جمع بندی فهم یک حدیث و ربط به احکام شرعی

کارشناس بحث: استاد صدیقین

سؤال:
صاحب جواهر در کتاب «جواهر الکلام» ج4، ص 335، حدیثی را می‌آورد: «قال أمير المؤمنين (عليه السلام) بعثنی رسول الله (صلى الله عليه و آله) فی هدم القبور و كسر الصور» از حضرت علی (علیه السلام) که می‌فرماید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) من را به خراب کردن قبور برانگیخت و این حدیث را در باب کراهیة تجصیص آورده است و بعدش می‌گوید که استحباب بر این است که گچ‌کاری قبر ائمه (علیهم السلام) اشکال ندارد. این حدیث، چه ربطی به گچ‌کاری کردن دارد؟ یعنی چه شکلی این را با گچ‌کاری مرحوم صاحب جواهر تطابق داده است؟

پاسخ:
این پرسش تخصصی و مربوط به درس خارج است و باید از اساتید فن سؤال شود. به نظرم طرح چنین پرسشی در انجمن عمومی، چندان مناسب به نظر نمی رسد!
روایات اصلی مورد استدلال صاحب جواهر در موضوع کراهت تجصیص قبور، دو روایتی است که در صفحه 334 و 335 بیان کرده‌اند (موارد بُلد شده زیر):
(و) (منها) (تجصيص القبور) للاجماع المحكي في صريح المبسوط و التذكرة و عن نهاية الإحكام و المفاتيح و ظاهر المنتهى عليه، مضافا إلى قول الكاظم (عليه السلام) في خبر أخيه: «لايصلح البناء عليه، ولا الجلوس، و لا تطيينه» و خبر الحسين ابن زيد عن الصادق عن آبائه (عليهم السلام) عن رسول الله (صلى الله عليه وآله) في حديث المناهي أنه «نهى أن تجصص المقابر» و نحوه خبر القاسم بن عبيد المروی عن معاني الأخبار رفعه عن النبي (صلى الله عليه وآله) «أنه نهى عن تقصيص القبور قال: و هو التجصيص».
اما روایات دیگر ـ از جمله روایات مورد اشاره شما ـ را از باب اشعار به حکم (و نه استدلال بر حکم) بیان می‌کند:
و ربما يشعر به أيضا خبر ابن القداح عن الصادق (عليه السلام) قال: «قال أمير المؤمنين (عليه السلام) بعثنی رسول الله (صلى الله عليه و آله) في هدم القبور و كسر الصور»
همان طور که خودشان تصریح دارند، روایت مورد اشاره، به حکم مورد نظر اشعار دارد اما به کراهت تجصیص قبور تصریحی ندارد (شاید استفاده‌شان از این روایت هم از واژه «صور» باشد؛ زیرا احیانا تجصیص، با صور و ساخت مجسمه و شکل و مانند آن همراه می‌شود؛ البته این را احتمالی عرض می‌کنم).
ضمنا تمام مطلب ایشان درباره «کراهت تجصیص» است و نه حرمت آن؛ ایشان در صفحه 332 ، ابتدا مکروهات موضوع بحث را مطرح می‌فرماید و می‌نویسد: «(و) لما فرغ من الكلام على المسنونات شرع في الكلام في المكروهات، (فمنها)...»، و بعد در صفحه 334 یکی از موراد کراهت را همین تجصیص قبور بیان نموده و می‌نویسد: (و) (منها) (تجصيص القبور). در صفحه 336 نیز می‌نویسد: «و كيف كان فلا إشكال في كراهة التجصيص بقسميه».
مرحوم صاحب وسائل این روایت را ذیل عنوان «بَابُ كَرَاهَةِ الْبِنَاءِ عَلَى الْقَبْرِ فِي غَيْرِ قَبْرِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْأَئِمَّةِ (علیهم السلام) وَ الْجُلُوسِ عَلَيْهِ وَ تَجْصِيصِهِ وَ تَطْيِينِهِ» (1) آورده است و بعد از نقل این روایت و چند روایت مشابه دیگر می نویسد: «أَقُولُ وَ تَقَدَّمَ مَا يَدُلُّ عَلَى جَوَازِ التَّجْصِيصِ فِي حَدِيثِ وَضْعِ الْحَصْبَاءِ وَ هُوَ دَالٌّ عَلَى نَفْيِ التَّحْرِيمِ فَلَا يُنَافِي الْكَرَاهَةَ ذَكَرَهُ الشَّيْخُ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا يَدُلُّ عَلَى كَرَاهَةِ تَطْيِينِ الْقَبْرِ بِغَيْرِ طِينِهِ وَ يَأْتِي مَا يَدُلُّ عَلَى اسْتِحْبَابِ عِمَارَةِ قُبُورِ النَّبِيِّ وَ الْأَئِمَّةِ (علیهم السلام)» (2)

توضیحات تکمیلی و حکم فقهی را هم پاسخ‌گوی محترم احکام در این جا بیان کردند که نیازی به تکرار نیست: http://www.askdin.com/thread36680.html

منبع:
1. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل‏ الشيعه، ج 3، ص 210.
2. همان، ص 212.

در پناه حضرت باری تعالی باشید.