جمع بندی مراحل رشد و کمال انسان

جمع بندی پرسش: گفته اند: انسان باید 19 مرحله را طی کند، 7 مرحله در رحم مادر ؛ 5 مرحله در رحم دنیا؛ 7 مرحله آسمانی (سبع طرایق)؛ 7 مرحله انسانی، جرا هفت مرحله ی رحم مادر و هفت مرحله آسمان برابر هستند؟ چه رمزی در آن نهفته هست؟ پاسخ: در پاسخ گفتنی است: اینکه بر اساس آیات قرآن و روایات دینی، انسان در تمام مراحل زندگی اش از قبل تولد (در رحم مادر) و در زندگی و حیات دنیوی(رحم طبیعت) در حال رشد مادی و معنوی است و حتی بعد از مرگ، در حیات برزخی نیز امکان رشد معنوی برای جمعی وجود دارد امری روشن است اما: اولاً اینکه همه مراحل مورد اشاره (مراحل 19 گانه) بعنوان مراحل رشد انسان طرح شود اینکه انسان باید چنانکه مراحل جنینی و مراحل حیات دنیوی را طی می کند، مراحلی را نیز بعنوان سبع طرائق (مرحله آسمانی) پشت سر بگذارد! مطلب صحیح و مستندی نیست. به عبارتی می توان گفت: اساساً بین مراحل رشد جنینی در رحم مادر با مرحله آسمانی (سبع طرائق) هیچ رابطه ای برقرار نیست. در واقع، مراحل رشد در رحم مادر که در آیات 12 تا 14 سوره مؤمنون ذکر شده به بیان مراحل تکامل جنین در رحم مادر اشاره دارد و مراحل آسمانی (سبع طرائق) که در آیه 17 بیان گردیده، مقصود چیز دیگری است چنانکه در تفاسیر به آن اشاره شده  است: «(طـرائق) جـمـع (طـريـقـه) بـه مـعـنـى (راه) يـا بـه معنى (طبقه) است، در صـورت اول مـعـنى آيه چنين مى شود كه ما هفت راه بالاى سر شما آفريديم، ممكن است اين راهها طُرُق رفت و آمد فرشتگان باشد، و ممكن است مدار گردش ستارگان آسمان. بنا بر معنى دوم، مفهومش اين است كه ما هفت طبقه (هفت آسمان) بر فراز شما آفريديم .درباره آسمانهاى هفتگانه قبلا سخن بسيار گفته ايم آنچه در اينجا به عنوان اشاره بايد گـفـت ايـن اسـت كـه اگـر عـدد هفت را به معنى (تكثير) بگيريم مفهومش اين است كه بر فراز شما عالمهاى بسيار و كرات و كواكب و سيارات بيشمارى است.»(1) ثانیاً درست است که انسان از دیدگاه اسلام موجودی درحال رشد است که در دوران زندگی خود نیز از مراحل و دوره های مشخصی عبور می کند. چنانکه قرآن در آیه 67 غافر می فرماید: «اوست خدایی که شما را از خاک ناچیز بیافرید وسپس از قطره آب( نطفه) وآنگاه از خون بسته(علقه) سپس سالخورده شوید و برخی از شما پیش از سن پیری وفات کنید و به اجل معین خود اینچنین کردیم تا مگر قدرت خدا را تعقل کنید.»(2) فلذا مراحل  رشد و دوران زندگی انسان قبل از تولد در رحم مادر و بعد از تولد به سه دوره مشخص: کودکی، بلوغ و پیری تقسیم شده است. که در این مسیر باید از کودکی تا زمان مرگ با بهره گیری از عقل و وحی این دو موهبت خدادادی راه های کمال ورشد انسانی و الهی را سپری کرده و از زمینی بودن راهی به آسمانی شدن بیابد. در نتیجه نمی توان از مفهوم سبع طرائق در آیه 17 چنین برداشت کرد که انسان چنانکه باید در سیر مراحل رشد، رشد جنینی در رحم مادر و در رحم دنیا مراحل رشد انسانی را طی کند، پس الزاماً می بایست مراحل آسمانهای هفتگانه و طبقات هفتگانه آسمان را نیز طی نماید. پی نوشت ها: 1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1380، سوره مؤمنون، آیه 17، جلد 14، ص 215 - 216. 2. سوره غافر، آیه 67.