راهکارهای مناسب با مساله دروغ گویی فرزندان
تب‌های اولیه
یکی از موضوعات اساسی که خانواده ها را نگران و با مشکل خاصی روبرو کرده مساله دروغ گفتن فرزندانشان هست.
بچه ها معمولا از سه سالگی استعداد یادگیری دروغ را دارند و در سن 4 تا 6 سالگی بیشتر دروغ می گویند.
در بحث فرزند پروری این مساله نیز یکی مهارت هاست که افراد باید قبل از تربیت و پرورش فرزندان با این موضوع آشنا و نکات لازم را رعایت کنند تا فرزندان خوبی را تربیت کنند.
این سوالات برای خانواده ها معمولا مطرح است.
علت این مساله از کجاست؟
آیا راه حل درمانی و یا راهکار مناسب برای این مساله هست؟
چه ضوابطی را در این راستا باید رعایت کنیم؟
کیقیت برخورد مناسب باید چگونه باید باشد؟
آیا والدین در قبال این رفتار اشتباه مسئولیتی دارند؟
برای پاسخ؛ با این مقدمه بحث را شروع می کنیم:
عواملی که در ایجاد انگیزه دروغ گفتن فرزندان می شود را بررسی می کنیم:
1. پنهان کردن چیزی
گاهی فرزند ما به خاطر اینکه یک خطایی را مرتکب شده و می داند ما خیلی ناراحت می شویم،آن را از ما پنهان می کند و تصمیم می گیرد که موضوع را مطرح نکند،و یا در صورت پرسش شروع به جعل اصل واقعیت می کند تا ما او را توبیخ یا سرزنش نکنیم.
2. ترس از مجازات
مجازاتی را به خاطر لغزش ها تجربه کرده و برای او خیلی خوشایند نیست ،و دوست ندارد این بار هم به خاطر خطا و لغزش مجازاتی را متحمل شود.
3. نیاز به توجه
برخی از بچه ها وقتی متوسل به دروغ می شوند به خاطر اینکه والدین یا خانواده یا دوستان و یا معلم آموزشی خودشان را به خود منعطف و جلب بکنند.
مثلا: به دروغ می گویند من دل درد شدیدی دارم،یا به دوستان خودشان می گویند،پدرم قرار است برای دوچرخه و یا فلان اسباب بازی دوست داشتنی را بخرد و...
4. برای رسیدن منافع و اهداف خود
مثلا وقتی پدر قول داده اگر سر کلاس خوب جواب بدهی و معلم از تو راضی باشد برای تو فلان جایزه را من می گیرم.به دروغ متوسل می شود تا به جایزه برسد.
5. حسادت و رقابت
برای اینکه از رقیب خود کم نیاورد،پشت سر او حرف هایی را به دروغ بیان می کند.
و یا برای اینکه پدر و مادر به بردار کوچک خیلی توجه نکنند از باب حسادت به دورغ پشت سر او حرف می زند تا از او ناراحت شوند.
6. انتقام گیری از دیگران
برای اینکه از دوست خود یا از پدر و مادر خود و یا از افراد دیگر که او را اذیت کرده اند، تلافی کند متوسل به دروغ می شود.
7. تشویق و ترغیب غلط از سوی مربیان
رفتارهای ما در شکل گیری شخصیت و رفتار فرزندمان خیلی موثر است،خصوصا کسانی نقش مربی را دارند باید نهایت دقت را داشته باشند.
وقتی بچه ای که دروغ می گوید و اظهار هم می کند که دروغ گفته و با تشویق ما روبرو شود،این مساله برای او تبدیل به یک عادت و رفتار خواهد شد.
8. خود نمایی و غرور
به خاطر اینکه غرور خودشان را نشکنند متوسل به دروغ می شوند،مثلا: تعریف می کنند که در مدرسه از من درس را پرسیدند و من به دقت جواب دادم و اشکالی را نداشتم ،در حالی که شما بعد تحقیق متوجه می شوید که کاملا دروغ است.
9. بازی های کودکانه و یا تخیل کودکانه
گاهی یک امر تخیلی را به صورت یک امر واقعی و حقیقی مطرح می کند.که چه بسا از یک داستان یا از یک فیلم یا کارتنی نشات گرفته است.
10. الگوهای غلط
خود پدر و مادر یکی از الگوهای مهم تربتی هستند در صورتی که غفلت شود،می تواند انگیزه دروغ گفتن را در رفتار آنها بیشتر کند.
11. احساس فشار و ناراحتی و یا ضعف و ناتوانی
این موارد هم در موقعیت های خاص خودش می تواند در ایجاد انگیزه دروغ گفتن موثر واقع شود.
منبع:احمد لقمانی،چگونه فرزندانی با ادب و خوش اخلاق داشته باشیم،ص115-127،انتشارات بهشت بینش،1390
با سلام خدمت دوست عزیز و محترم واقعا سوال بسیار زیبایست و به سوال شما احترام میزارم
پاسخ به این سوال؟
دروغ گويي فرزندان از آن دسته مشکلاتي است که بسياري از والدين با آن، حداقل در مقطعي از سن فرزند خود، رو به رو مي شوند. برخي از والدين نسبت به اين مشکل حساس هستند و متاسفانه بعضي والدين هم اين موضوع را بي اهميت تلقي مي کنند و به دنبال راهکارهاي جلوگيري از آن نمي روند. بايد توجه داشت که دروغ گويي در کودکي، زمينه ساز دروغ گويي در بزرگسالي خواهد بود. معمولا دروغ گويي هاي کودکان بدون دليل نيست و والدين بايد در قدم اول ريشه اين دروغ گويي ها را پيدا کنند و سپس به دنبال راه حل هايي براي جلوگيري از اين رفتار نادرست باشند.
عکس العمل مناسب در مقابل دروغ کودکان
1. مثبت اندیش بودن
نگاه خود را باید تغییر دهیم و با نیرو و فکر مثبت و منطقی سعی در اصلاح رفتار کودکان خود باشیم.
بعد از اینکه انگیزه و علت اصلی دروغ را متوجه شدیم می توانیم به او کمک کنیم و آموزش دهیم که با دروغ این مشکل شما حل نمی شود،و راه اصلی و حل مشکل را به او توضیح دهیم و او را مطئمن سازیم که از امنیت و آرامش لازم برخوردار خواهد شد.این حرکت مثبت می تواند در ایجاد تحول روحی برای کاهش و از بین رفتن انگیزه دروغ او بسیار موثر باشد.
2. اهمیت دادن بیشتر به صداقت و راستگویی
وقتی در فضای کانون تربیتی خانواده صداقت و راستگویی ارزش و اهیمت خاصی پیدا کند در این صورت،در رفتار و منش فکری کودکان تاثیر گذار خواهد شد به طوری که آنها یاد خواند گرفت که دروغ گفتن یک چیز اشتباه و رفتار ناپسندی است،از این رو میل و گرایش به دروغ گویی از بین خواهد رفت.
می توان در قالب رفتارهای صادقانه و بیان داستان هایی که نشانگر وصداقت و راستگویی است،ارزش و اهمیت راستگویی را منتقل کرد،به طوری که اگر این مساله خوب شکل بگیرید،باعث خواهد شد که به یک شناخت و آگاهی در این زمینه برسد،و همین انگیزه او را نسبت به دروغ گفتن بی رغبت خواهد کرد.
پس در عین حال در کنار کنترل و ریشه یابی دروغ گویی باید یک تجدید نظر حسابی در مورد ارزش صداقت و راستگویی هم در مرحله زبانی داشته باشیم.فرزندان ما عملا باید ارزش این جایگاه ر ا متوجه بشوند.
چه بسا کودکان ما دروغ گویی را یاد گرفته اند،واین یادگیری اشتباه است و باید این یادگیری اصلاح و جایگزین مناسبی داشته باشد.
3. ابراز ناراحتی
با ضمیر مخاطب بگویید من نسبت به این دروغ گفتن شما خیلی ناراحت شدم،این درگیر کردن احساس و عواطف کودکان نسبت به این مساله می تواند،باعث بیداری وجدان پاک آنها بشود،و در عین حال از زشت بودن رفتار خود آگاه شود،فرزندان چون عواطف پاکی دارند و نسبت به محبت پدر و مادر خودشان خیلی حساس اند در صورت مشاهده ناراحتی آنها خیلی واکنش سریع نشان می دهند،از این رو یکی از تکنیک های رفتاری که در هنگام بروز خطا و اشتباه فرزندان زمینه اصلاح آنها را مهیا و فراهم می کند،همین ابراز نارحتی از سوی والدین هست.
4. استفاده از داستان
خواندن داستانهایی که در مورد صداقت و راستگویی است،و یا تشویق به مطالعه در مورد آثار دروغ و صداقت گویی،می تواند زمینه و انگیزه تحولی و شناختی در مورد اصلاح این رفتار موثر واقع شود.
5. تشویق
به محض ملاحضه تلاش و جبران دروغ گویی او را تشویق کنید تا اصلاح کامل شکل بگیرید.البته سعی شود تشویق ها به صورت لسانی و یا در مواردی به صورت مادی هم انجام بگیرید،چنین کارهایی باعث می شود که رشد خوبی در اصلاح رفتار خود داشته باشند.
6.همراهی کودکان
اگر کودک در حال تعریف کردن یک موضوع خیالی و ساخته ذهن است،همان ابتدا شروع به ابراز ناراحتی و توبیخ و سرزنش او در اصلاح رفتار او صحیح و منطقی نیست،بهتر است،در عین گوش کردن و اهمیت دادن، او را همراهی کنید،مثلا با ابراز تعجب واحساس کمک کنید با اعتماد به نفس خود موضوع را بیان کند و در کنار این همراهی به او بفهمانید که در عالم خارج چنین مساله ای نیست.در حقیقت فهماندن منطقی به کودکان که چنین چیزی ساخته ذهن اوست و حقیقتی ندارد.
از این رو توبیخ و مذمت صحیح نیست،چون آنچه را که می گوید متوجه نیست که این مساله یک چیز تخیلی است،ما باید کمک کنیم تا متوجه این موضوع بشود.
7. ایجاد فضای امن و آرامش
در عین جدیت و تلاش برای جل این مساله باید رفتار ما طوری باشد که فرزندان وقتی از باب خطا و یا به هر دلیلی مرتکب خطا شدند،احساس امنیت داشته باشند تا از از بیان اشتباه خود نهراسند،هر گونه زدن و تنیه بدنی شدید و واکنش خشم الود نتنها مشکل را حل نمی کند،بلکه به مرتب مساله را سخت تر و ادامه رفتار را تشدید خواهد کرد.
بچه ای که وقتی می بیند برای رفتار اشتباه و خطای خود هیچ گونه احساس امنیت ندارد،لذا در این صورت انگیزه در ارتکاب خطا برای گفتن دروغ گویی بیشتر خواهد شد.
باید فضای امنیت و آرامش را در محیط خانواده بیشتر کنیم،تا کودکان ما در صورت ارتکاب خطا و اشتباه بتوانند به راحتی در میان بگذارند.
توبیخ و سرزنش مداوم و کتک کاری های مفصل در امر تربیت صحیح نبوده و باید پرهیز شود.
اگر فضای ارامی را کودکان احساس گنند به راحتی مساله را مطرح می کنند،در این صورت می توان کمک کرد تا رفتار فرزندان صلاح شود.
8. پرهیز از برچسب زدن دروغگویی
هر چند فرزندی بنا به دلایلی مرتکب دروغ گویی است،هر چند آمارش هم زیاد باشد،منتها ما نباید از واژه های منفی دار استفاده کنیم،و به او برچسب دروغگو بزنیم،یا پیش دوستان و نزدیکان او را با این صفت دروغگویی صدا کنیم،این روش کاملا اشتباه است،به لحاظ اینکه این باعث تقویت انگیزه دروغ گویی خواهد شد، از این رو حمل بر کلماتی مثل: حتما حواست نبوده،قصد نداشتی،متوجه نشده نبودی،و...
می تواند در در زمینه اصلاح تاثیر گذار باشد.
9. شناسایی دوستان
احتمال تاثیر محیط در شکل گیری دروغ خیلی موثر است،چه بسا گروه دوستان خاصی در کنار فرزندان ما باشند و تاثیر رفتار آنها باعث شکل گیری دروغ گویی در رفتار فرزندان ما باشند،از این رو با شناسایی رفتار آنها و تمرکز خاص می توان علت ریشه دار شدن و شکل گیری این مساله را کشف کرد.البته این جنبه مثبت هم از تاثیر پذیری گروه دوستان سالم در مورد صداقت گویی و یا رفتارهای نیکو مورد انتظار هست.می توانیم در انتخاب و شناسایی دوستان خوب و سالم را برای فرزندان خودمان داشته باشیم،به طوری که بتوانند در اتنخاب دچار اشتباه نشوند،و در عین حال در امر تربیتی با مشکل مواجه نشوند.
10. تعدیل در قوانین و تنبیه
تنبیه و قوانین غیر واقعی و بسیار سخت و دور از ظرفیت و توانایی رفتاری فرزندان در ایجاد انگیزه دروغ گویی خیلی موثر است،پس باید طوری این مساله را انجام دهیم که خاصیت اصلاحی خود را از دست ندهد.محرومیت و در مورادی بی توجهی می تواند تنبیه خوبی برای چنین رفتاری باشد.
11. درک کردن انها(هنگام اقرار کردن و پشیمانی)
وقتی از کار خود پشیمان است و تصمیم به اصلاح خود گرفته،می توان در عین ابراز ناراحتی به رفتارش، او را درک کرد و از توبیخ و سرزنش و کتک و مجازات دروی کرد،تا فرصت و انگیزه ای باشد که اصلاح شود.
12. محبت و ابراز علاقه کافی و لازم
باید فرزندان از احساس عاطفه و محبت کافی برخوردار باشند،و بفهمند ک برای خانواده چه قدر عزیز و دوست داشتنی هستند،تا مجبور نشوند به خاطر جلب توجه و نیاز عاطفی به دروغ گویی متوسل شوند.
14. عدم تحقیر و مقایسه
گاها به خاطر تحقیر فرزندان و یا مقایسه اشتباه با دیگران مرتکب خطایی می شویم،و همین مساله زمینه دروغ گویی برای دفاع از خود و جایگاهش متوسل به دروغ می شود.با حفظ حرمت و دادن شخصیت و درک نیازهای او و حل مشکلات فرزندان می توان او را با بهترین شکل تربیت کرد.
15. عدم انتظار نامعقول
وقتی والدین انتظار بیش از حد فرزندان داشته باشند،چه بسا در برخی از شرایط این انتظار باعث انگیزه دروغ گویی باشد.از این رو باید انتظار ما معقول و ناظر به به ظرفیت آنها باشد.
16. اصلاح رفتار از سوی مربیان
والدین و مربیان تربیتی برای اینکه این مساله را به راحتی حل کنند باید نسبت به رفتارهای خود یک تجدید نظر حسابی داشته باشند،در غیر این صورت تلاش ها ثمری نخواهد داشت.
فرزندان بیشتر ار رفتارها و گفته های ما لگو برداری می کنند و یاد می گیرند،از این رو این آموزش عملی در شکل گیری و ثبوت رفتارهای آنها بسیار موثر واقع خواهد شد و باید دقت کنیم.
[="Arial Narrow"][="Indigo"]با سلام استاد ممنون از توضیحاتتون
ولی فک می کنم برای یه کودک 2.5 ساله بیشتر این راهکارها رو نشه استفاده کرد یا حتی در موردشون صدق نمی کنه
چه چیزی باعث میشه یه کودک 2.5 ساله که خانوادش حتی اگه بدونن نمی تونن، بهش قولی نمیدن بعضی چیزا رو دروغ بگه
مثلا کسی دست به خوراکیاش نزده ولی میگه خورد، یا کلا به اصطلاح خودمون خیلی بدجنسه خیلی قشنگ می تونه آدم رو سر کار بزاره.
دلیل این رفتارها چی می تونه باشه؟[/]
بایدهای رفتاری در اصلاح دروغگویی کودکان
1. بر پدر و مادر واجب است بین واقعیت وپندار کودک فرق بگذارند، و هر سخن طفل را حمل بر دروغ نکنند، زیرا ممکن است کودک صحنه ای را در خواب ببیند و آن را با قاطعیت به عنوان سخن درست بگوید.
2. والدین نباید نقش یک کارگاه را برای کودک بازی کنند، سوالات نباید جنبه بازجوئی داشته باشد که منجر به اعتراف به صورت یک دروغ و یا وارونه کردن یک واقعیتی باشد، به محض مشخص شدن دروغ کودکان باید پرسش ها را بس کردع و به جستجوی علل پرداخت.
3. نوع سوالات نباید به گونه ای باشد که دریابد مچ او را می گیریمة چون در آن صورت برای فرار از مسئله ناگزیر به دروغ خواهد شد.
4. کودک را نباید مجبور کرد که از بین دو مسئله ای که هر دروغ استع یکی را انتخاب کند، چون هر دوی آنها زیان بخش است.
5. دروغگویی های متعددد و متوالی نشان دهنده، منشا اضطراب در کودک است،و باید کوشید تا آن را پیدا کرد.
6. هرگز با ناشیگری خود نباید زمینه را برای دروغ گویی او فراهم کرد، باید طوری محیط را آماده کنیم که کودکان احساس امنیت و آرامش خاطر کاملی داشته باشند.
7. برای اصلاح دروغ به صورت ریشه ای باید از خود شروع کنیم.
8. بدون شناسایی و علت دقیق آن نمی توان این مشکل را به طور کامل حل کرد، از این رو انتظار زود و سریع اصلاح دروغگویی، خطای رفتاری و شناختی است.
منبع: تربیت و بازسازی کودکان،صالح محسن زاده،ص226-231