جمع بندی راهنمایی در مود توبه ، شرایط و آداب آن

پرسش:
1.رذائلی مثل حسادت،تکبر،کینه را چطور میتوان درمان کرد؟
2.آیا خدا گناهی را که انسان صد بار از آن توبه نموده ولی دوباره مرتکب آن گناه بشود را می بخشد؟
3.شنیدم بعضی از افراد مثلا 80 سال گناه می کنند و مثلا چند سال قبل مرگ شان توبه می کنند و می گویند خدا طرف را می بخشد یا طرف موقع سکرات مرگ توبه می کند و می گویند خدا می بخشد! پس فرق کسی که واجبات دین را انجام می دهد حالا نه به صورت کامل و یا حتی کامل، با این نوع افراد چیست؟

پاسخ:
در پاسخ به سوال دوم باید گفت ؛حق تعالی توّاب است؛ یعنی بسیار توبه پذیر و لذا اگر انسان در توبه خود جدی باشد و تصمیم واقعی بر ترک گناه داشته باشد و از زمینه های گناه هم دوری نماید، حال اگر در این بین، دچار لغزش شد، و هوای نفس و شیطان بر او غلبه نماید و مرتکب گناه شود، به برکت اسم «التوّاب» حق تعالی، راه برای برگشت و توبه باز است و انسان مجددا می تواند از باری تعالی طلب بخشش نماید و مورد عفو قرار گیرد.
ج:از آیات قرآن و روایات معصومان استفاده مى‏شود که توبه پیش از فرارسیدن مرگ، پذیرفته مى‏ شود، ولى به هنگام دیدن نشانه‏ هاى مرگ، توبه پذیرفته نیست. قرآن مجید مى‏ فرماید: «لَیْسَتِ التَّوْبَُْ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتّى اًِّذا حَضَرَ أَحَدُهُمُ الْمَوْتُ قالَ اًِّنِّى تُبْتُ اَّْلانَ (1) براى کسانى که کارهاى زشت انجام مى‏ دهند تا هنگامى که مرگِ یکى از آن‏ها فرا رسد بگوید الان توبه کردم، توبه ‏اى نیست.»
آیه دیگرى که براین امر دلالت دارد، درباره داستان فرعون و ایمان آوردن او است: لحظه ‏اى که امواج دریا فرعون را به کام خود کشید گفت: «آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ* آلْآنَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ (2) ايمان آوردم كه هيچ معبودى جز كسى كه بنى اسرائيل به او ايمان آورده‏ اند وجود ندارد، و من از مسلمين هستم! * (اما به او خطاب شد) الان؟! در حالى كه قبلا عصيان كردى و از مفسدان بودى؟»

دلیل عدم پذیرش توبه در چنین حالتی آن است که توبه در حال مرگ، نوعى پشیمانى ناخواسته است که گناهکار به خاطر مشاهده کیفر الهى به آن روى مى ‏آورد و حالتى است که از بیرون بر او تحمیل شده ‏است و هیچ ارتباطى به انقلاب درونى ندارد و هرگز نمى‏ توان آن را مایه طهارت نفس و پاکى روح دانست.

مرحوم شهید مطهری در مورد عدم پذیرش توبه در چنین حالتی می فرمایند:
« اين، توبه نيست. توبه يعنى انقلاب مقدس درونى. اين، انقلاب مقدس درونى نيست. آدمى‏ كه‏ در قعر دريا آب تمام اطرافش را گرفته و به هر طرف كه نگاه مى ‏كند آب مى ‏بيند و در اين حال اظهار توبه مى‏ كند، وجدانش منقلب نشده است، فطرتش زنده نشده است، خودش عليه خودش قيام نكرده است، بلكه حالا كه خودش را مضطر و بيچاره مى‏ بيند، از روى اضطرار اظهار تسليم مى ‏كند. لهذا به او مى‏ گويند: «الْانَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْل‏»
چرا يك ساعت پيش كه آزاد بودى اين حرف را نزدى؟ اگر يك ساعت پيش در حالى كه آزاد بودى اين حرف را مى‏گفتى، معلوم بود كه در درون تو انقلاب مقدس پيدا شده. اما حالا كه اين حرف را مى ‏زنى حاكى از انقلاب مقدس نيست، ناشى از اضطرار و بيچارگى است.»(3)
البته باید شرایط افراد کاملا شبیه هم باشد، تا بتوان مقایسه نمود. مثلا اگر دو نفر باشند در شرایط کاملا یکسان، از جهت تربیتی، خانواده، محیط ...در چنین شرایطی اگر یک نفر تمام توانش این باشد که با هوای نفس خود مبارزه نماید و تن به گناه ندهد، قطعا ارزش او پیش خدا بالاتر از کسی است که در همان شرایط یکسان، تن به گناه داده و توبه نموده است.

نسبت به سوال اول به این نکات توجه نمایید:
1.در مورد درمان حسادت به تاپیک
http://www.askdin.com/showthread.php?t=61718&p=970347#post970347
2. در مورد درمان تکبر به تاپیک
http://www.askdin.com/showthread.php?t=21142&page=2
3. در مورد درمان کینه به تاپیک
http://www.askdin.com/showthread.php?t=1808&page=2
مراجعه نمایید.

پی نوشت:
1.نساء/18.
2.یونس/90-91.
3.مطهری،مرتضی،مجموعه آثار شهید مطهری، ج23،ص556، انتشارات صدرا.