منابع تاریخ عمومی اسلام
تب‌های اولیه
فقط تاریخ عمومی
[=tahoma][=tahoma] [="]الأخبار الطوال، ابو حنيفه احمد بن داود الدينورى
[/][/]
[/]اخبار الطوال، از نخستين آثارى است كه در تاريخ عمومى اسلام و ايران نگاشته شده است. مؤلف تحت عناوين و سرفصلهاى تاريخى به تبيين حوادث پرداخته، و بدون ذكر سلسله اسناد در نقل حوادث، سعى در بدست دادن متنى يكدست و برگزيده از اخبار تاريخى كرده است.دينورى از نقل حوادث بگونه تقطيع شده پرهيز كرده و چون به موضوعى تاريخى مىپردازد، آن را دنبال كرده و به پايان مى رساند بدين ترتيب اثر او بر پايه شيوه موضوعى نگارش يافت، نه بر اساس سالشمار.
دينورى از منابع خويش ياد نكرده و تنها در مواردى از برخى از راويان مانند هيثم بن عدى سخن گفته است.
اخبار الطوال با شرح زندگى فرزندان آدم (ع) آغاز و با مرگ معتصم (سال 227) پايان مى يابد.
[=tahoma][=tahoma][="]تاريخ اليعقوبى
[/][/][/][=tahoma][=tahoma][="]
مهمترين كتاب يعقوبى، كتاب تاريخ اوست كه نام مشخصى جز تاريخ اليعقوبى براى آن ياد نشده است. تاريخ يعقوبى، يك دوره تاريخ عمومى است كه از هبوط آدم آغاز شده، پس از آن به ظهور اسلام رسيده و حوادث را تا سال 259 ادامه داده است.
با توجه به تاريخ نگارش اين اثر، بايد دانست كه تاريخ يعقوبى، یکی از قديمىترين تاريخ عمومى است كه در تمدن اسلامى نگاشته شده و به دست ما رسيده است.
شيوه نگارش اين كتاب، شيوهاى تاريخى است نه حديثى. بدين معنا كه يعقوبى مانند برخى از مورخان محدث، حوادث تاريخى را به صورت حديث با ذكر سلسله سند نياورده، بلكه به عنوان يك مورخ، پس از استفاده از مآخذ مختلف، كتاب خود را تأليف كرده است. كار او از اين حيث شبيه كتاب اخبار الطوال دينورى ومروج الذهب مسعودى است نه مانند تاريخ طبرى.[/][/][/][=tahoma][=tahoma][="]
[/][/][/]
[=tahoma][=tahoma][="]تاريخ الأمم و الملوك(تاریخ طبری)
[/][/][/][=tahoma][=tahoma][="]
تاريخ الامم و الملوك مشهور به تاريخ طبرى، مهمترين تاريخنامه روايى و سالشمار اسلامى است.
تاريخ طبرى دو بخش عمده دارد: بخش پيش از اسلام و بخش پس از اسلام.
طبرى در بخش اول به مباحث خلقت، پيامبران، امتهاى پيشين، تاريخ و پادشاهان ايران و روم پرداخته است، ترتيب ذكر حوادث در اين بخش بر حسب ترتيب انبياء و جايگاه تاريخى حوادث است. طبرى در اين قسمت درباره تاريخ ايران اخبارى آورده است كه در هيچ متن معتبر عربى ديگر ديده نمى شود.
بخش دوم تاريخ طبرى كه حوادث دوره اسلامى است، از سال اول هجرت به شيوه سالشمارانه آغاز و به وقايع سال 302 ختم شده است.
روشى كه طبرى در تدوين تاريخ بر مىگزيند، روش محدثين است.[/][/][/][=tahoma][=tahoma][="]
[/][/][/]
[=tahoma][=tahoma][="]مروج الذهب و معادن الجوهر[/][/][/]
مسعودى ابتدا كتابى با عنوان «اخبار الزمان و من اباده الحدثان» در 30 جلد نگاشت، سپس آن را مختصر كرد و «الكتاب الاوسط» ناميد، اختصارى از اين كتاب را نيز برگزيد و «مروج الذهب» ناميد. او بهترين و عاليترين مطالب ديگر كتابهايش را برگزيد و در اين كتاب آورد. از اين رو كتاب را مروج الذهب (مرغزار طلا) ناميد.
مروج الذهب داراى دو بخش است. در بخش نخست تاريخ خلقت و انبياء و ملل مختلف تا قبل از بعثت پيامبر (ص) بررسى شده است. بخش دوم كتاب با بعثت پيامبر آغاز و با ذكر حوادث تا سال 336 پايان مىيابد.
مروج الذهب تاريخيست عمومى كه علاوه بر تاريخ مسلمانان، به تاريخ جهان و احوال ديگر ملل نيز پرداخته است. روش مسعودى در تاريخنگارى، شيوه موضوعى است، هر چند او بين روش موضوعى و سالشمار جمع كرده و هنگام پرداختن به يك موضوع ترتيب زمانى را رعايت كرده است.
[=tahoma][=tahoma] [="]تجارب الأمم ابن مسکویه[/][/][/]
با نگاهى به مقدمه تجارب الامم روشن مىشود كه تاريخ در نظر مسكويه مشتمل بر رويدادهايى است كه انسان مىتواند در زندگى فردى و اجتماعى خويش از آن پند گيرد.
مسكويه چنين دريافته است كه گزارشهاى درست تاريخ غرق در قصههايى است بىپايه و آميخته با افسانه ها و متلهايى كه سودشان جز خواب آوردن يا سرگرمى نيست.از اينرو، همه آن گزارشها را در بوته نقد مىنهد و آنچه را كه ارزشمند است از آن بيرون مىكشد و آنچه را كه تهى از ارزش تاريخى است به سويى مى افكند.
مسكويه به گزارشهاى پيش از طوفان از آنرو كه فاقد ارزش تاريخى اند اعتماد نكرده است و معجزههاى پيامبران(ص)را از آنرو كه براى مردم روزگارش قابل تكرار و تجربه نبوده است،در كتاب خود نياورده است.
برخی او را اولین نویسنده تاریخ با رویکرد فلسفی در تاریخ جهان اسلام می دانند.