جمع بندی سوالات درباره حضرت نوح (ع)

با سلام و احترام
آیات قران مجید بر این امر دلالت دارد که بت پرستی قبل از حضرت نوح وجود داشته است و سرکشی و طغیان قوم حضرت نوح باعث شد عذاب الهی دامن گیر آنان شود. اما نکته مهم اینجاست که در کشتی حضرت نوح افراد مومن و معتقد به حضرت نوح وجود داشتند و آنها پس از فروکش کردن طوفان به سلامت از کشتی پیاده شدند و به عبادت خدا پرداختند و از طرفی هم دیگر غیر از اصحاب حضرت نوح کسی باقی نمانده بود و مشرکین و بت پرستان هم بر اثر طوفان نابود شده بودند حال چگونه است که پس از واقعه طوفان نوح و در زمان پیامبران دیگر مانند حضرت ابراهیم بت پرستی باز رواج پیدا میکند مگر آنها در طوفان نوح نابود نشدند؟
نکته قابل تامل در این موضوع این است که دو دیدگاه در قبال طوفان حضرت نوح مطرح است. دیدگاه اول : اینکه طوفان حضرت نوح جهانی بوده و تمام جهان را در بر گرفته است. این دیدگاه شواهدی دارد که عبارتند از: 1. حضرت نوح از حیوانات نر و ماده یک جفت به را به کشتی سوار کرد تا نسل انان منقرض نگردد. 2. واژه ارض و زمین مطلق آمده است «خداوندا بر روی زمین از كافران كه هرگز امید به اصلاحشان نیست احدی را زنده مگذار» و همچنین «ای زمین آبهای خود را فرو بر...» پس شامل کل زمین میشود3. همچنین در روایات است که محل زندگی حضرت نوح در کوفه بوده و فوران نمودن اب از تنور مربوط به این منطقه بوده و از طرف دیگر خانه کعبه پس از طوفان نوح ویران گردید با توجه به فاصله زیادبین مکه و کوفه جنبه جهانی بودن طوفان حضرت نوح تقویت میگردد.
دیدگاه دوم منطقه ای بودن طوفان حضرت نوح است که همان دلائل فوق در این مورد هم تطبیق میکند. بنابراین احتمال منطقه ای بودن طوفان مطرح است ازاین رو افراد دیگر که دچار طوفان نگشته اند به بت پرستی خود ادامه میدادند خصوصا که دلیلی نداریم که دعوت حضرت نوح جهانی باشد و با توجه به وسائل محدود در ان دوران دعوت جهانی بعید به نظر میرسد.
اما اگر قول اول را بپذیریم که طوفان حضرت نوح همه بت پرستان و مشرکین را نابود کرد و فقط پیروان مومن حضرت نوح باقی ماندند چه شد که پس از نوح باز بت پرستی رواج یافت یا بهتر بگوییم چه شد که پیروان حضرت نوح به بن پرستی گرایش یافتند؟
انچه که مسلم است و از تاریخ بر میآید پیروان مومن حضرت نوح پس از اینکه از کشتی پیاده شدند به خاطر لطف الهی و نجات از این بلای عظیم بر دین خود استوار تر گشته و خداوند را عبادت مینمودند و به نظر می رسد اولاد و فرزندان انان به بیراهه رفتند. انچه که مسلم است اینکه از اولاد حضرت نوح، سام، حام و یافث باقی ماندند و نسل بشر از این سه برادر تداوم یافت و قاعدتا بت پرستان از اولاد این سه برادر بودند.
اما سوال اینجاست که چه عواملی باعث شد که پس از طوفان حضرت نوح اولاد و اعقاب این پیامبر به بت پرستی روی آورند؟

1. یکی از کسانی که پس از طوفان حضرت نوح بت پرستی را بین مردم ترویج داد ابلیس بود. بعد از طوفان و رسیدن کشتی نوح به ساحل، پس از اینکه زمین خشک شد، نوح و یارانش به آبادی زمین پرداختند و زندگی راحتی را شروع کردند و چون با این پیشامد ایمان مردم به خدا محکم شده بود، تا سالهای سال بازار شیطان کساد شده و مردم فریب او را نمی خوردند. به زودی تعداد مردم در روی زمین زیاد شد و سرانجام پایان عمر حضرت نوح فرا رسید و کسانی که طوفان نوح را دیده بودند از دنیا رفتند کم کم سرو کله شیطان در میان مردم پیدا شد تا با درد و غم ها و حیله هایش دوباره مردم پیدا شد تا با دردو غم ها و حیله هایش دوباره مردم را گمراه کند. شیطان به صورت پیرمردان چند صد ساله می شد و می رفت پیش آدم های نادان و می پرسید: شما طوفان نوح یادتان است؟ می گفتند: نه ما آن وقتها نبودیم، ما داستان نوح را شنیده ایم. شیطان می گفت: هان همان بهتر که نبودید وگرنه خیلی ترسیده بودید بله من آن وقت جوان بون و در کشتی نوح بودم و خیلی ترسیدم نوح هم آدم بدی نبود پیش از طوفان همه چیز با حالا فرق داشت و طوفان همه چیز را عوض کرد. می گفتند: چطور؟ می گفت: طوفان خیلی وحشتناک بود، من و نوح کشتی ساز بودیم و یک کشتی ساختیم و بعد طوفان آمد و با نوح و دوستانمان سوار شدیم کشتی های دیگری هم بودند که غرق شدند ولی ما زنده ماندیم و طوفان خیلی ترس داشت، آه از این حیوانات بیچاره اینها پیش از طوفان همه مثل آدم حرف می زندند ولی توی کشتی از ترس زبانشان بندآمد، آخر علت این که آن ها در کشتی بودند همین بود که آنها مثل ما حرف می زدند ولی چون عقل نداشتند ترسیدندولال شدند.میگفتند: عجب! شیطان می گفت: بله، آن وقت چند بار هم با نوح گفت و گو کردیم برای اینکه او طرفدار خدای باران بود و من طرفدار خدای روشنایی بودم.
   می گفتند: عجب حرفهایی می زنی مگر خدا چند تا است!
   شیطان می گفت: چهار تا، شش تا، هفت تا، خیلی زیاد درست نمی دانم، هر چیزی یک خدایی دارد. خدای باران در آسمان است و نماینده اش دریاست، خدای روشنایی خورشید است و نماینده اش آتش است و چیزهای دیگر طوفان هم نتیجه جنگ بود خدای باران غضب کرد و طوفان شد و بعد خدای روشنایی خشمش گرفت و زمین را خشک کرد... می گفتند: تو چه چیزاهایی عجیب و غریبی می گویی!
   شیطان می گفت: خوب دیگر، شما خبر ندارید، برای همین است که من خیلی عمر کرده ام، من روزها آفتاب را می پرستم و شبها آتش را سجده می کنم. می گفتند: چرا این حرفها را می زنی اینها کفر و گناه است، خدا یگانه است. شیطان می گفت: شما این طور فرض کنید ولی در تابستان آب شمار را خنک می کند و در زمستان اتش شما را گرم می کند، من نمی توانم چیزی را که می بینم بگویم دروغ است، شما از کجا خبر دارید که خدای یگانه چیست؟ و شیطان با این دروغ ها و فریبها مردم نادان را گول می زد و به گمراهی با آفتاب پرستی و دوباره با بت پرستی آشنا می کرد.(عجب حکایتی ص 111)
   
2. عامل دیگر در رواج بت پرستی پس از طوفان حضرت نوح این است که وقتى انبیا و صالحان از میان مردم مى رفتند مردم به خاطر علاقه اى که به آن بزرگواران داشتند مجسمّه اى به یاد آنان مى ساختند تا یاد و خاطره آن بزرگان را هرگز فراموش نکنند. امّا پس از گذشت یکى دو نسل مسأله یادبود به فراموشى سپرده مى شد و نسلهاى بعد به پرستش آن مجسمّه ها مى پرداختند و بدین شکل بت پرستى رواج پیدا کرد.(مجمع البیان ج 10 ص 137) و لذا، در مورد پنج بتى که در آیه 23 سوره نوح آمده گفته شده که مجسمّه پنج تن از افراد صالح و نیکوکارى بوده که در فاصله زمانى بین حضرت آدم و نوح(علیهما السلام) زندگى مى کردند که به عنوان یادبود آن بزرگواران ساخته شده و به تدریج بر اثر فراموشى مسأله یاد بود، مورد پرستش قرار گرفته شد.(ترجمه تفسیر صافی ج 6 ص 406) البّته نظریّه دیگرى هم در مورد این بتها وجود دارد و آن این که; آنها به اشکال مختلف بوده است. بت «ود» به شکل مرد، و «سواع» به شکل زن، و «یغوث» به شکل شیر، و «یعوق» به شکل اسب، و «نسر» به شکل باز شکارى بوده است.(مجمع البیان ج 10 ص 138) و شاید علّت انتخاب این اشکال براى بتهاى مورد پرستش این بوده که آنها را داراى قدرت و منشأ خیر و برکت مى دانستند و لذا مورد پرستش قرار مى دادند. همانگونه که مردم مصر قدیم رود نیل، که عامل رونق اقتصادى آنها بود، را مى پرستیدند. متأسّفانه آنها مسبّب الاسباب، یعنى خداوند قادر توانا را فراموش نموده، و در عالم اسباب گیر کرده بودند.
   به هر حال، پس از طوفان نوح آن پنج بت در زیر گل و لاى پنهان شد و در دوران جاهلیّت آنها را پیدا کرده و دوباره شروع به پرستش آنها نمودند.(همان ج 10 ص 137) بتهاى دیگرى همچون لات و هبل نیز بر آن اضافه شد و همه را داخل خانه کعبه قرار داده و آنجا را مرکز بتها کرده، و بدین شکل دوباره بت پرستى شایع شد. بنابراین یکی دیگر از دلائل پیدا شدن 5 بت سابق بود که پس در طوفان از بین رفته بود و از انجا که سابقه بت پرستی در بین انها بود و با علاقه ای که به افراد مومن داشتند بتهای مصور انان را پرستیدند.
   
   

سلام
ممنون استفاده کردیم

سلام
اگر شما ادرسی دارید ارائه کنید

پرسش:
اگر در زمان نوح همه مردند و فقط انسان های خدا پرست زنده ماندند . پس چرا در زمان ابراهیم دوباره همه بت پرست بودند.؟ و چرا پیروان حضرت نوح به بت پرستی گرایش یافتند.؟

پاسخ:
آیات قران مجید بر این امر دلالت دارد که بت پرستی قبل از حضرت نوح وجود داشته است و سرکشی و طغیان قوم حضرت نوح باعث شد عذاب الهی دامن گیر آنان شود. (1)
نکته قابل تامل این است که پس از طوفان حضرت نوح افراد مومن می زیستند اما به مرور زمان برخی از این افراد گرفتار بت پرستی شدند و این امر ادامه یافت تا زمان حضرت ابراهیم که بت پرستی رایج شد عوامل مختلفی در این باره وجود دارد که مردم به بت پرستی روی آوردند یکی از این عوامل تجسّم شیطان و تشویق مردم به بت پرستی بوده است افرادی که از دنیا می رفتند و مردم به آنان علاقه داشتند شیطان به آنان می آموخت که به یاد آن شخص مجسّمه ای را بسازند تا با دیدن آن مجسمه آرامش خاطر پیدا کنند این امر باعث شد به مرور زمان به بت پرستی کشیده شوند. برخی هم به جای بت پرستی به ستاره پرستی و ماه یا خورشید پرستی روی آوردند آنان را طبیعت گرا و از ادیان ابتدایی می نامند. پرستش این امور به خاطر خصائص ویژه آن بوده است.
اما در مورد کشتی حضرت نوح باید مطالبی را عرض کنم در کشتی حضرت نوح افراد مومن و معتقد به حضرت نوح وجود داشتند و آن ها پس از فرو کش کردن طوفان به سلامت از کشتی پیاده شدند و به عبادت خدا پرداختند و از طرفی دیگر غیر از اصحاب حضرت نوح کسی باقی نمانده بود و مشرکین و بت پرستان هم بر اثر طوفان نابود شده بودند حال چگونه است که پس از واقعه طوفان نوح و در زمان پیامبران دیگر مانند حضرت ابراهیم بت پرستی باز رواج پیدا می کند مگر آن ها در طوفان نوح نابود نشدند.؟
نکته قابل تامل در این موضوع این است که دو دیدگاه در قبال طوفان حضرت نوح مطرح است.

دیدگاه اول : این که طوفان حضرت نوح جهانی بوده و تمام جهان را در بر گرفته است. این دیدگاه شواهدی دارد که عبارتند از:
1. حضرت نوح از حیوانات نر و ماده یک جفت را به کشتی سوار کرد تا نسل آنان منقرض نگردد.(2)
2. واژه ارض و زمین مطلق آمده است؛ خداوندا بر روی زمین از كافران كه هرگز امید به اصلاحشان نیست احدی را زنده مگذار؛ و همچنین ای زمین آب های خود را فرو بر... .؛ پس شامل کل زمین می شود.(3)
3. همچنین در روایات است که محل زندگی حضرت نوح در کوفه بوده و فوران نمودن آب از تنور مربوط به این منطقه بوده و از طرف دیگر خانه کعبه پس از طوفان نوح ویران گردید با توجه به فاصله زیاد بین مکه و کوفه جنبه جهانی بودن طوفان حضرت نوح تقویت می گردد.(4)
4. طوفان حضرت نوح همه آثار حیات را نابود کرد از این رو حضرت نوح و پیروانش در بیم مضیقه و مشقت بودند که خداوند به آنان اطمینان دارد که برکات خود را شامل حال آنان خواهد کرد.(5) همچنین حضرت نوح را پدر دوم بشر می خوانند زیرا پس از آن طوفان کسی جز حضرت نوح و اصحاب مومنش باقی نماندند از این رو خداى تعالى همين معنا را در آيه ‏اى كه به وى سلام داده بيان نموده و فرموده: «وَ جَعَلْنا ذُرِّيَّتَهُ هُمُ الْباقِينَ، وَ تَرَكْنا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ، سَلامٌ عَلى‏ نُوحٍ فِي الْعالَمِينَ»؛ ذريه او را بقاء داديم و سنتش را در نسل هاى بعد جارى ساختيم، سلام بر نوح در همه ادوار.(6)

دیدگاه دوم منطقه ای بودن طوفان حضرت نوح است که همان دلائل فوق در این مورد هم تطبیق می کند. بنا بر این احتمال منطقه ای بودن طوفان مطرح است از این رو افراد دیگر که دچار طوفان نگشته اند به بت پرستی خود ادامه می دادند خصوصا که دلیلی نداریم که دعوت حضرت نوح جهانی باشد و با توجه به وسائل محدود در آن دوران دعوت جهانی بعید به نظر میرسد.
آن چه که مسلّم است و از تاریخ بر می آید پیروان مومن حضرت نوح پس از این که از کشتی پیاده شدند به خاطر لطف الهی و نجات از این بلای عظیم بر دین خود استوار تر گشته و خداوند را عبادت می نمودند و به نظر می رسد اولاد و فرزندان آنان به بیراهه رفتند. آن چه که مسلّم است این که از اولاد حضرت نوح، سام، حام و یافث باقی ماندند و نسل بشر از این سه برادر تداوم یافت و قاعدتا بت پرستان از اولاد این سه برادر بودند.

اما سوال این جاست که چه عواملی باعث شد که پس از طوفان حضرت نوح اولاد و اعقاب این پیامبر به بت پرستی روی آورند.؟
1- یکی از کسانی که پس از طوفان حضرت نوح بت پرستی را بین مردم ترویج داد ابلیس بود. بعد از طوفان و رسیدن کشتی نوح به ساحل، پس از این که زمین خشک شد، نوح و یارانش به آبادی زمین پرداختند و زندگی راحتی را شروع کردند و چون با این پیشامد ایمان مردم به خدا محکم شده بود، تا سال های سال بازار شیطان کساد شده و مردم فریب او را نمی خوردند. به زودی تعداد مردم در روی زمین زیاد شد و سرانجام پایان عمر حضرت نوح فرا رسید و کسانی که طوفان نوح را دیده بودند از دنیا رفتند کم کم سرو کله شیطان در میان مردم پیدا شد تا با درد و غم ها و حیله هایش دوباره مردم را گمراه کند. شیطان به صورت پیرمردان چند صد ساله می شد و می رفت پیش آدم های نادان و می پرسید: شما طوفان نوح یادتان است؟ می گفتند: نه ما آن وقت ها نبودیم، ما داستان نوح را شنیده ایم. شیطان می گفت: هان همان بهتر که نبودید و گرنه خیلی ترسیده بودید بله من آن وقت جوان بودم و در کشتی نوح بودم و خیلی ترسیدم نوح هم آدم بدی نبود پیش از طوفان همه چیز با حالا فرق داشت و طوفان همه چیز را عوض کرد.
می گفتند: چطور؟ می گفت: طوفان خیلی وحشتناک بود، من و نوح کشتی ساز بودیم و یک کشتی ساختیم و بعد طوفان آمد و با نوح و دوستانمان سوار شدیم کشتی های دیگری هم بودند که غرق شدند ولی ما زنده ماندیم و طوفان خیلی ترس داشت، آه از این حیوانات بیچاره این ها پیش از طوفان همه مثل آدم حرف می زندند ولی توی کشتی از ترس زبان شان بند آمد، آخر علت این که آن ها در کشتی بودند همین بود که آن ها مثل ما حرف می زدند ولی چون عقل نداشتند ترسیدند و لال شدند. می گفتند: عجب! شیطان می گفت: بله، آن وقت چند بار هم با نوح گفت و گو کردیم برای این که او طرفدار خدای باران بود و من طرفدار خدای روشنایی بودم. می گفتند: عجب حرفهایی می زنی مگر خدا چند تا است!.
شیطان می گفت: چهار تا، شش تا، هفت تا، خیلی زیاد درست نمی دانم، هر چیزی یک خدایی دارد. خدای باران در آسمان است و نماینده اش دریاست، خدای روشنایی خورشید است و نماینده اش آتش است و چیزهای دیگر طوفان هم نتیجه جنگ بود خدای باران غضب کرد و طوفان شد و بعد خدای روشنایی خشمش گرفت و زمین را خشک کرد... می گفتند: تو چه چیزاهایی عجیب و غریبی می گویی!
شیطان می گفت: خوب دیگر، شما خبر ندارید، برای همین است که من خیلی عمر کرده ام، من روزها آفتاب را می پرستم و شب ها آتش را سجده می کنم. می گفتند: چرا این حرف ها را می زنی اینها کفر و گناه است، خدا یگانه است. شیطان می گفت: شما این طور فرض کنید ولی در تابستان آب شمار را خنک می کند و در زمستان آتش شما را گرم می کند، من نمی توانم چیزی را که می بینم بگویم دروغ است، شما از کجا خبر دارید که خدای یگانه چیست؟ و شیطان با این دروغ ها و فریب ها مردم نادان را گول می زد و به گمراهی با آفتاب پرستی و دوباره با بت پرستی آشنا می کرد.(7)

2- عامل دیگر در رواج بت پرستی پس از طوفان حضرت نوح این است که وقتى انبیا و صالحان از میان مردم مى رفتند مردم به خاطر علاقه اى که به آن بزرگواران داشتند مجسمّه اى به یاد آنان مى ساختند تا یاد و خاطره آن بزرگان را هرگز فراموش نکنند. امّا پس از گذشت یکى دو نسل مسأله یاد بود به فراموشى سپرده مى شد و نسل هاى بعد به پرستش آن مجسمّه ها مى پرداختند و بدین شکل بت پرستى رواج پیدا کرد.(8) لذا، در مورد پنج بتى که در آیه 23 سوره نوح آمده گفته شده که مجسمّه پنج تن از افراد صالح و نیکوکارى بوده که در فاصله زمانى بین حضرت آدم و نوح (علیهما السلام) زندگى مى کردند که به عنوان یاد بود آن بزرگواران ساخته شده و به تدریج بر اثر فراموشى مسأله یاد بود، مورد پرستش قرار گرفته شد.(9)

البّته نظریّه دیگرى هم در مورد این بت ها وجود دارد و آن این که؛ آن ها به اشکال مختلف بوده است. بت «ود» به شکل مرد، و «سواع» به شکل زن، و «یغوث» به شکل شیر، و «یعوق» به شکل اسب، و «نسر» به شکل باز شکارى بوده است.(10) شاید علّت انتخاب این اشکال براى بت هاى مورد پرستش این بوده که آنها را داراى قدرت و منشأ خیر و برکت مى دانستند و لذا مورد پرستش قرار مى دادند. همان گونه که مردم مصر قدیم رود نیل، که عامل رونق اقتصادى آن ها بود، را مى پرستیدند. متأسّفانه آن ها مسبّب الاسباب، یعنى خداوند قادر توانا را فراموش نموده، و در عالم اسباب گیر کرده بودند.

به هر حال، پس از طوفان نوح آن پنج بت در زیر گل و لاى پنهان شد و در دوران جاهلیّت آن ها را پیدا کرده و دوباره شروع به پرستش آن ها نمودند.(11) بت هاى دیگرى همچون لات و هبل نیز بر آن اضافه شد و همه را داخل خانه کعبه قرار داده و آن جا را مرکز بت ها کرده، و بدین شکل دوباره بت پرستى شایع شد. بنا بر این یکی دیگر از دلائل پیدا شدن 5 بت سابق بود که پس در طوفان از بین رفته بود و از آن جا که سابقه بت پرستی در بین آن ها بود و با علاقه ای که به افراد مومن داشتند بت های مصوّر آنان را پرستیدند.

ـــــــــــــــــــ
(1) نوح/ 23.
(2) تفسیر المیزان ج 10 ص 374، جامعه مدرسین، قم، 1374ش.
(3) همان.
(4) همان ج 10 ص 363.
(5) مکارم، تفسیر نمونه، ج 2 ص 350، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1382ش.
(6) طباطبایی، المیزان، ترجمه ج 3 ص 260.
(7) عجب حکایتی ص 111.
(8) طبرسی، مجمع البیان، ج 10 ص 37 ، ناصر خسرو تهران، 373ش.
(9) فیض کاشانی، تفسیر صافی، ترجمه، ج 6 ص 406، الصدر، تهران، 1415ق.
(10) طبرسی، مجمع البیان، ج 10 ص 138.
(11) همان ج 10 ص 137.

کلید واژه: نوح، بت پرستی، طوفان، ابلیس، کشتی، عذاب، نجات