5] . ر.ک: مرزهای توحید و شرک در قرآن، آیت الله جعفر سبحانی، ص63.