جمع بندی منظور از اولین و آخرین در آیات 13و 14 سوره واقعه چیست؟
تب‌های اولیه
سؤال:
مقصود از اولین و آخرین در آیه 13 و 14 سوره واقعه چیست؟
پاسخ:
طبق اين دو آيه گروه زيادى از مقربان از امت‌هاى پيشينند، و تنها كمى از آنها از امت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) هستند.
ممكن است در اين جا اين سؤال پيش بيايد كه چگونه اين مسأله با اهميت فوق العاده امت اسلامى سازگار است، با اين كه خدا آنها را بهترين امت خطاب كرده و فرمود: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ ...» (1)
پاسخ اين سؤال با توجه به دو نكته روشن مىشود:
نخست اين كه منظور از مقربان همان سابقون و پيشگامان در ايمان هستند، مسلم است كه در امت اسلامى، پيشگامان در پذيرش اسلام در صدر اول گروه اندكى بودند كه نخستين آنها از میان مردان، امام علی (علیه السلام) و از میان زنان، حضرت خديجه (علیها السلام) بود، در حالى كه كثرت پيامبران پيشين و تعداد امت‌هاى آنها و وجود پيشگامان در هر امت، سبب مىشود كه آنها از نظر تعداد فزونى يابند.
ديگر اين كه كثرت عددى، دليل بر كثرت كيفى نيست، و به تعبير ديگر، ممكن است تعداد سابقون اين امت كمتر باشند؛ ولى از نظر مقام، بسيار برتر باشند، همان گونه كه در ميان خود پيامبران نيز تفاوت است؛ چراکه خداوند در آیه «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ» (2) فرمود: ما بعضى از رسولان را بر بعض ديگرى برترى داديم.
ذكر اين نكته نيز لازم به نظر مىرسد كه ممكن است بعضى از مؤمنان در زمره پيشگامان در ايمان نباشند؛ اما داراى صفات و ويژگي‌هاى ديگرى باشند كه آنها را همرديف سابقون قرار مىدهد و از نظر پاداش و اجر، همرديف آنها هستند. به همین دلیل، امام باقر (علیه السلام) در حدیث «نحن السابقون السابقون و نحن الآخرون» (3) فرمود: ما پيشگامان پيشگام، و ما آخرون هستيم.
منابع و مآخذ:
1. آل عمران: 3/ 110.
2. بقره: 2/ 253.
3. آیت الله مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، داراکتب الاسلامیه، تهران، ج 23، ص 207.