جمع بندی داروی امام کاظم (ع) برای درمان بیماری کرونا

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

آیا داروی امام کاظم سلام الله علیه در درمان کرونا مفید است؟ اگر مفید است چگونه باید مصرف شود؟ یکی میگه هر روز یکی میگه چند وقت یکبار، شیوه درستش را می دانید؟

  با سلام و درود متن روایت بدین قرار است: «عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: سَمِعْتُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ (علیهما السلام) وَ قَدِ اشْتَكَى فَجَاءَهُ الْمُتَرَفِّعُونَ بِالْأَدْوِيَةِ يَعْنِي الْأَطِبَّاءَ فَجَعَلُوا يَصِفُونَ لَهُ الْعَجَائِبَ فَقَالَ أَيْنَ يَذْهَبُ‏ بِكُمْ‏ اقْتَصِرُوا عَلَى‏ سَيِّدِ هَذِهِ‏ الْأَدْوِيَةِ الْإِهْلِيلَجِ وَ الرَّازِيَانَجِ وَ السُّكَّرِ فِي اسْتِقْبَالِ الصَّيْفِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ فِي كُلِّ شَهْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ فِي اسْتِقْبَالِ الشِّتَاءِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ كُلَّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ يُجْعَلُ مَوْضِعَ الرَّازِيَانَجِ مَصْطَكَى فَلَا يَمْرَضُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ» از امام رضا (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: شنیدم پدرم بیمار شدند و طبیبان داروهای مختلفی را به ایشان تجویز کردند. امام فرمودند به کجا برده می شوید؟ (منظور این است که چرا علم پزشکی را به این سمت برده اید؟) از دارویی که برتر از همه داروهاست استفاده کنید؛ هلیله، رازیانه و شکر؛ در سه ماه اول تابستان (فصل گرما)، در هر ماه سه مرتبه (استفاده شود) و در سه ماه اول زمستان (فصل سرما)، در هر ماه سه مرتبه (استفاده شود؛ فقط) در زمستان به جای رازیانه، مصطکی را جایگزین کنید. پس تا زمان مرگ بیمار نمی شوید. (ابنا بسطام، طب الأئمة عليهم السلام، ص 50)   بررسی و تحلیل 1. در سند این روایت، راویانی هستند که یا مجهول هستند، یا توثیق نشده اند و یا وثاقت آن ها مورد اختلاف است و مشهور آن ها را ثقه نمی داند. 2. این روایت در هیچ یک از منابع طراز اول روایی شیعه (کتب اربعه) نیامده است. لذا این روایت از نظر سند و صدور، ضعیف است و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد. 3. بر فرض صحت سند و صدور: ظاهرا این دستورالعمل برای پیشگیری است، نه برای درمان، چون می گوید اگر چنین کنید بیمار نمی شوید. 4. مقدار مصرف، زمان و چگونگی آن را باید از اهل فن و اطبای سنتی پرسید. ظاهر روایت می گوید سه ماه، هر ماه سه روز، یعنی هر 10 روز یکبار. ممکن است کسی بگوید این مقدار برای پیشگیری است ولی اگر کسی برای درمان بخواهد استفاده کند، این سه روز باید پشت سر هم باشد؛ برای همین عرض کردم این در تخصص بنده نیست و باید به اهل فن و اطبای سنتی مراجعه فرمایید.

  آسیب شناسی روایات طبی   بسیاری از روایات طبی، از نظر سند و صدور، دارای اشکال و ضعف هستند؛ افزون بر این که نمی توان آن ها را به عنوان یک قانون و دستورالعمل کلی و عمومی دانست و برای همه افراد، تجویز کرد.   «شیخ صدوق(ره)» که خود از بزرگان و محدثان متبحر، متخصص و صاحب نظر در حدیث است، در باره روایات طبی، چنین می گوید: «اعتقادنا في الأخبار الواردة في الطب أنّها على وجوه: منها: ما قيل على هواء مكّة و المدينة، فلا يجوز استعماله في سائر الأهوية. و منها: ما اخبر به العالم- عليه السّلام- على ما عرف من طبع السائل و لم يتعد موضعه، إذ كان أعرف بطبعه منه. و منها: ما دلّسه المخالفون في الكتب لتقبيح صورة المذهب عند الناس. و منها: ما وقع فيه سهو من ناقله‏. و منها: ما حفظ بعضه و نسي بعضه»(إعتقادات الإمامية (للصدوق)، باب 44، ص 115)   توضیح کلام ایشان چنین است: اعتقاد ما در باره احاديثى كه در طب، وارد شده، اين است كه آن ها گونه های مختلفی دارند: 1. بعضى از آن ها با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی مکه و مدینه، وارد شده اند، لذا انجام آن برای موقعیت های دیگر جغرافیایی، جایز نیست. 2. برخی از این روایات، بر اساس شناختی است که امام (علیه السلام) نسبت به آن شخص و طبع او داشته اند یا این که حال او را بیشتر و بهتر از خودش می شناختند، لذا این دستورالعمل، اختصاصی آن شخص است و عمومی و کلی نیست. 3. برخی از این روایات را مخالفان شیعه، با تدلیس و تحریف، دستکاری کرده اند تا از این طریق، دین و دینداری را بد جلوه دهند. 4. در برخی از این روایات، ممکن است راوی در نقل آن ها دچار اشتباه و سهو شده باشد. 5. برخی از این روایات، ممکن است راوی بخشی از آن را نقل کرده و بخش دیگر را فراموش کرده باشد، از اینرو آن را به صورت ناقص و ناتمام، نقل کرده است.   بنابر این؛ همه این ها در برداشت و فهم از روایت، مؤثر هستند و نمی توان روایت طبی را به عنوان یک تجویز عمومی و کلی دانست و برای همگان توصیه کرد.

جمع بندی پرسش: آیا داروی امام کاظم (علیه السلام) در درمان کرونا مفید است؟ اصلا این روایت معتبر و مستند هست؟   پاسخ: متن روایت بدین قرار است: «عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: سَمِعْتُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ (علیهما السلام) وَ قَدِ اشْتَكَى فَجَاءَهُ الْمُتَرَفِّعُونَ بِالْأَدْوِيَةِ يَعْنِي الْأَطِبَّاءَ فَجَعَلُوا يَصِفُونَ لَهُ الْعَجَائِبَ فَقَالَ أَيْنَ يَذْهَبُ‏ بِكُمْ‏ اقْتَصِرُوا عَلَى‏ سَيِّدِ هَذِهِ‏ الْأَدْوِيَةِ الْإِهْلِيلَجِ وَ الرَّازِيَانَجِ وَ السُّكَّرِ فِي اسْتِقْبَالِ الصَّيْفِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ فِي كُلِّ شَهْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ فِي اسْتِقْبَالِ الشِّتَاءِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ كُلَّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ يُجْعَلُ مَوْضِعَ الرَّازِيَانَجِ مَصْطَكَى فَلَا يَمْرَضُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ» از امام رضا (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: شنیدم پدرم بیمار شدند و طبیبان داروهای مختلفی را به ایشان تجویز کردند. امام فرمودند به کجا برده می شوید؟ (منظور این است که چرا علم پزشکی را به این سمت برده اید؟) از دارویی که برتر از همه داروهاست استفاده کنید؛ هلیله، رازیانه و شکر؛ در سه ماه اول تابستان (فصل گرما)، در هر ماه سه مرتبه (استفاده شود) و در سه ماه اول زمستان (فصل سرما)، در هر ماه سه مرتبه (استفاده شود؛ فقط) در زمستان به جای رازیانه، مصطکی را جایگزین کنید. پس تا زمان مرگ بیمار نمی شوید.(1) بررسی و تحلیل 1. در سند این روایت، راویانی هستند که یا مجهول هستند، یا توثیق نشده اند و یا وثاقت آن ها مورد اختلاف است و مشهور آن ها را ثقه نمی داند. 2. این روایت در هیچ یک از منابع طراز اول روایی شیعه (کتب اربعه) نیامده است. لذا این روایت از نظر سند و صدور، ضعیف است و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد. 3. بر فرض صحت سند و صدور: ظاهرا این دستورالعمل برای پیشگیری است، نه برای درمان، چون می گوید اگر چنین کنید بیمار نمی شوید. 4. مقدار مصرف، زمان و چگونگی آن را باید از اهل فن و اطبای سنتی پرسید. ظاهر روایت می گوید سه ماه، هر ماه سه روز، یعنی هر 10 روز یکبار. ممکن است کسی بگوید این مقدار برای پیشگیری است ولی اگر کسی برای درمان بخواهد استفاده کند، این سه روز باید پشت سر هم باشد؛ برای همین عرض کردم این در تخصص بنده نیست و باید به اهل فن و اطبای سنتی مراجعه فرمایید. آسیب شناسی روایات طبی بسیاری از روایات طبی، از نظر سند و صدور، دارای اشکال و ضعف هستند؛ افزون بر این که نمی توان آن ها را به عنوان یک قانون و دستورالعمل کلی و عمومی دانست و برای همه افراد، تجویز کرد. «شیخ صدوق(رحمة الله علیه)» که خود از بزرگان و محدثان متبحر، متخصص و صاحب نظر در حدیث است، در باره روایات طبی، چنین می گوید: «اعتقادنا في الأخبار الواردة في الطب أنّها على وجوه: منها: ما قيل على هواء مكّة و المدينة، فلا يجوز استعماله في سائر الأهوية. و منها: ما اخبر به العالم(عليه السّلام) على ما عرف من طبع السائل و لم يتعد موضعه، إذ كان أعرف بطبعه منه. و منها: ما دلّسه المخالفون في الكتب لتقبيح صورة المذهب عند الناس. و منها: ما وقع فيه سهو من ناقله‏. و منها: ما حفظ بعضه و نسي بعضه»(2) توضیح کلام ایشان چنین است: اعتقاد ما در باره احاديثى كه در طب، وارد شده، اين است كه آن ها گونه های مختلفی دارند: 1. بعضى از آن ها با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی مکه و مدینه، وارد شده اند، لذا انجام آن برای موقعیت های دیگر جغرافیایی، جایز نیست. 2. برخی از این روایات، بر اساس شناختی است که امام (علیه السلام) نسبت به آن شخص و طبع او داشته اند یا این که حال او را بیشتر و بهتر از خودش می شناختند، لذا این دستورالعمل، اختصاصی آن شخص است و عمومی و کلی نیست. 3. برخی از این روایات را مخالفان شیعه، با تدلیس و تحریف، دستکاری کرده اند تا از این طریق، دین و دینداری را بد جلوه دهند. 4. در برخی از این روایات، ممکن است راوی در نقل آن ها دچار اشتباه و سهو شده باشد. 5. برخی از این روایات، ممکن است راوی بخشی از آن را نقل کرده و بخش دیگر را فراموش کرده باشد، از اینرو آن را به صورت ناقص و ناتمام، نقل کرده است. بنابر این؛ همه این ها در برداشت و فهم از روایت، مؤثر هستند و نمی توان روایت طبی را به عنوان یک تجویز عمومی و کلی دانست و برای همگان توصیه کرد.   پی نوشت ها: 1. ابنا بسطام، طبّ الأئمة (عليهم السلام‏)، محقق/مصحح: خرسان، محمد مهدى‏، ناشر: دار الشريف الرضي‏ ـ قم‏، 1411ق‏، چاپ دوم‏، ص 50. 2. ابن بابويه، محمد بن على، إعتقادات الإمامية، ناشر: كنگره شيخ مفيد ـ قم، 1414ق‏، چاپ دوم‏، باب 44، ص 115.