جمع بندی چرا اغلب يا همه انبياء در منطقه خاورميانه مبعوث شده اند؟

جمع بندی

پرسش:
چرا اغلب يا همه انبيا در منطقه خاورميانه مبعوث شده اند.؟

پاسخ:
یکی از مباحث جدی که در این مورد مطرح است این که آیا امت های گذشته پیامبری داشتند یا خیر؟ و اگر برخی از امت ها پیامبر نداشتند آیا این با حکمت الهی منافات ندارد؟زیرا حکمت الهی این است که خداوند برای همه انسان ها رسولانی را ارسال کند تا همه افراد به هدایت رهنمون شوند و اگر برای افرادی مثل سرخ پوستان پیامبری ارسال نشده آیا منافات با حکمت الهی ندارد؟ در حالی که می بینیم پیامبران اکثرا در خاورمیانه به رسالت مبعوث شدند و بخشی دیگر از از نعمت هدایت محروم ماندند، دلیل آن چیست؟

ــ مرحله اول :
طبق آیات قرآن کریم، بعثت و ارسال پیامبران به سرزمین و منطقه خاصی اختصاص ندارد. زیرا طبق نظریه قرآن کریم هر قوم و امتی برای هدایت، پیامبری داشته است «و ان من امة الا خلا فیها نذیر»؛ هر امتی از امت های گذشته انذار کننده ای داشته است.(1)

هر چند بعضى آن را به معنى وسیع ترى گرفته اند که شامل علما و دانشمندانى که مردم را انذار مى کنند نیز مى شود، ولى این معنى بر خلاف ظاهر آیه است. اما به هر حال معنى این سخن آن نیست که در هر شهر و دیار پیامبرى مبعوث شود، بلکه همین اندازه که دعوت پیامبران و سخنان آن ها به گوش جمعیت ها برسد کافى است، چرا که قرآن مى گوید «خلا فیها نذیر» در آن ها انذار کننده اى بود، و نمى گوید "منها" یعنى از میان خود آن ها.
علامه طباطبایی در تفسیر جمله فوق می فرماید: مفهوم آیه این است که هیچ امتى از امم گذشته نیست، مگر آن که نذیرى در آن ها بوده و گذشته، و این فرستادن بشیر و نذیر از سنت هاى جارى خدا است، که همواره در خلقتش جریان دارد.
و از ظاهر سیاق برمى آید که مراد از نذیر پیغمبرى است که از ناحیه خدا مبعوث شود.

علامه طباطبایی می فرماید: این که فرمود «لقد بعثنا فی کل أمة رسولا» اشاره است به این که مساله بعثت رسول، امرى است که اختصاص به امتى ندارد، بلکه سنتى است که در تمامى مردم و همه اقوام جریان مى یابد، و ملاکش هم احتیاج است، و خدا به حاجت بندگان خود واقف است.

ــ مرحله دوم:
اگر در قرآن مجید تنها نام عده معدودى از انبیاء عظام (علیهم السلام) برده شده، بدین معنى نیست که تعداد ایشان منحصر به همین افراد بوده است، بلکه در خود قرآن، تصریح شده به اینکه بسیارى از پیامبران بوده اند که نامى از ایشان در این کتاب شریف به میان نیامده است. «و رسلا لم نقصصهم علیک»؛ و پیامبرانى که سرگذشت آنها را پیش تر با تو گفته ایم و پیامبرانى که حکایتشان را با تو نگفته ایم.(2)

ــ چرا اکثر انبیاء در خاورمیانه ظهورکردند؟
یکی از مبهمات تاریخ انبیاء همین مورد است که آیا به جز منطقه خاورمیانه پیامبری در مناطق دیگر ظهورکرده است یا خیر؟ همان طور که بیان شد برخی بر این باورند که طبق آیه «و لقد بعثنا فی کل أمة رسولا أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت»(3) هر قومی پیامبری داشته است ولی برخی متقدند پیامبران در منطقه خاورمیانه حضور داشتند که دلائلی را بیان کرده اند.
ابن خلدون صاحب کتاب العبر فی التاریخ و مقدمه معروفش که برخی او را کاشف علم فلسفه تاریخ و جامعه شناسی می دانند معتقد است که پیامبران در مناطق معتدل به ظهور می کنند وی می گوید در اقلیم شمالی جنوبی خبری از بعثت پیامبران نیافتیم.
برخی از مفسرین از جمله مکارم شیرازی معتقد است خاور میانه چون گهواره تمدن بشری و انسانی بوده است شاهد حضور انبیاء شده است. تمدن مصر که قدمت دیرینه دارد تمدن بابل در عراق تمدن سومر در بین النهرین، تمدن ایران و شام، تمدن یمن در جنوب حجاز از نمونه های تمدن بشری در منطقه خاورمیانه است. این تمدن به هفت هزار سال قبل باز می گردد. از طرفی انسان های متمدن با توجه به فطرت الهی که در وجود آن ها نهاده شده است نیاز به پیامبر دارند.
شهید مطهری نظری جامع دارد وی معتقد است طبق آیه «الله اعلم حیث یجعل رسالته»؛ خداوند می داند رسالت خود را در کجا قرار دهد.(4) و به خاطر خصوصیت افراد این سرزمین است که برای آنان پیامبرانی را ارسال کرده است همان طور که در شرق به عرفان و اشراق پرداخته شد زیرا به امور عقلی بها داده شد به خلاف غرب در غرب به امور حسی بها دادند که گرفتار ایده های غیر عقلی شدند چون از طریق حس و تجربه امور پیرامون خویش را سنجیدند. اما نظر شهید مطهری این است که نمی توانیم از نظر تاریخی ثابت کنیم فقط پیامبران در منطقه خاور میانه بودند و در مناطق دیگر نبودند.
علامه طباطبایی می گوید: ممکن است در مناطق غیر از خاورمیانه جمعیتی نبوده و یا اگر بوده ما دلیلی نداریم که خداوند برای آن‎ها انبیایی نفرستاده است چون از همه انبیایی که آمار و نام‎شان در جوامع روایی ما هست تنها نام بعضی در قرآن ذکر شده است.

نتیجه: دلیلی شفاف و روشن نداریم که اثبات کند در مناطق غیر از خاورمیانه پیامبری نباشد.

پی نوشت ها:
(1) فاطر/ 24.
(2) نساء/ 164.
(3) نحل/ 36
(4) انعام/ 124.