تقرب چیست ؟ و اقسام آن کدامست ؟

اقسام قرب :
قرب بندگان نسبت به مولا و بندگان نسبت به هم :
1 – قرب تامّ : مانند قربی که حضرات معصومین سلام الله علیهم ( چهارده معصوم ) به خدای متعال دارند و احدی غیر از این بزرگواران مقرّب تامّ درگاه الهی نیستند .

2 – قرب نسبی : سایر انبیا غیر از رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سایر اوصیا غیر از ائمه هدی و حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله علیهم و جمیع صلحا نسبت به مادون خود مقربند ولی نسبت به مافوق خود که چهارده وجود مقدس باشند مادون هستند و در مقامی پائین تر قرار دارند و قربشان به خدای متعال نسبی می باشد .

قرب مولا به عبد و بعد عبد به مولا :
قرب خداوند نسبت به بندگان احاطی و محیطی می باشد ، و این احاطه همیشگی و بر همه چیز و همه کس هست ، چنانکه خداوند می فرماید :
« و کان الله بکل شیء محیطاَ ». سوره نساء آیه 126
و خداوند به هر چیز احاطه دارد .
و قرب و نزدیکی بندگان و سایر موجودات به خداوند محاطی است . خدای متعال قاهر و بندگان مقهور و او خالق و بندگان مخلوق و او عالم و بندگان معلوم و او رازق و بندگان مرزوقند . بین این دو ملازمه حتمیّه هست ، لکن دوری و بعد بندگان ازخداوند منافات با قرب و نزدیکی خداوند به بندگان ندارد ، چرا که دوری بندگان محجوبیت آنهاست از خداوند به خاطر گناهان و معاصی و آمال و آرزوهای دور و دراز که قلب آنان را پر از زنگار نموده و موجبات دوری از حقیقت خداوندی شده است . به عبارت دیگر محجوبیت و دوری از ناحیه بنده هست نه از ناحیه خداوند تبارک و تعالی ، بلکه حضرتش را حجابی نیست و آن حضرت بر هر موجودی بصیر و خبیر است .

لذا خداوند در کتاب نورانی قرآن کریم فرمودند :
« و نحن اقرب الیه من حبل الورید » . سوره ق آیه 16
و ما از رگ گردن ( قلب ) ( حیاتی ) او ( انسان ) به او نزدیکتریم .

یا در دعای شب هفدهم ماه مبارک رمضان می خوانیم :
سبحان العزیز بقدرته ، ألمالک بغلبتة ، الّذی لم یخرج شیء عن قبضته ، و لا أمر الّا بیده .
اقبال الاعمال ص 158
پاک و منزه است خداوندی که به واسطه ی قدرتش سرافراز و به غلبه و چیرگی اش ، مالک و داراست ، خداوندی که هیچ چیز از قبضه ( قدرت و مالکیت ) او خارج نیست و هیچ امری جز به دست او ، تحقق نمی یابد .

از این جهت حضرت سید الشهداء سلام الله علیه در مناجات خود می فرماید :
الهی ما اقربک منّی و ما ابعدنی ! و ما أ رأفک بی ! فما الّذی یحجبنی عنک !
تفسیر صافی ج1 ص 223
بار خداوندا ! چقدر موجبات نزدیکی تو به من بسیار می باشد و چقدر زشتیها و غفلت ها مرا از تو دور افکنده است !
یا در دعای شریف عرفه چنین می فرماید :
کیف یستدل علیک بما هو فی وجوده مفتقر الیک ، أ یکون لغیرک من الظهور ما لیس لک حتی یکون هوالمظهر لک ؟! متی غبت حتی تحتاج الی دلیل یدل علیک ، و متی بعدت حتی تکون الآثار هی التی توصل الیک ، عمیت عین لا تراک علیها رقیبا ، و خسرت صفقة عبد لم تجعل له من حبک نصیبا !

چگونه برای قرب وجودت ، به آثاری استدلال شود که خود در وجود خویش نیازمند تو می باشند آیا ظهور و پیدایش برای غیر تو هست که آن ظهور ، از تو و برای تو نباشد تا در نتیجه دلیل ظهور تو گردد ؟ چه وقت غایب از نظر بوده ای تا برای ظهورت نیاز به دلیل و برهان باشد ؟ و چه وقت دور بوده ای تا آثار و پدیده هایت دلیل نزدیکی و وصلت باشند ؟ کور باد دیده ای که تو رانبیند ، در صورتی که همواره مراقب او ، با او و در کنار او هستی ! درخسران و زیان باد بنده ای که از عشق و محبت تو نصیبی ندارد !

و من الله التوفیق
این مبحث ادامه دارد

در بحث تقرب به حضرت حق توجه به آیات قرآن کریم و روایات حضرات معصومین سلام الله علیهم به اسباب زیر رهنمون می شویم که البته برخی از مصادیق هستند :

1 - سجده : اعم از سجده واجب یا مستحب ، در حال نماز یا در غیر حال نماز . آیات سجده در قرآن کریم مانند آیه ی 19 سجده ی واجب در سوره علق مؤیّد این مطلب است .

حضرت امام علی بن موسی الرضا سلام الله علیهما می فرماید :
أقرب ما یکون العبد من الله عزّ و جلّ و هو ساجد و ذلک قوله عزّ و جلّ [ آیه ی 19 سوره ی علق ] . 1

2 - نماز : اعم از نماز واجب یا نماز مستحب :
« الصّلاة قربان کلّ تقیّ » .2
نماز عامل نزدیکی هر تقوا پیشه است .
« صلاة النوافل قربان الی الله لکلّ مؤمن » .3
نمازهای نافله برای هر مؤمنی نزدیک کننده به سوی خدای متعال است .

3 - زکات :
« ثمّ انّ الزّکاة جعلت مع الصلاة قرباناَ لاهل الاسلام » . 4
خداوند برای اهل اسلام زکات به همراه نماز را عامل قرب قرار داد .

4 - قربانی :
« لانّه [ الاضاحی ] قربان الله عزّ و جلّ » . 5
تحقیقاَ قربانی کردن عامل قرب به خدای متعال است .

5 - کعبه :
« قد جعلت هذا البیت ... و قرباناَ لهم الیک » . 6

پی نوشت :
1 - کافی ج3 ص 136 .
2 - نهج البلاغه حکمت 136 .
3 - بحار الانوار ج 87 ص 326 .
4 - کافی ج 5 ص 36 .
5 - بحار الانوار ج 96 ص 297 .
6 - بحارالانوار ج 96 ص 342 .