جمع بندی توضیحاتی در مورد تفسیر روان جاوید

با نام الله

کارشناس بحث: استاد میقات

سوال:
توضیحاتی در مورد تفسیر روان جاوید میخواستم

پاسخ:
با سلام و درود

تفسير «روان جاويد در تفسیر قرآن مجید»، اثر ميرزا محمد ثقفى تهرانى (1313- 1406 ق)، در پنج جلد، به زبان فارسى و شامل همه آيات قرآن کریم است.

مؤلف در ابتدا رويکرد کلى تفسيرى خود را اين گونه توضيح مى‏ دهد: "از جهات قرآن، جهتى را در نظر گرفتم که براى آن نازل شده، و آن هدايت متقين است."

هدف مفسر تبيين و روشنگرى آيات بوده و لذا با زبان ساده و متناسب با فهم توده مردم نگاشته شده و از وارد كردن مباحث فنى و ادبى پرهيز كرده و در مقوله واژه‏ شناسى و مباحث بلاغى وارد نشده است.

«روان جاويد» به ابعاد هدايتى و ارشادى توجه فراوان دارد و خواننده را به مسائل معنوى و تربيتى سوق مى ‏دهد.

روش مفسر بدين شكل است كه پس از انتخاب آيه یا آياتى از قرآن مجيد به ترتيب مصحف، نخست آيه را ترجمه مى‏ كند و چنان چه شأن نزولى يا روايتى از طريق اهلبيت علیهم السلام نقل شده باشد مى‏ آورد، آن گاه پيام آيه را شرح و توضيح مى ‏دهد.

از طرفی چون در تفسير، توجه به احاديث مأثور ضرورت دارد و فهم بسيارى از آيات قرآنى جز در پرتو تبيين معلمان وحى ممکن نيست، ايشان «تفسير صافى»، اثر مرحوم فيض کاشانى(ره) را ملاک قرار داده و روايات تفسيرى را از اين کتاب برگزيده است.

گفتنى است كه در نگرش كلى روش مفسر در تفسير اجتهادى است و لذا به بحث هاى عقلى و نكات استدلالى توجه نشان داده و از طرفی به مباحث موضوعى مستقل فارسى نیز توجه داشته و لذا بحث هاى موضوعى مستقل متناسب با آيه را عنوان كرده است.

گاه نيز مطالبى را افزون بر تفسير آيه، با عناوين ايقاظ، شرح، ارشاد، تحقيق و ... ارائه مى ‏کند. هم چنین در تفسير آيات، مهمترين نکات مربوط به آيه را مطرح مى ‏نمايد، اين نکات و آن چه به صورت استطرادى ارائه مى ‏کند، ممکن است در باره قرائت آيه، شأن نزول آن يا بحثى کلامى، فقهى، تاريخى و امثال آن باشد.

مرحوم آيه اللّه آقا ميرزا يوسف ايروانى ـ كه عهده دار تصحيح و مقابله چاپ نخست كتاب بوده است ـ در يادداشت خود بر كتاب، نكات ممتاز اين تفسير را بازگفته، كه تلخيص کلام ایشان چنین است:
"آن چه اين بنده در حين اشتغال به تصحيح و مقابله آن كتاب، استخراج و ضبط نمودم، جمعا ده مزيّت است: اهتمام به جنبه موعظه قرآن، اشتمال بر تحقيقات نو، احتوا بر بررسى هاى فقهى، اشتمال بر حقايقى كه به طرق غير عادى يافت شده است، تطبيق استادانه ظواهر آيات با ظواهر اخبار معارض، جمع بين روايات مختلف تفسيرى بر پايه روش فقهى و ذوق ادبى، ساده نويسى در عين داشتن معانى بلند، شرح و بيان تفسير شريف صافى، استقلال آيات از نظر تفسير و احتواى كتاب بر مطالب بكر."

اين تفسير، ابتدا در تهران توسط دار الكتب الاسلاميه، در سال 1329 شمسی (1370 قمری) در قطع وزيرى به چاپ رسيده سپس شركت سهامى چاپ، آن را در سال 1344 چاپ كرده، و چاپ سوم اين تفسير توسط انتشارات برهان، در سال هاى 8 ـ 1356 انجام گرفته است.

البته سال ها بعد از سومين چاپ كتاب، اقدام جديدى براى چاپ اين اثر صورت نگرفته بود تا اين که به همّت فرزند مؤلف، آقاى على ثقفى و با اهتمام نشر برهان، اين مهم انجام يافته است.

در آغاز این تفسیر، علاوه بر مقدمه فرزند مؤلف و گزارش او از سابقه اين تفسير، مقدمه مرحوم آيت اللّه ميرزا يوسف ايروانى و مرحوم آيت اللّه رفيعى قزوينى بر اين كتاب نقل شده است. در پايان جلد پنجم نيز قطعه هايى از اشعار مؤلف نقل شده و سپس تصوير دست خط چند تن از مراجع تقليد آن روزگار كه همگى بر جايگاه بلند علمى و اجتهاد مرحوم آيت اللّه ثقفى تصريح كرده اند، ضمیمه شده است .

___________
ر.ک:
دانشنامه قرآن، بهاء الدين خرمشاهى، ج 1، ص 702.
تفسير و تفاسير شيعه، عبد الحسين شهيدى صالحى‏، ص 388.
آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.
مقاله ای در همین زمینه از حسن طارمی، نشریه کتاب ماه دین، اسفند 1376، شماره 4 و 5.