جمع بندی سریه ی فلس و سوالاتی پیرامون آن

با عرض سلام و ادب.
در رابطه با این متن چندین نکته قابل توجه است که متأسفانه نویسندگان ضد دینی با سوءاستفاده از بی اطلاعی متدینین با زیرکی خاصی بر علیه اسلام و مسلمین جوسازی می کنند.

نکات قبال توجه:
1. اینکه وقتی عبد الله بن ابی بکر بن حزم ماجرای این سریه را برای موسی بن عمران بن منّاح نقل می کند،موسی بن عمران با تعجب می گوید: من اصلا نام این سریّه را هم نشنیده ام.
جالب است سریه ای اتفاق می افتد آنهم با این تعداد نیرو آنهم همه از بزرگان انصار،ولی این شخص می گوید اصلاً نام آن را هم نشنیده ام.

2. در گزارشی که عبدالله بن ابی بکر بن حزم از این سریه ارائه می کند،هیچ خبری از کشتن اسیران و اسارت خواهر عدی بن حاتم نیست.ولی در گزارش بعدی از کشتن تعدادی از اسرا که از پذیرش اسلام خودداری کرده بودند،سخن گفته شده است.

3. در این گزارش اسارات خواهر عدی بن حاتم نقل شده است،ولی ابن سعد اسارت این زن را بدست خالد بن ولید می داند(1) و حال آنکه به تصریح راوی،در این سریه فقط انصار حضور داشتند و حتی یک نفر هم از مهاجرین نبوده است.

4. همه منابعی که این گزارش را نقل کرده اند،اتفاق نظر دارند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) امام علی(علیه السلام) را برای ویران کردن و نابود کردن بتخانه قبیله طئ فرستاده بودند نه برای قتل و غارت و اسیر گرفتن.از بین بردن هر آنچه سب گمراهی مردم می شود،وظیفه الهی پیامبران الهی است و لذا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) امام علی(علیه السلام) را برای از بین بردن این عامل گمراهی فرستادند و چون احتمال مخالفت و درگیری اهالی آن منطقه با آن حضرت برای ممانعت از ویرانی بتخانه و از بین بردن بت،احتمالی جدی و قوی بود،تعداد قابل توجهی نیرو را همراه آن حضرت فرستادند.
بنابراین اینکه برخی ضد دین برای بدنام کردن اسلام،اینگونه مطرح می کنند که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) علی(علیه السلام) را برای قتل و غارت فرستاده بودند،قطعاً بر خلاف نصوص تاریخی و سیره مسلم و قطعی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می باشد.

5. بررسی گزارشات تاریخی ثابت می کند که قبیله حاتم،بر علیه مسلمین در جنگ و درگیری بودند.آنها جاسوسانی را به مدینه می فرستادند تا از اوضاع و اقدامات پیامبر و مسلمانان اطلاعاتی کسب کنند و اتفاقاً د رهمین متن هم اشاره شده است که نیروهای اعزامی از مدینه،در بین راه یکی از این جاسوسان را هم اسیر کردند و آن جاسوس راه را به آنها نشان می دهد.
اتفاقاً عدی بن حاتم رئیس و بزرگ قبیله هم بعد از اینکه از طریق جاسوسانش در مدینه از اعزام نیرو مطلع شده بود،فرار کرد و به شام رفته بود.این مسائل بیانگر این واقعیت است که آنها با حکومت اسلامی خصومت و درگیری داشتند.پس اعزام نیرو به آن منطقه بی دلیل و بدون زمینه نبوده است.

6. در متن تصریح شده است که امام علی(علیه السلام) غنائم را بین نیروها تقسیم کرد ولی خاندان حاتم را تقسیم نکرد.این خود بهترین نمونه بر سیره و روش انسانی و بزرگوارانه آن حضرت است که با خاندان اهل کرامت،بزرگوارانه برخورد می کند و نهایت اکرام را نسبت به آنها روا می دارد.

منبع جهت مطالعه بیشتر «الصحیح من السيرة النبي الأعظم، مرتضى العاملي ،ج‏26،ص:335 - 358»

پی نوشتها:
(1). سبل الهدى و الرشاد ج 6 ص 218 و الطبقات الكبرى لابن سعد ج 1 ص 322 و راجع: تاريخ مدينة دمشق ج 69 ص 193.

با عرض سلام و ادب
اگر در گزارشات تاریخی دقت داشته باشیم مشخص می شود که فرار کردن عدی بن حاتم به شام،بخاطر دستگیری این جاسوس نبوده،چرا که قطعاً این جاسوس بعد از اطلاع از حرکت نیروهای مسلمان،دستگیر شده بود و فرصت اطلاع رسانی به اهل قبیله را نداشته است. عدی بن حاتم از طریق دیگر جاسوسانی که در مدینه داشت،از این موضوع مطلع شد و به شام فرار کرده بود و این نشان دهنده این است که بین آنها و حکومت اسلامی خصومتهایی وجود داشته است.

اینکه کتاب مغازی در مورد جنگهای پیامبر(صلی الله علیه و آله)است،دلیل نمی شود که همه مطالبش معتبر و قطعی است.همانگونه که در همین گزارش مغازی آمده است،دو نقل در مورد این سریه آمده است که در نقل اول ضمن آنکه شخص مخاطب اظهار بی اطلاعی می کند و تصریح می کند که اصلا نام چنین سریه ای را هم نشنیده است.ضمن آنکه در این نقل خبری از کشتن و بریدن سر نیامده است.ولی در نقل بعدی که بسیار مفصل است،این مطلب ذکر شده است.ضمن آنکه در غالب منابع تاریخی وقتی به این سریه اشاره می شود،هیچ اشاره ای به قتل و کشتن برخی از اسرا نشده است.

علاوه بر اینکه اسلام آوردن عدی بن حاتم و ایفای نقش او در زمان حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله) و بعد در کنار امام علی(علیه السلام) بگونه ای وفاداری و جانفشانی می کند که این خود بزرگترین گواه و شاهد بر این است که موضوع قتل و سربریدن برخی از افراد قبیله طئ توسط امام علی(علیه السلام) را بی پایه و اساس می داند.چگونه می توان پذیرفت،شخصی که تعدادی از مردان قبیله اش توسط نیروهای اسلام و با فرماندهی امام علی(علیه السلام) کشته شده و اموال قبیله اش غارت شده بود،اینگونه ابراز ایمان و ایثار و جانفشانی کند.به چند نمونه از ابراز وفاداری و ازخود گذشتگی عدی بن حاتم اشاره می کنیم:
[=IranSans]الف:حضرت برای سرکوبی پیمان شکنان جمل، سپاهی فراهم ساخت و آماده حرکت به سوی عراق گردید. در این هنگام، عدی با محاسن سفید و چهره مصمّم به پا خاست و گفت:[=IranSans]«ای امیرمؤمنان! اگر اجازه دهی، من زودتر از شما حرکت کنم و قبیله ام را از تصمیم شما با خبر سازم؛ شاید بتوانم به تعداد سپاهیانی که از مدینه فراهم ساخته ای، از قبیله طیّ سرباز تهیّه کنم.»[=IranSans]علی علیه السلام به او اجازه داد و عدی نیز با سپاهی انبوه از قبیله طیّ به پیکار منافقان و آشوبگران شتافت... در همین جنگ بود که چشم عدی شکافته شد.(1)[=IranSans]ب) در «صفّین» نیز شهامت ها از خود نشان داد(2) و آنگاه که به پیشنهاد عمروبن عاص قرآن ها را بر نیزه ها کردند و با مشاهده این صحنه، بسیاری از ساده لوحان فریب خوردند و بین سپاه علی علیه السلام اختلاف رخ داد، عدی با سخنان منطقی اش دلها را مسخّر کرد. او در باره شخصیت ملکوتی امیرمؤمنان علیه السلام چنین لب به سخن گشود:[=IranSans]«ای مردم! اگر غیر از علی، فردی ما را به کشتن نمازگزاران دعوت می کرد، دعوتش را اجابت نمی کردیم؛ ولی علی دستوری صادر نمی کند مگر آنکه حجّت و برهانی دارد که برای خود و دیگران حجّت است. او از یاری عثمان دست کشید؛ زیرا کارهای او شبهه ناک بود. با اهل بصره و جمل مبارزه کرد؛ چون آنها بیعت او را نقض کردند. با شامیان در جنگ است؛ زیرا راه ستم و ظلم را پیش گرفته اند. در کارهای خودتان نظر و تأمّل کنید؛ اگر برای او بر شما فضلی است، که شما را مانند آن نیست، پس از او پیروی کنید و در غیر این صورت، با او مبارزه نمایید.[=IranSans]حال اگر ملاک های افضلیت را در نظر داشته باشید، حتماً خواهید گفت که او از هر جهت بر دیگران مقدّم است؛ چه آنکه برتری و افضلیت را «آشنایی با قرآن و سنّت رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم » بدانید، او آگاه ترین مردمان است. و اگر «پیشگامی در اسلام» بدانید، او برادر رسول خدا و رأس اسلام است. و اگر «زهد و عبادت» را مطرح کنید، او اَزهد و اَعبد مسلمانان است. و اگر «عقل و خرد» را ملاک تقدّم به حساب آورید، عقل او از همگان بیشتر است و اگر «شرافت و حسب» را مدّ نظر قرار دهید، او از اصیل ترین و شریف ترین خاندان ها است. اگر «پذیرش عمومی» را مطرح کنید، مهاجران و انصار، وی را بر زمامداری پسندیده اند و پس از عثمان با او بیعت کرده و در مقابل اصحاب جمل و شامیان یاری اش کرده اند.[=IranSans]اکنون بگویید آن فضیلتی که شما را به هدایت نزدیک ساخته و آن نقصی که علی را به ضلالت کشانده، کدام است؟ به خدا سوگند! اگر همه شما در مقابل او قرارگیرید، خداوند مردمی را بر خواهد انگیخت که با حمایت و پشتیبانی شان با کفر و گمراهی نبرد کند. چون در کتب سابقین و جزو مقدّرات خداوندی است که بایستی با اینان بجنگد تا شاید از راه انحرافی خود برگردند...»[=IranSans]سخنان پاکدلانه عدی، اثر خود را بخشید و چنان روح رزمندگان را تکان داد و چنان احساسات و عواطف ایشان را به جنبش آورد که فریب خوردگان، دیگر بار به اطاعت علی علیه السلام درآمدند و مراتب اخلاص و فداکاری خود را اعلام داشتند.(3)[=IranSans]ج) عدی در نبرد با «مارقین» نیز در رکاب مولای خود علی علیه السلام بود و مردانه با دشمنان جنگید.

[=IranSans]پس از شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام نیز عدی به مجلس معاویه وارد شد، معاویه به او گفت: پسرانت چه شدند؟[=IranSans]عدی گفت: سه نفر از آنها در رکاب علی علیه السلام در صفّین کشته شدند. معاویه گفت: علی با تو منصفانه رفتار نکرد؛ زیرا فرزندان خود را نگاهداشت و فرزندان تو را به دم تیغ فرستاد و جنگجویان نیز آنها را از مرکب حیات پیاده کردند![=IranSans]عدی گفت: «به خدا قسم این گفته، صحّت ندارد! زیرا من با آن حضرت به انصاف رفتار نکردم؛ او کشته شد و من هنوز زنده ام!»(4).آیا می توان این ایمان و جانبازی را از کسی که مردان قبیله اش بدست علی بن ابیطالب(علیه السلام) گردن زده شدند و اموال قبیله اش غارت شده بود،پذیرفت.محال نیست،ولی خیلی بعید است.

نکته دیگر اینکه همه منابعی که به ذکر این سریه پرداخته اند،ضمن اینکه متفق القول هستند که پیامبر(صلی الله علیه و آله) آنها را برای از بین بردن بتخانه فرستاده بود،غالب این منابع هیچ اشاره ای به کشتن برخی از اسرا نکرده اند.

پی نوشتها:
1. الجمل،شیخ مفید.، ص 367 و تاج العروس، ج 1، ص 349 و 350.
2. استیعاب، ج 2، ص 140؛ اسدالغابه، ج 3، ص 391؛ کشکول شیخ، ط 1، ص 590 و اصحاب رسول الثقلین فی حرب الصفین، ص 51 و 52.
3. قاموس الرجال، ج 6، ص 393.
[=IranSans]4. الدرجات الرفیعه، ص 360 و العقد الفرید، ج 4، ص 98.

با عرض سلام و ادب

اصل اولی و منطقی در یک بحث علمی این است که مطالبتان را با سند و مدرک ارائه کنید هر چند منبع ضعیف.

اولاً موضوع سوراه برائت مشرکین هستند نه اهل کتاب و خراب کردن بت خانه هم برای مبارزه با شرک و بت پرستی است نه مبارزه با پیروان دینی دیگر.ماجرای قبیله طی هم به اتفاق همه مورخان برای خراب کردن بتخانه و از بین بردن بت بوده است.

ثانیاً ایکاش در مورد اسیر کشی در جنگ بدر انصاف بخرج می دادید و ضمن بیان تعداد اسیرانی که اعدام شدند،به این واقعیت مسلم تاریخی هم اشاره می کردید که جز یکی دو نفر از اسرای جنگ بدر،بقیه اسرا همگی آزاد شدند.
از میان اسرای جنگ بدر عقبة بن* ابى معیط، نضربن* حارث و طعیمة‌بن ابى عدى كه سابقه‌اى دیرین در دشمنى با مسلمانان داشتند محکوم به اعدام شدند.(1) بقیه اسرا هم یا با پرداخت فدیه یا آموختن خواندن و نوشتن به کودکان مسلمانان آزاد شدند.(2)
پس سعی کنید در نقل حوادث تاریخی چاشنی انصاف و امانتداری را حتماً به نقل قولهایتان اضافه کنید.

ثالثاً لطف کنید در مورد حمله به بحرین و یمن و کشتار و تهدید مردم آنجا بطور مستند مطالبتان را ارائه کنید تا پاسخ لازم را عرض کنیم.

در مورد سوره برائت برای اینکه بهتر متوجه شوید که موضوع مشرکین هستند،آیات نخستین سوره توبه را تبرکاً اینجا می آوریم:
بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱﴾
[اين آيات] اعلام بيزارى [و عدم تعهد] است از طرف خدا و پيامبرش نسبت به آن مشركانى كه با ايشان پيمان بسته‏ ايد (۱)

فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَأَنَّ اللَّهَ مُخْزِي الْكَافِرِينَ ﴿۲﴾
پس [اى مشركان] چهار ماه [ديگر با امنيت كامل] در زمين بگرديد و بدانيد كه شما نمى‏ توانيد خدا را به ستوه آوريد و اين خداست كه رسواكننده كافران است (۲)

وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿۳﴾
و [اين آيات] اعلامى است از جانب خدا و پيامبرش به مردم در روز حج اكبر كه خدا و پيامبرش در برابر مشركان تعهدى ندارند [با اين حال] اگر [از كفر] توبه كنيد آن براى شما بهتر است و اگر روى بگردانيد پس بدانيد كه شما خدا را درمانده نخواهيد كرد و كسانى را كه كفر ورزيدند از عذابى دردناك خبر ده (۳)

إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئًا وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ﴿۴﴾
مگر آن مشركانى كه با آنان پيمان بسته‏ ايد و چيزى از [تعهدات خود نسبت به] شما فروگذار نكرده و كسى را بر ضد شما پشتيبانى ننموده‏ اند پس پيمان اينان را تا [پايان] مدتشان تمام كنيد چرا كه خدا پرهيزگاران را دوست دارد (۴)

فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۵﴾
پس چون ماه ‏هاى حرام سپرى شد مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد و آنان را دستگير كنيد و به محاصره درآوريد و در هر كمينگاهى به كمين آنان بنشينيد پس اگر توبه كردند و نماز برپا داشتند و زكات دادند راه برايشان گشاده گردانيد زيرا خدا آمرزنده مهربان است (۵)

وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۶﴾
و اگر يكى از مشركان از تو پناه خواست پناهش ده تا كلام خدا را بشنود سپس او را به مكان امنش برسان چرا كه آنان قومى نادانند (۶)

كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ ﴿۷﴾
چگونه مشركان را نزد خدا و نزد فرستاده او عهدى تواند بود مگر با كسانى كه كنار مسجد الحرام پيمان بسته‏ ايد پس تا با شما [بر سر عهد] پايدارند با آنان پايدار باشيد زيرا خدا پرهيزگاران را دوست مى دارد (۷)


پی نوشتها:
(1). المغازى، ج۱، ص۱۰۶‌ـ‌۱۰۷؛ السیرة النبویه، ج‌۲، ص‌۲۹۸؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج‌۱، ص‌۳۴۷؛ سبل الهدى، ج‌۴، ص‌۶۳‌ـ‌۶۴‌.
(2).الطبقات، ج‌۲، ص‌۱۳، ۱۶.

با عرض سلام و ادب.

اینکه کتاب مغازی مخصوص جنگهای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می باشد،بحثی نیست.ولی قطعاً اینگونه نیست که که هر آنچه در این کتاب آمده صددرصد درست و قطعی است. بنده از شما سوالی دارم:
خود واقدی در بیان گزارش این سریه دو گزارش نقل کرده است.در گزارش اول هیچ اشاره ای به قتل برخی از مردم قبیله طئ نشده است ولی در گزارش بعدی چنین مطلبی نقل شده است.
حال شما که ظاهراً مطالب واقدی را وحی منزل می دانید،چرا گزارش اول را نمی پذیرید و اصرار بر گزارش دوم دارید؟؟!!! حال آنکه گزارش اول مطابق همان گزارشی است که بسیاری از منابع تاریخی هم آورده اند.یعنی هیچ اشاره ای به کشتن برخی از افراد قبیله طی نشده است.

جمع بندی

پرسش:
بر اساس گزارش واقدی پیامبر(ص)،امام علی(ع) را برای نابودی بت فلس فرستادند که در نتیجه امام علی(ع) بعد از قتل و غارت مردم قبیله طئ،به همراه تعدادی اسیر از جمله خواهر عدی بن حاتم و عنائم به مدینه برگشتند.حال در این رابطه چند سوال مطرح است:
1)پیامبر با توجه به کدوم آیه ی قرآن و به چه دلیل دستور حمله و غارت رو به این قبیله داده؟
2) آیا قبل از حمله بین این قوم و پیمبر درگیری بوده؟
3) آیا این حمله ردیه ای بر این گفتار نیست که پیامبر هیچ جنگی را خو آغاز نکرده؟

پاسخ:
در رابطه با این متن نقل شده توسط واقدی در مورد سریه فلس چندین نکته قابل توجه است که متأسفانه نویسندگان ضد دینی با سوءاستفاده از بی اطلاعی متدینین با زیرکی خاصی بر علیه اسلام و مسلمین جوسازی می کنند.

نکات قبال توجه:
1. اینکه وقتی عبد الله بن ابی بکر بن حزم ماجرای این سریه را برای موسی بن عمران بن منّاح نقل می کند،موسی بن عمران با تعجب می گوید: من اصلا نام این سریّه را هم نشنیده ام.
جالب است سریه ای اتفاق می افتد آنهم با این تعداد نیرو آنهم همه از بزرگان انصار،ولی این شخص می گوید اصلاً نام آن را هم نشنیده ام.

2. در گزارشی که عبدالله بن ابی بکر بن حزم از این سریه ارائه می کند،هیچ خبری از کشتن اسیران و اسارت خواهر عدی بن حاتم نیست.ولی در گزارش بعدی از کشتن تعدادی از اسرا که از پذیرش اسلام خودداری کرده بودند،سخن گفته شده است.

3. در این گزارش اسارات خواهر عدی بن حاتم نقل شده است،ولی ابن سعد اسارت این زن را بدست خالد بن ولید می داند(1) و حال آنکه به تصریح راوی،در این سریه فقط انصار حضور داشتند و حتی یک نفر هم از مهاجرین نبوده است.

4. همه منابعی که این گزارش را نقل کرده اند،اتفاق نظر دارند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) امام علی(علیه السلام) را برای ویران کردن و نابود کردن بتخانه قبیله طئ فرستاده بودند نه برای قتل و غارت و اسیر گرفتن.از بین بردن هر آنچه سب گمراهی مردم می شود،وظیفه الهی پیامبران الهی است و لذا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) امام علی(علیه السلام) را برای از بین بردن این عامل گمراهی فرستادند و چون احتمال مخالفت و درگیری اهالی آن منطقه با آن حضرت برای ممانعت از ویرانی بتخانه و از بین بردن بت،احتمالی جدی و قوی بود،تعداد قابل توجهی نیرو را همراه آن حضرت فرستادند.

بنابراین اینکه برخی ضد دین برای بدنام کردن اسلام،اینگونه مطرح می کنند که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) علی(علیه السلام) را برای قتل و غارت فرستاده بودند،قطعاً بر خلاف نصوص تاریخی و سیره مسلم و قطعی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می باشد.

5. بررسی گزارشات تاریخی ثابت می کند که قبیله حاتم،بر علیه مسلمین در جنگ و درگیری بودند.آنها جاسوسانی را به مدینه می فرستادند تا از اوضاع و اقدامات پیامبر و مسلمانان اطلاعاتی کسب کنند و اتفاقاً در همین متن هم اشاره شده است که نیروهای اعزامی از مدینه،در بین راه یکی از این جاسوسان را هم اسیر کردند و آن جاسوس راه را به آنها نشان می دهد.
اتفاقاً عدی بن حاتم رئیس و بزرگ قبیله هم بعد از اینکه از طریق جاسوسانش در مدینه از اعزام نیرو مطلع شده بود،فرار کرد و به شام رفته بود.این مسائل بیانگر این واقعیت است که آنها با حکومت اسلامی خصومت و درگیری داشتند.پس اعزام نیرو به آن منطقه بی دلیل و بدون زمینه نبوده است.

6. در متن تصریح شده است که امام علی(علیه السلام) غنائم را بین نیروها تقسیم کرد ولی خاندان حاتم را تقسیم نکرد.این خود بهترین نمونه بر سیره و روش انسانی و بزرگوارانه آن حضرت است که با خاندان اهل کرامت،بزرگوارانه برخورد می کند و نهایت اکرام را نسبت به آنها روا می دارد.

7. نکته مهم و قابل توجهی که دروغ بودن قتل عام قبیله عدی بن حاتم توسط امام علی(علیه السلام) را ثابت می کند اسلام آوردن عدی بن حاتم و ایفای نقش او در زمان حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله) و بعد در کنار امام علی(علیه السلام) است. چگونه می توان پذیرفت،شخصی که تعدادی از مردان قبیله اش توسط نیروهای اسلام و با فرماندهی امام علی(علیه السلام) کشته شده و اموال قبیله اش غارت شده بود،اینگونه ابراز ایمان و ایثار و جانفشانی کند.به چند نمونه از ابراز وفاداری و ازخود گذشتگی عدی بن حاتم اشاره می کنیم:

الف:حضرت برای سرکوبی پیمان شکنان جمل، سپاهی فراهم ساخت و آماده حرکت به سوی عراق گردید. در این هنگام، عدی با محاسن سفید و چهره مصمّم به پا خاست و گفت:«ای امیرمؤمنان! اگر اجازه دهی، من زودتر از شما حرکت کنم و قبیله ام را از تصمیم شما با خبر سازم؛ شاید بتوانم به تعداد سپاهیانی که از مدینه فراهم ساخته ای، از قبیله طیّ سرباز تهیّه کنم.»علی (علیه السلام) به او اجازه داد و عدی نیز با سپاهی انبوه از قبیله طیّ به پیکار منافقان و آشوبگران شتافت... در همین جنگ بود که چشم عدی شکافته شد.(2)

ب) در «صفّین» نیز شهامت ها از خود نشان داد(3) و آنگاه که به پیشنهاد عمروبن عاص قرآن ها را بر نیزه ها کردند و با مشاهده این صحنه، بسیاری از ساده لوحان فریب خوردند و بین سپاه علی (علیه السلام) اختلاف رخ داد، عدی با سخنان منطقی اش دلها را مسخّر کرد. او در باره شخصیت ملکوتی امیرمؤمنان (علیه السلام) چنین لب به سخن گشود:
«ای مردم! اگر غیر از علی، فردی ما را به کشتن نمازگزاران دعوت می کرد، دعوتش را اجابت نمی کردیم؛ ولی علی دستوری صادر نمی کند مگر آنکه حجّت و برهانی دارد که برای خود و دیگران حجّت است. او از یاری عثمان دست کشید؛ زیرا کارهای او شبهه ناک بود. با اهل بصره و جمل مبارزه کرد؛ چون آنها بیعت او را نقض کردند. با شامیان در جنگ است؛ زیرا راه ستم و ظلم را پیش گرفته اند. در کارهای خودتان نظر و تأمّل کنید؛ اگر برای او بر شما فضلی است، که شما را مانند آن نیست، پس از او پیروی کنید و در غیر این صورت، با او مبارزه نمایید.حال اگر ملاک های افضلیت را در نظر داشته باشید،

حتماً خواهید گفت که او از هر جهت بر دیگران مقدّم است؛ چه آنکه برتری و افضلیت را «آشنایی با قرآن و سنّت رسول اللّه (صلی الله علیه و آله وسلم) » بدانید، او آگاه ترین مردمان است. و اگر «پیشگامی در اسلام» بدانید، او برادر رسول خدا و رأس اسلام است. و اگر «زهد و عبادت» را مطرح کنید، او اَزهد و اَعبد مسلمانان است. و اگر «عقل و خرد» را ملاک تقدّم به حساب آورید، عقل او از همگان بیشتر است و اگر «شرافت و حسب» را مدّ نظر قرار دهید، او از اصیل ترین و شریف ترین خاندان ها است. اگر «پذیرش عمومی» را مطرح کنید،

مهاجران و انصار، وی را بر زمامداری پسندیده اند و پس از عثمان با او بیعت کرده و در مقابل اصحاب جمل و شامیان یاری اش کرده اند.اکنون بگویید آن فضیلتی که شما را به هدایت نزدیک ساخته و آن نقصی که علی را به ضلالت کشانده، کدام است؟ به خدا سوگند! اگر همه شما در مقابل او قرارگیرید، خداوند مردمی را بر خواهد انگیخت که با حمایت و پشتیبانی شان با کفر و گمراهی نبرد کند.
چون در کتب سابقین و جزو مقدّرات خداوندی است که بایستی با اینان بجنگد تا شاید از راه انحرافی خود برگردند...»سخنان پاکدلانه عدی، اثر خود را بخشید و چنان روح رزمندگان را تکان داد و چنان احساسات و عواطف ایشان را به جنبش آورد که فریب خوردگان، دیگر بار به اطاعت علی (علیه السلام) درآمدند و مراتب اخلاص و فداکاری خود را اعلام داشتند.(4)

ج) عدی در نبرد با «مارقین» نیز در رکاب مولای خود علی (علیه السلام) بود و مردانه با دشمنان جنگید.
پس از شهادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) نیز عدی به مجلس معاویه وارد شد، معاویه به او گفت: پسرانت چه شدند؟عدی گفت: سه نفر از آنها در رکاب علی (علیه السلام) در صفّین کشته شدند. معاویه گفت: علی با تو منصفانه رفتار نکرد؛ زیرا فرزندان خود را نگاهداشت و فرزندان تو را به دم تیغ فرستاد و جنگجویان نیز آنها را از مرکب حیات پیاده کردند!عدی گفت: «به خدا قسم این گفته، صحّت ندارد! زیرا من با آن حضرت به انصاف رفتار نکردم؛ او کشته شد و من هنوز زنده ام!»(5).

آیا می توان این ایمان و جانبازی را از کسی که مردان قبیله اش بدست علی بن ابیطالب(علیه السلام) گردن زده شدند و اموال قبیله اش غارت شده بود،پذیرفت.محال نیست،ولی خیلی بعید است.

نکته دیگر اینکه همه منابعی که به ذکر این سریه پرداخته اند،ضمن اینکه متفق القول هستند که پیامبر(صلی الله علیه و آله) آنها را برای از بین بردن بتخانه فرستاده بود،غالب این منابع هیچ اشاره ای به کشتن برخی از اسرا نکرده اند.

منبع جهت مطالعه بیشتر «الصحیح من السيرة النبي الأعظم، مرتضى العاملي ،ج‏26،ص:335 - 358»

پی نوشتها:
(1). سبل الهدى و الرشاد ج 6 ص 218 و الطبقات الكبرى ،ابن سعد ج 1 ص 322 و تاريخ مدينة دمشق ج 69 ص 193.
(2). الجمل،شیخ مفید.، ص 367 و تاج العروس، ج 1، ص 349 و 350.
(3). استیعاب، ج 2، ص 140؛ اسدالغابه، ج 3، ص 391؛ کشکول شیخ، ط 1، ص 590 و اصحاب رسول الثقلین فی حرب الصفین، ص 51 و 52.
(4). قاموس الرجال، ج 6، ص 393.
(5). الدرجات الرفیعه، ص 360 و العقد الفرید، ج 4، ص 98.