جمع بندی خودداری از کمک کردن به دیگران

جمع بندی: پرسش: آیا کمک کردن به دیگران واجب است؟ اگر بدون حسادت یا بدجنسی، و صرفا به خاطر بی حوصلگی از کمک و راهنمایی به دیگران خودداری کنم، آیا گناهی برای من ثبت می شود؟ اگر کسی در فضای مجازی به طور عمومی از دیگران خواسته که برای او دعا کنند،‌ و من چنین کاری نکنم،‌ آیا گناهی مرتکب شده ام؟ در این شرایط احساس اجبار به من دست می دهد و فکر می کنم که باید به همه کمک کنم و عذاب وجدان می گیرم.   پاسخ: کمک و یاری رساندن به دیگران، بسیار مورد تاکید اسلام است.  قرآن می فرماید: «وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین؛ و نیکى کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست مى‏ دارد.» (۱) و پيامبر گرامی اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «الخَلقُ عِيالُ اللّهِ، فَأَحَبُّ الخَلقِ إلَى اللّهِ مَن نَفَعَ عِيالَ اللّهِ، وأدخَلَ عَلى أهلِ بَيتٍ سُرورا؛ خلق نانخور خدايند؛ از اين رو محبوب ترينِ مردم در نزد خدا كسى است كه به نانخوران خدا سودى برساند و خانواده اى را شادمان كند.» (۲) و نیز فرموده اند: «مَن نَفَّسَ عَن أخيهِ المؤمِنِ كُربَةً مِن كُرَبِ الدنيا، نَفَّسَ اللّهُ عَنهُ سَبعينَ كُربَةً مِن كُرَبِ الآخِرَةِ؛ هر كه اندوهى از اندوههاى دنيا را از برادر مؤمن خود بزدايد، خداوند هفتاد اندوه از اندوه هاى آخرت را از او بزدايد.» (۳) از امام موسی کاظم (علیه السلام) نیز نقل شده که فرموده اند: «إنّ للّهِ عِبادا في الأرضِ يَسْعَونَ في حوائجِ النّاس، هُمُ الآمِنونَ يَومَ القِيامَةِ؛ خدا را در زمين بندگانى است كه براى رفع نيازهاى مردم مى كوشند؛ اينان در روز قيامت در امان هستند.» (۴) این مسئله اینقدر مهم است که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) حتی کسی که در فکر یاری رساندن به مردم نباشد را از زمره ی مسلمین خارج می داند. «مَن أصبَحَ لا يَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمينَ فلَيسَ بمُسلمٍ»؛ كسى كه روز خود را آغاز كند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد ، مسلمان نيست. (۵) در عین حال این یک مسئله ی اخلاقی ست، نه شرعی. پس کاملا بستگی به خود شما و تصمیمی که می گیرید دارد. به این معنی که به جز شرایط خاصی که مسائل و مصالح مهمی در میان است،‌ مانند نجات جان یک انسان یا جلوگیری از ظلم و امثال اینها،‌ کمک به دیگران بر شما واجب نیست، (در عین حال برای اطمینان بیشتر مسئله ی شرعی را از همکاران در انجمن فقه و احکام شرعی هم سوال کنید) ولی در زندگی شما تاثیر محسوس و قابل توجهی دارد. کمک و احسان به دیگران، ظاهرش برای دیگران است اما طبق بیان نورانی قرآن، در حقیقت شما به خودتان نیکی می کنید. «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ» (۶) پس اگر نیازی به کمک های الهی و دریافت فیوضات پروردگار دارید، شما هم با نیت الهی و به قصد تقرب، دیگران را یاری کرده و این استعداد را به دست آورید؛ در غیر اینصورت گناهی بر شما نیست.       پی نوشت: ۱. سوره بقره، ۱۹۵ ۲. محمدی ری شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم؛ موسسه علمی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۶؛ ج ۳؛ ص ۳۶۸ ۳. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۸۹، ج ۵؛ ص ۲۷۹ ۴. همان؛ ج ۳؛ ص ۲۴۷ ۵. همان؛ ج ۵؛ ص ۳۷۷ ۶. سوره اسراء، ۷