زندگی نامه مرحوم آیت الله رضوانی

زندگی نامه مرحوم آیت الله رضوانی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، آنچه در ادامه می آید خلاصه‌ای از زندگی‌نامه و سوابق مرحوم آیت‌الله غلامرضا رضوانی است؛

از خمین تا نجف

آیت الله حاج شیخ «غلامرضا رضوانی خمینی»، روز اول مهر 1309 ه.ش در شهرستان خمین در خانواده ای مومن و با تقوا دیده به جهان گشود. پدرش «محمد کریم» ، کاسبی متقی و پارسا بود.

حاج شیخ غلامرضا رضوانی، در خردسالی تحصیلات خود را در مکتب خانه آغاز کرد و طی یک سال به آموختن علوم قرآنی مشغول شد. سپس با تأسیس تنها مدرسه جدید در خمین، راهی مدرسه شد. وی در سال 1327 در 18 سالگی جهت تحصیل علوم حوزوی راهی قم شد و دوره سطح و سطوح عالی حوزه علمیه قم را نزد حضرات آیات «سلطانی طباطبایی» و «شیخ عبدالجواد اصفهانی» فراگرفت. سپس دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات آیات بروجردی ، محقق داماد و امام خمینی(س) سپری کرد.

آیت الله رضوانی، در سال 1332 برای کسب فیض از اساتید حوزه علمیه نجف، راهی عراق شد و از محضر حضرات علمای آن حوزه از جمله آیت الله شاهرودی بهره برد و همزمان به تدریس سطوح عالی علوم حوزوی مشغول گردید.

با ورود حضرت امام خمینی(س) به نجف اشرف ـ آیت‌الله رضوانی با وجود آنکه خود در آن زمان به تدریس مشغول بود ـ به حلقه درس ایشان پیوست و همراه با حضرات آیات شیخ نصرالله خلخالی، راستی کاشانی، مشکینی، امامی نیا کاشانی و... جمع کثیر طلاب جوان را به مکتب امام خمینی(س) رهنمون می‌ساختند.

آیت‌الله رضوانی در نجف اشرف تا زمان بازگشتش به ایران در سال 1358، به تدریس علوم حوزوی همچون رسائل‌، مکاسب‌، خارج فقه و فلسفه اشتغال داشت‌. جلسات درس او در مدرسه بروجردی‌، مسجد ترک‌ها و مسجد هندی برگزار می‌شد. وی علاوه بر تدریس ، به تحقیق و تألیف نیز می پرداخت و تألیفاتی در علوم دینی و حوزوی به انجام رسانده است که می‌توان به حاشیه بر عروة الوثقی‌، حواشی بر کفایة الاصول و مکاسب اشاره کرد.

در مسیر انقلاب اسلامی

آیت‌الله رضوانی در نجف اشرف اقامت داشت که قیام امام خمینی علیه لایحه استکباری انجمن های ایالتی و ولایتی آغاز شد. وی به رغم جو غیر سیاسی حوزه علمیه نجف ، از جمله روحانیونی بود که به حمایت از نهضت اسلامی امام خمینی برخاست‌.

در پی تبعید حضرت امام خمینی(س) به ترکیه‌، آیت‌الله رضوانی به همراه تعدادی از مجتهدان مبرز حوزه علمیه نجف، برای انتقال ایشان به عراق می کوشیدند. با ورود حضرت امام خمینی(س) به نجف اشرف‌، آیت‌الله رضوانی که از روحانیون نزدیک به ایشان بود، رابطه طلاب انقلابی را با حضرت امام خمینی(س) برقرار می کرد.

با هجرت رهبر کبیر انقلاب به فرانسه‌، آیت الله رضوانی همچنان در عراق ماند و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 به ایران بازنگشت تا اقدامات لازم را برای جلب حمایت حوزه علمیه نجف اشرف از انقلاب اسلامی مبذول دارد. با سقوط دولت حسن البکر و روی کار آمدن صدام حسین‌، رژیم بعثی عراق، بسیاری از شیعیان و علمای نجف را از عراق اخراج کرد و آیت الله رضوانی نیز مجبور به ترک این کشور شد.

آیت‌الله رضوانی، از نخستین فقهایی بود که در اول اسفند 1358 با حکم حضرت امام خمینی(س) به عضویت شورای نگهبان درآمد و به مدت سه سال در این نهاد، انجام وظیفه نمود. پس از این مدت ، طبق قانون اساسی که می بایست سه تن از فقهای دوره نخست شورای نگهبان به قید قرعه از این نهاد خارج می شدند، معظم له با همین قرعه از این نهاد مقدس خارج شد و سپس به ریاست دیوان عدالت اداری منصوب گردید.

با رحلت فقیه و مجتهد پارسا، حضرت آیت الله سید احمد خوانساری، که در مسجد سید عزیزالله بازار تهران، اقامه نماز می نمود، آیت الله رضوانی به عنوان معتمد حضرت امام خمینی(س) در امور اصناف و بازار تهران و امام جماعت مسجد سید عزیزالله منصوب گردید. حضرت امام در حکم انتصاب آقاى غلام رضا رضوانى به سمت امام جماعت مسجد سید عزیزالله تهران‏ به تاریخ 7 اسفند 1363 می نویسد:
"بسم الله الرحمن الرحیم‏-از آنجا که پس از رحلت تأسف‏انگیز حضرت آیت اللَّه مرحوم آقاى خوانسارى - رضوان اللَّه علیه- جمعى از مۆمنین از این جانب خواسته‏اند که براى امامت مسجد سید عزیزالله یک نفر شخص داراى صلاحیت معرفى نمایم، لذا جناب مستطاب حجت الاسلام آقاى حاج شیخ غلام رضا رضوانى- دامت افاضاته- را که سالهاى طولانى با ایشان نزدیک بودم و ایشان را به علم و تقوا و صلاح و سداد موصوف مى‏دانم، براى این امر شریف معرفى مى‏نمایم. و ایشان وکیل این جانب مى‏باشند و مۆمنین مى‏توانند در امور شرعیه به ایشان مراجعه نمایند. امید است ان شاء الله تعالى با عنایت خداوند تعالى و تأیید حضرت بقیة الله ارواحنا لمقدمه الفداء در این امر شریف به نحو شایسته موفق و مۆید باشند. و السلام على عباد الله الصالحین."

مکتب علمی و اخلاقی

آیت‌الله رضوانی به رغم اشتغال در نهاد مقدس شورای نگهبان، از تدریس علوم اهل بیت عصمت و طهارت غافل نبود و ضمن برپایی نماز جماعت به تدریس فقه و اصول در مسجد سید عزیزالله اشتغال داشت.
آن بزرگوار عالمی پارسا، متقی، کتوم و به دور از هرگونه تظاهر بود. شدت وی در پرهیز از تظاهر به حدی بود که با وجود امکانات فراوان، به ندرت مصاحبه رسانه ای و یا تصویری از وی در اختیار اصحاب رسانه ها قرار می گرفت.

آیت الله رضوانی بر این باور بود که: «فقه شیعه به حسب متون و روایت و ادله استنباط آن، روشن و درخشان است اما تحول عظیم در آن زمانی واقع شد که انقلاب اسلامی واقع شد. این تحول، در توجه به این دلیل است که در سابق به لحاظ نبود حکومت اسلامی، نیازی به آن دیده نمی شد و لذا مسکوت مانده است. اینک که به برکت حکومت اسلامی، نیاز به آن مطالب روشن و عینی می نماید از این روی، علما و فضلا، ایدهم الله، بر آن شده اند که در اطراف اینگونه مسائل بحث کنند.»(١)

وی درباره مقام فقهی و خصوصیات اخلاقی حضرت امام خمینی(س) می‌گوید: «ویژگی حضرت امام، رضوان الله تعالی علیه در فتاوا این است که ایشان شدیدا معتقد بود که خصوصیات زمان و مکان و سایر امور در فهم احکام از روایات دخالت دارد و بایست به آنها توجه شود که با قطع نظر از این امور، ممکن است، حکمی بر خلاف آنچه هست همیشه فهمیده شود. خصوصیات روحی و اخلاقی ایشان به نحوی بود که ممکن نبود، شخصی طالب حق و حقیقت جو باشد و در تماس با ایشان، حق را نیابد. انسان، هر چه به ایشان نزدیک تر می شد، ارادت و سرسپردگی او هم افزون می‌گشت.» (٢)
آیت الله رضوانی درباره مقام ولایت فقیه برای تصدی امور مسلمین ضمن تشریح احکام مربوط به انواع زمین، می افزاید: «با این احکام که برای زمین برشمردیم، قطع نظر از اعمال ولایت فقیه مبسوط الیداست. چون تا قبل از پیروزی انقلاب، ولی مبسوط الیدی نبوده است، توجه به ولایت فقیه و اعمال نظر او، در این احکام و نظایر آن نشده است. و اینک، وظیفه فقها و علمای اسلام است که با بحث در اطراف ولایت فقیه جامع الشرایط، در زمان غیبت و ابعاد آن و کیفیت جمع بین اطلاق و سایر مطلقات و عمومات، محدوده نفوذ آن را تعیین نمایند و پس از آن، مقتضای جمع بین آن و ادله سایر احکام و تکلیفیه را روشن نمایند(٣)
وصی حضرت امام خمینی(س)

اعتماد و اطمینان حضرت امام خمینی(س) به آیت الله رضوانی به حدی بود که با معرفی وی برای بسیاری از علما و بزرگوران اجازات شرعی صادر می کردند. متن تعداد زیادی از این اجازات در صحیفه امام قابل دسترسی است.

از نکات قابل توجه آنکه حضرت امام خمینی(س) در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، آیت الله رضوانی را همراه با سه بزرگوار دیگر به عنوان «وصی» خویش معین کردند و این وصایت تا زمان بازگشت امام خمینی(س) به میهن اسلامی برقرار بود. متن این وصیتنامه که در سوم آذر 1356 مصادف با 12 ذی الحجه 1397 تقریر شده، به شرح زیر می باشد:
«بسمه تعالی»
عطف به وصیتی که نمودم و آقایان [حبیب الله] اراکی و [غلامرضا] رضوانی و خاتمی[سید عباس خاتم یزدی] و [سید جعفر] کریمی را وصی قرار دادم، اگر برای یک نفر یا بیشتر پیشامدی شد که نتوانست قیام به امر کند سایر آقایان به جای او یک نفر مورد اطمینان و معروف به صحت و امانت را تعیین کنند. مقصود آن است که مادام که به وصیت عمل نشده چهار نفر مورد اطمینان کفیل امر باشند و در غیاب یکی یا دو نفر بقیه آقایان اقدام به عمل کنند تا حاضر شود. از خداوند تعالی توفیق همه را خواستارم.